پنج نکته پنهان در نطق رئیس‌جمهور

فرارو – مسعود پزشکیان از نیویورک به تهران بازگشت. او نخستین نطق خود از سخنگاهِ سازمان ملل انجام داد و تا کنون تحلیل‌های متفاوتی درباره این سخنرانی انجام شده است. اما می‌شود این نطق مهم را از زوایای دیگری نیز مورد تجزیه و تحلیل قرار داد.

به گزارش فرارو، هر سخنرانی یا اظهارنظر سیاسی لایه‌های پیدا و پنهانی دارد که باید مورد توجه قرار بگیرد. با توجه به این که سفر اخیر نخستین حضور رئیس‌جمهور جدید در یک مجمع بین‌المللی بود و به طور طبیعی رویکرد دولت جدید نیز از این تریبون مطرح می‌شد، لازم است که نکات پنهان این نطق را مورد توجه قرار دهیم. 

پرهیز از موعظه

رئیس‌جمهور بر خلاف پیشینیان خود، از موعظه رهبران سیاسی جهان خودداری کرد و نطقی عملگرایانه ارائه داد. صرفاً بخش کوچکی از سخنرانی پزشکیان به بیان مباحث نظری و بنیادین اختصاص داشت. پزشکیان حتی در انتقال احادیث و مفاهیمی که از قرآن کریم و همچنین سخنان حضرت علی (ع) در متن قرار داشت، از زبان ایران یعنی فارسی استفاده کرد که یکپارچگی بیشتری به این سخنرانی کوتاهِ کمتر از ۱۴ دقیقه می‌داد. رئیس‌جمهور بعد از بیان این نکات که بنیان‌های سخنرانی او را تشکیل می‌داد، به سراغ مصادیق و ارائه رویکرد خود رفت. این نکته از سوی پزشکیان به این علت قابل توجه است که حداقل دو رئیس‌جمهور ایران سابقه بیان مباحثی مثل مدیریت جهانی و مانند آن را از پشت این تریبون داشتند. 

موضع در برابر اسرائیل

پزشکیان در جریان چند سخنرانی و همچنین ملاقات‌های دوجانبه خارجی، مواضع انتقادی محکمی نسبت به جنگ در غزه و اقدامات جنایتکارانه اسرائیل در قتل‌عام غیرنظامیان گرفت. در نطق مجمع عمومی نیز ضمن پرهیز از به کار بردن عبارت‌هایی مثل رژیم اشغالگر، رژیم صهیونیستی که از آنها به عنوان ادبیات رسمی یاد می‌شود، به تشریح جنایت‌های اسرائیل در حق مردم فلسطین و لبنان پرداخت و از راه‌حل سیاسی برای مساله فلسطین دفاع کرد.

پیام تغییر در ایران

پزشکیان بخش اصلی سخنرانی خود را این طور آغاز کرد: «من با برنامه‌ای مبتنی بر «اصلاحات»، «وفاق ملی»، «تعامل سازنده با جهان» و «توسعه اقتصادی»، وارد کارزار انتخابات شدم و موفق شدم اعتماد هموطنانم را در پای صندوق‌های رأی جلب نمایم. من قصد دارم بنیان‌هایی استوار برای ورود کشورم به عصر جدید و نقش‌آفرینی سازنده و مؤثر در نظام در حال ظهور جهانی پایه‌گذاری کنم، موانع و چالش‌ها را برطرف کنم و مناسبات کشورم را براساس ملزومات و واقعیت‌های دنیای امروز سازمان‌دهی نمایم.» این اصلِ پذیرفته که می‌گوید سیاست خارجی در امتداد سیاست داخلی است، نشان می‌دهد که پزشکیان با در پیش گرفتن پروژه وفاق ملی در داخل، تلاش می‌کند تا «حد ممکن» چالش‌های موجود در روابط خارجی ایران را اصلاح کند. در کنار آن، به اصلاح و چانه‌زنی برای تغییر ریل‌گذاری سیاست خارجی نیز بپردازد.

عبور از منطق جنگ سرد

جهان هر روز بیشتر از منطق و نظام دوقطبی جنگ سرد دور می‌شود. تا ۱۹۹۱ و فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی، جهان به دو اردوگاه شرق و غرب تقسیم می‌شد و آنهایی که خارج از این دسته‌بندی بودند نام غیرمتعهد‌ها را بر خود گذاشتند. اما به مرور زمان و فاصله گرفتن از تحولات سال‌های پایانی قرن بیستم، سازوکار‌های دیگری تشکیل شد که لزوم توجه به چندجانبه‌گرایی را نشان می‌داد؛ سازوکار‌هایی منطقه‌ای و بین‌المللی که با منطق جنگ سرد تفاوت زیادی داشت. پزشکیان در صحبت‌های خود بر لزوم همکاری‌های منطقه‌ای، بین‌المللی و سیاست خارجی متوازن تاکید کرد. این صحبت به طور دقیق بر همان منطق استوار است که دنیا فقط ۵ کشور غربی نیست، اما یک تبصره به آن می‌زند: برای قرار داشتن در سازوکار‌های بین‌المللی و اتصال به شبکه‌های مالی باید روابط متوازنی با طرف‌های مختلف داشت و از بند تحریم‌ها بیرون رفت. چرا که طرف‌های تحریم‌کننده در همین منطقه چندجانبه نیز تاثیرگذار و مهم هستند. 

نارضایتی از اتهامات مربوط به جنگ اوکراین

ایران با اتهاماتی از سوی کشور‌های اروپایی مبنی بر قرار داشتن کنار روسیه در جنگ اوکراین روبروست. اتهامات و ادعا‌هایی که تحریم‌هایی را نیز با خود به دنبال آورده است. تحلیلگران معتقدند که روابط ایران و اتحادیه اروپا به خاطر این ادعا‌ها به تیرگی گراییده و پیچیده شده. پزشکیان در نطق خود از راه حل سیاسی برای جنگ روسیه و اوکراین حمایت کرد. احتمال دارد که دولت او در مسیر تلاش برای رفع تحریم و اعتمادسازی متقابل میان ایران و غرب، و ایجاد توازن میان غرب و شرق تلاش کند که از این اتهامات فاصله بگیرد.