چگونه از خودکشی خود یا اطرافیانمان جلوگیری کنیم؟

پیشگیری از خودکشی اگرچه برای کسی که دچار افسردگی حاد و ناامیدی شدید نیست؛ موضوعی درخور توجه به حساب نمی آید اما اگر بدانید طبق آمار سازمان بهداشت جهانی سالانه 1 میلیون انسان جان عزیز خود را بر اثر خودکشی از دست می دهند، تعجب خواهید کرد. بله! سالی یک میلیون نفر در جهان تصمیم می گیرند به زندگی خود پایان دهند و متأسفانه این کار را می کنند.

در دنیا هر 40 ثانیه یک نفر با خودکشی جان عزیز خود را از دست می دهد 

حالا اگر خودتان هم دچار افسردگی نیستید؛ باز جریان فرق می کند و می دانید در اطرافتان، از دوستان و آشنایان شما به احتمال بسیار زیاد کسی هست که از افسردگی رنج ببرد و قصد پایان دادن به حیات و زندگی خود را داشته باشد.

در این میان همه ما مسئولیم تا با آگاهی و مراقبت از جان عزیزان، دوستان و آشنایانمان محافظت کنیم و آنها را از این برهه بگذرانیم. اما چگونه از تصمیم افراد مبنی بر خودکشی و پایان دادن به زندگی شان مطلع شویم؟ معمولا افرادی که تصمیم به خودکشی می گیرند علائمی دارند و آنها را از خود بروز می دهند که می توان با مشاهده آنها در فرد از تصمیم او آگاه شد.

علائم هشدار دهنده خودکشی در افراد

صحبت درباره خودکشی:

کسی که تصمیم خودکشی دارد معمولا درباره آن صحبت می کند. افرادی که قصد خودکشی دارند معمولا از راحتی پذیرش مرگ در مقابل رنج زندگی یا از تمام کردن رنج بی پایان زیستن با مرگشان حرف می زنند. مراقب باشید! اگر دوستی درباره مزیت های مرگ نسبت به زندگی حرفی زد احتمال اینکه قصد پایان دادن به زندگی اش را داشته باشد هست. این افراد ممکن است گاهی درباره مرگ و آسایش بعد از آن حرف بزنند یا حتی درباره مرگ و مردن بنویسند.

مطالعه درباره راه های خودکشی و ابزارهای آن مثل دارو و اسلحه یا مواد مخدر نیز از رفتارهای شایع کسانی است که تصمیم بر خودکشی دارند. معمولا تاریخچه جستجوی این افراد در اینترنت مواردی از این قبیل را دارند.

آسیب زدن به خود:

افرادی که قصد پایان دادن زندگی خود با خودکشی را دارند ممکن است پیش از انجام این کار به خود آسیب بزنند. آسیب زدن به خود می تواند با خراشیدن و زخم کردن بدن با تیغ، سوزاندن دست و پا، ضربه به صورت، زیاده روی در مصرف مواد مخدر یا حتی تحمل گرسنگی و تشنگی طاقت فرسا بدون دلیل منطقی ممکن است از این قبیل رفتارها باشد.

تغییرات رفتار در نظم، بخشش اموال، دیدارها و خداحافظی غیرعادی

افرادی که قصد خودکشی دارند ممکن است در برهه ای از زمان به شدت منظم شوند، طوری که پیش از آن، این اندازه از نظم در امور شخصی را از خود بروز نداده باشند. آنها ممکن است در دوره ای با نظم و ترتیبی وسواس گونه به انجام امور عقب افتاده خودبپردازند، بدهی های خود را پیش از موعد تسویه کنند و قرارهای ملاقات آینده و نیامده خود را با هماهنگی، زودتر از وقت تعیین شده به انجام برسانند.

نوشتن وصیت نامه یا بخشش اموال گرانبها و اشیاء قیمتی یا چیزهایی که فرد به آنها تعلق خاطر شدید داشته هم از دیگر علائم رفتاری افرادی است که قصد پایان دادن به زندگی خود را دارند. فردی که تصمیم به خودکشی دارد ممکن است به طور غیرعادی و در مدت کوتاهی حجم بزرگی از اموال خود را به دیگران ببخشد.

دیدارهای بدون هماهنگی و خداحافظی های غیرمعمول در پی آن، یا تماس های غیرعادی و ناگهانی بی وقت نیز از علائم رفتاری افرادی است که قصد خودکشی دارند.

احساس آرامش ناگهانی و خوشبختی پس از افسردگی شدید

ابراز رسیدن به آرامش و احساس خوشبختی شدید بعد از دوره ای افسردگی و ناامیدی می تواند به معنای تصمیم فرد برای اقدام به خودکشی باشد.

اختلالات خلقی و دوقطبی

خطر ارتکاب به خودکشی در افرادی که اختلالات خلقی مانند افسردگی زیاد یا دوقطبی (شیدایی- Bipolar disorder) دارند بسیار زیاد است.

سابقه، مسئله ژن و اعتیاد به الکل

خودکشی در میان آنها که پیشتر یک یا چند بار اقدام به خودکشی ناموفق داشته اند بسیار شایع است. از طرفی اگر کسی فرد یا افرادی در خانواده دارد که اقدام به خودکشی داشته در معرض خطر تصمیم به خودکشی است.

خودکشی در میان کسانی که از اعتیاد به الکل رنج می برند بسیار شایع است.

پیشگیری از خودکشی؛ چطور و چگونه؟

اگر علائم هشدار دهنده تصمیم فرد برای خودکشی را در یکی از دوستان و اطرافیان تان مشاهده کردید چه کاری از دست تان برای جلوگیری از خودکشی بر می آید؟

1 – با او صحبت کنید:

صحبت کردن با فردی که تصمیم به خودکشی دارد می تواند بیش از آنچه در فکرتان می گنجد به او کمک کند. به فردی که احتمال می دهید یا مطمئن هستید قصد دارد خودکشی کند بگویید که زندگی او برایتان مهم است او او تنها نیست. به او اجازه دهید در فضایی مطمئن و به دور از قضاوت صحبت کند و به برون ریزی احساساتش بپردازد. در کلام هم دلسوزش باشید او را مطمئن کنید که برای کمک به او همیشه در دسترس هستید.

از گفتن جملاتی مثل: «تو انگیزه های بسیار زیادی برای ادامه دادن زندگی ات داری» یا «خودکشی تو به شدت به خانواده ات آسیب می زند حق انجام چنین جنایتی را در قبال آنها نداری» یا «زودتر از این حالت ات بیرون بیا» و نظیر آنها به شدت پرهیز کنید. این صحبت ها علاوه برآنکه آتش میل به خودکشی در فرد را خاموش و کنترل نمی کند می تواند مثل بنزین به بیشتر شعله ور شدن آن بیانجامد.

2 – از مشاور و روانپزشک کمک بگیرید:

در بسیاری از موارد کمک و پیگیری به فرد افسرده در برقرای ارتباط با متخصص کارساز است. تمام توان خود را به کار بگیرید تا او کمکی که احتیاج دارد را از کارشناسان این زمینه دریافت کند. از مشاور یا روانپزشک برای او وقت بگیرید. فرد را تشویق و حتی همراهی کنید تا توسط روانپزشک، روانکاو یا مشاور ویزیت شود. فردی که تصمیم به خودکشی دارد در نهایت باید تحت درمان قرار بگیرد و احتمال آنکه شخص نیازمند به درمان دارویی داشته باشد بسیار بسیار زیاد است. اگر پزشک برایش دارویی تجویز کرد مطمئن شوید که دارو را طبق دستورالعمل های متخصص بدون فراموشی یا پشیمانی از روند درمانی کصرف می کند. از عوارض احتمالی داروی مصرفی آگاه باشید و درباره آن با فرد بیمار صحبت کنید. اگر وضعیت او با شروع و مصرف داروها بدتر شد سریع به پزشک اطلاع دهید تا در صورت نیاز دارو را تعویض کند یا دوز آن را تغییر دهد. یافتن دارو و راه درمانی که برای هر فرد مناسب است احتیاج به زمان دارد.

3- امن کردن محیط:

ابزارهای احتمالی خودکشی مانند قرص، چاقو، تیغ، سموم و احتمالا سلاح های گرم و سرد را از بین ببرید یا دسترسی فردی که احتمال خودکشی دارد  را به آنها قطع کنید. اگر داروهای تجویزی پزشک تعداد زیادی دارد آنها را در تعداد محدود و برای مصارف روزانه در اختیار او قرار دهید.

4- فهرست شماره تلفن های فوریتی را همراه داشته باشید:

اگر به خودکشی فکر می کنید یا در اطراف خود کسانی را می شناسید که علائم هشدار قصد برای خودکشی را از خود بروز می دهند، لطفا کمک بگیرید.

با کمک گرفتن شاید راهی برای نجات یک زندگی باشد. این کمک می تواند از مراکز مشاوره یا متخصص ویژه ای که در نظر گرفته اید باشد یا از مراکز عمومی که به این منظور کار می کنند. سازمان بهزیستی کشور برای این منظور خدمات شبانه روزی و رایگانی ارائه می دهد.

خدمات سازمان سازمان بهزیستی کشور به صورت رایگان و از سه راه اینترنتی، تلفنی و حضوری قابل دسترسی است.

• تلفن خط سه رقمی 123 شما را به اورژانس اجتماعی وصل خواهد کرد و خدمات این سازمان در همه ساعات شبانه روز ارائه می شود.
• تماس با شماره 1480 برای گرفتن مشاوره تلفنی رایگان پیرامون خودکشی و افسردگی از ساعت 6 صبح تا 9 شب نیز در سراسر کشور امکان پذیر است.
• با  ثبت نام در سایت WWW.Moshavere.behzisti.ir نیز می توانید از خدمات مشاوره کمک بگیرید.
• همچنین با جستجو در وبسایت The Iran National Organization of Well Being و برقراری ارتباط با نزدیکترین مرکز مشاوره محل زندگی تان می توانید روند بهبود خود یا آشنایانتان را آغاز کنید.

5 - سامانه طعم گیلاس

سامانه طعم گیلاس یک سازمان غیردولتی است که با دانشگاه علوم پزشکی ایران همکاری دارد و با نام سامانه نوشتاری بحران برای همه ایرانی­‌ ها که شرایط بد عاطفی را تجربه می­ کنند امکان دسترسی ۲۴ ساعته به مشاور بحران و خدمات پیشگیری از خودکشی را فراهم کرده است. آنها خود را متعهد می دانند تا با همبستگی، امید و همدلی هم­وطنانمان و فارسی زبانان را در برابر بحران توانمند سازند. همچنین این سامانه با مشاوره علمی به شما یاری می رساند تا اگر از اطرافیانتان عزیزی در خطر خودکشی قرار دارد به او کمک کنید.

عواملی فردی، که  شخص را به خودکشی سوق می دهد

اگرچه ممکن است شما ندانید که چه عواملی باعث می­شود دوست یا یکی از عزیزان شما اقدام به خودکشی کند اما حداقل یک سری ویژگی­های مشترک وجود دارد که باید از آن­ آگاه باشید. عوامل شناخته­ شده ­ای که خطر خودکشی در فرد را افزایش می­دهد عبارت است از:

• فرد در گذشته اقدام به خودکشی کرده است.
• فرد مبتلا به بیماری روانی مانند افسردگی و اختلالات خلقی، اسکیزوفرنی، اختلالات اضطرابی است.
• فرد از یک درد طولانی­ مدت یا یک بیماری ناتوان­ کننده رنج می­برد که احتمالاً با این بیماری در نهایت قرار است بمیرد.
• فرد احساس ناامیدی را بیان می­کند.
• فرد دارای مشکلات مالی یا حقوقی است.
• فرد رفتاری خشن یا تکانشی دارد.
• فرد به شکل افراطی از مشروبات الکلی اسنفاده می­کند یا سابقه سؤمصرف مواد دارد.
• دسترسی آسان به روش­های خودآزاری مانند سلاح گرم یا داروها یکی دیگر از عواملی است که ریسک خودکشی در فرد را افرایش می­ دهد.

عوامل ارتباطی که می تواند به خودکشی منجر شود

• سابقه سؤاستفاده جسمی، عاطفی یا جنسی
• از دست دادن عزیزان از طریق قطع رابطه، طلاق یا مرگ
• سابقه خانوادگی مرگ بر اثر خودکشی
• فرد از نظر اجتماعی منزوی، تنها و فاقد پشتیبان است.

عوامل اجتماعی و فرهنگی که تحریک کننده خودکشی است

• فرد به دلایلی خاص شرمسار است که درخواست کمک کند؛ به­ ویژه کمک برای درمان اختلال روانی خود!
• فرد دسترسی به خدمات مراقبت­های بهداشت روانی و درمان مصرف مواد ندارد.
• فرد دارای یک اعتقاد فرهنگی یا مذهبی است که خودکشی را گزینه ­ای اصیل برای حل معضل شخصی خود می­داند.
• فرد از آمار افزایش تعداد خودکشی­های محلی یا افزایش پوشش رسانه­ ای مرگ ناشی از خودکشی آگاه شده است.