بیماری هپاتیت و علائم، راه های تشخیص و درمان آن چیست؟

رویداد ایران-هاجر خانی

هپاتیت ( به انگلیسی hepatitis)  یکی از انواع بیماری های کبد است که میتواند باعث التهاب کبد شود، هپاتیت انواع گوناگون دارد و راه های انتقال هپاتیت متنوع است. در این مطلب اطلاعات کاملی از این بیماری در اختیار شما قرار می دهیم.

بیماری هپاتیت

بیماری هپاتیتیک نوع ویروس عفونتی است که منجر به التهاب کبد می شود .هپاتیت به دو شکل اساسی نمایان میشود: هپاتیت حاد (کوتاه مدت) و هپاتیت مزمن (متجاوز از 6 ماه). در هپاتیت حاد، ممکن است کبد، بصورت خیلی ناگهانی ملتهب شود و تهوع، استفراغ، تب و بدن درد عارض شود و یا اینکه هیچ یک از این علائم ظاهر نشود. هپاتیت حاد در طی چند روز تا چند هفته بهبود می یابد . چنانچه التهاب، در طی 6ماه بهبود نیابد، هپاتیت، مزمن خواهد بود.

این بیماری ویروسی می تواند از فردی به فرد دیگر منتقل شود. برخی از انواع این بیماری های ویروسی می تواند از طریق تماس جنسی انتقال پیدا کند. پنج ویروس برای این بیماری شناخته شده است که با حروف A تا E دسته بندی می شوند.

بیشتر افراد از این بیماری بهبود می یابند و این بیماری اغلب قابل پیشگیری است ولی هنوز هم خطر جدی برای سلامتی محسوب می شود زیرا می تواند:

• • باعث از بین رفتن بافت کبد شود
  • به راحتی از فردی به فرد دیگر سرایت می کند
  • سیستم ایمنی بدن را ضعیف می کند
  • باعث از کار افتادن کبد می شود
  • باعث ایجاد سرطان کبد شود
  • باعث مرگ افراد مبتلا به این بیماری می شود (در موارد نادر).

علائم بیماری هپاتیت

• • رنگ زرد چشم ، ناخن و پوست
  • دل درد
  • کاهش وزن و بی اشتهایی
  • استفراغ
  • خستگی
  • تب خفیف
  • ادرار رنگ تیره
  • مدفوع رنگ پریده
  • خارش در قسمت های مختلف بدن

عوامل ایجاد بیماری هپاتیت 

منشاء این بیماری را می توان به دو دسته تقسیم کرد: هپاتیت غیر ویروسی و هپاتیت ویروسی.

هپاتیت غیر ویروسی بیشتر نتیجه یک شیوه زندگی ناسالم مانند سو مصرف الکل و چاقی می باشد و بعضی اوقات نیز ممکن است به دلیل قرار گرفتن در معرض سموم یا حمله سیستم ایمنی بدن به سلولهای کبدی ایجاد شود.

هپاتیت ویروسی – شایع ترین نوع این بیماری است که به دلیل آلودگی ویروس های خاصی به نام ویروس هپاتیت ایجاد می شود. این بیماری ویروسی را می توان بر اساس نوع ویروس به ۵ زیر گروه تقسیم کرد. که در ادامه شرح داده شده است.

انواع بیماری هپاتیت

هپاتیت نوع A

این بیماری به دلیل ویروس هپاتیت A ایجاد می شود که بیشتر از طریق غذا یا آب آلوده منتقل می شود. به عبارت دیگر نوع خفیفی از بیماری است که در بیشتر موارد منجر به عفونت طولانی مدت نمی شود و معمولاً با درمان مناسب ، بیمار در طی ۲ تا ۳ ماه بهبود می یابد اما گاهی اوقات می تواند کشنده باشد ، به خصوص در بزرگسالان.

فقط چندین مورد مرگ های ناگهانی ناشی از این بیماری به دلیل نارسایی کبدی رخ داده است و برخی از افراد نیز به دلیل عفونت حاد نوع A نیاز به پیوند کبد داشته اند. نوع A این بیماری با انجام واکسیناسیون قابل پیشگیری می باشد. این بیماری از طریق مدفوع از فرد آلوده منتقل شود ، همچنین از طریق تماس جنسی نیز قابل انتقال است.

هپاتیت نوع B

 هپاتیت نوع b یک شکل بسیار جدی از هپاتیت است که ممکن است به یک عفونت طولانی مادام العمر ، سیروز کبدی یا سرطان کبد تبدیل شود. افراد مبتلا می توانند این ویروس را بدون هیچ علامتی در خود داشته باشند اما هنوز هم می توانند ویروس را گسترش و انتقال دهند. با تزریق واکسن می توان از ابتلا به این نوع از بیماری پیشگیری کرد.

فرد می تواند از جهات مختلف به این بیماری مبتلا شود ، از جمله:

• • • داشتن رابطه جنسی با فرد آلوده.
    • به اشتراک گذاشتن سرنگ های آلوده
    • تماس مستقیم با خون آلوده
    • انتقال از مادر به جنین
    • تماس با مایعات بدن فرد آلوده

مادر آلوده مبتلا به نوع B این بیماری می تواند فرزند خود را در هنگام تولد یا بعد از آن به این بیماری مبتلا کند . تمام زنان باردار باید از نظر هپاتیت B مورد آزمایش قرار بگیرند و در طی ۱۲ ساعت پس از تولد ، نوزادانی که از مادران مبتلا به نوع B این بیماری متولد می شوند نیاز به درمان با آنتی بادی هپاتیت B و واکسن این بیماری دارند تا از انتقال این بیماری از مادر به کودک جلوگیری شود.

هپاتیت نوع C

این نوع از بیماری به دلیل عفونت ویروس هپاتیت C ایجاد می شود و دقیقاً مانند هپاتیت نوع B ، از طریق مایعات بدن و تماس جنسی نیز انتقال می یابد و می تواند باعث بیماری مادام العمر شود. بیشتر افراد آلوده به این ویروس ممکن است به مدت طولانی هیچ یک از علائم این بیماری را نداشته باشند ، در صورت درمان نشدن این بیماری می تواند منجر به سیروز کبدی شود.

فرد می تواند از طریق موارد زیر به این بیماری مبتلا شود:

• • • به اشتراک گذاشتن سرنگ های آلوده
    • تماس مستقیم با خون آلوده
    • داشتن رابطه جنسی با فرد آلوده (کمتر شایع).

فرآورده های خونی در حال حاضر از نظر هپاتیت B و C مورد آزمایش قرار می گیرند ، بنابراین به احتمال زیاد فرد با دریافت آنها به این نوع از بیماری مبتلا نمی شود اما ممکن است انتقال خون یا پیوند اعضا قبل از سال ۱۹۹۲ از نظر هپاتیت به ویژه نوع C آزمایش نشده باشد. اگر قبل از سال ۱۹۹۲ از جراحی یا انتقال خون استفاده کرده اید ، ممکن است لازم باشد از نظر هپاتیت مورد آزمایش قرار گیرید.

هپاتیت نوع D

این بیماری که به آن “دلتا هپاتیت” نیز می گویند ، توسط ویروس هپاتیت D ((HDV ایجاد می شود که نوعی نادر از این بیماری می باشد . ویروس این بیماری بدون وجود ویروس نوع B این بیماری نمی تواند تکثیر شود و فقط می تواند بیمارانی را که قبلاً به HBV یا همان هپاتیت B آلوده هستند را تحت تأثیر قرار دهد.

این بیماری از طریق راه های زیر انتقال پیدا می کند:

• • • انتقال از مادر به کودک در هنگام زایمان.
    • تماس با مایعات بدن یا خون آلوده.

هپاتیت نوع E

این بیماری توسط ویروس هپاتیت E ایجاد می شود و مانند HAV یا همان نوع A از طریق مواد غذایی و آب آلوده منتقل می شود. این ویروس عمدتا در مناطقی مانند سرویس بهداشتی کثیف و درصورت عدم رعایت اصول بهداشتی مشاهده می شود و گاهی ممکن است در بزرگسالان خصوصاً زنان باردار کشنده باشد.

با خوردن یا نوشیدن غذا یا آب آلوده به ویروس می توانید به نوع E این بیماری مبتلا شوید. همچنین می توانید از طریق مصرف غذاهای کم پخته مانند گوشت خوک ، گوشت گوزن یا صدف آلوده شوید. این بیماری می تواند به خصوص در زنان باردار خطرناک و حتی کشنده باشد.

عوارض هپاتیت

هپاتیت مزمن B یا C اغلب می تواند مشکلات جدی سلامتی را در پی داشته باشد. از آنجا که ویروس کبد را تحت تأثیر قرار می دهد، افراد مبتلا به هپاتیت مزمن B یا C در معرض خطرات زیر قرار دارند:

• • بیماری مزمن کبد
  • سیروز
  • سرطان کبد

متوقف شدن عملکرد طبیعی کبد ممکن است نارسایی کبدی را به دنبال داشته باشد. عوارض نارسایی کبد شامل موارد زیر است:

• • اختلالات خونریزی
  • ایجاد مایع در شکم، که به نام آسیت شناخته می شود
  • افزایش فشار خون وریدهای پورت که به کبد وارد می شوند، و به پرفشاری پورتال معروف است
  • نارسایی کلیه
  • انسفالوپاتی کبدی، که می تواند شامل خستگی، کاهش حافظه و کاهش توانایی های ذهنی ناشی از ایجاد سموم مانند آمونیاک که عملکرد مغز را تحت تأثیر قرار می دهند، باشد
  • کارسینوم کبدی، که نوعی سرطان کبد است
  • مرگ

افراد مبتلا به هپاتیت مزمن B و C برای کنار گذاشتن الکل تشویق می‌شوند، چراکه الکل می‌تواند بیماری و نارسایی کبدی را تسریع کند. برخی مکمل ها و داروهای خاص نیز می توانند عملکرد کبد را تحت تأثیر قرار دهند

چگونگی تشخیص هپاتیت

شرح حال و معاینه فیزیکی

برای تشخیص هپاتیت، پزشک در ابتدا برای شناسایی هرگونه فاکتور خطر مربوط به هپاتیت عفونی یا غیر عفونی در مورد گذشته فرد با وی صحبت خواهد کرد.

در طی معاینه فیزیکی، پزشک ممکن است برای بررسی وجود درد یا حساسیت به آرامی شکم فرد را فشار دهد. ممکن است پزشک بزرگ شدن کبد فرد را احساس کند. در صورت زرد بودن پوست یا چشم فرد، پزشک این نکته را در طول معاینه مورد توجه قرار خواهد داد.

آزمایشات عملکرد کبد

آزمایشات عملکرد کبد برای تعیین میزان کارایی کبد از نمونه خون استفاده می کند. نتایج غیر طبیعی این آزمایشات، به ویژه اگر معاینه فیزیکی بیماری کبدی عاری از هرگونه نشانه باشد، ممکن است اولین نشانه مبنی بر وجود مشکل باشد. سطح بالای آنزیم کبد ممکن است نشانگر این باشد که کبد تحت استرس قرار دارد، یا آسیب دیده و یا عملکرد صحیحی ندارد.

سایر آزمایش های خون

در صورت غیرطبیعی بودن آزمایشات عملکرد کبد، احتمالاً پزشک به منظور تشخیص عامل ایجاد مشکل، دستور انجام سایر آزمایشات خونی را خواهد داد. این آزمایشات می توانند برای بررسی وجود ویروس های عامل هپاتیت و یا آنتی بادی های شایع در شرایطی مانند هپاتیت خود ایمنی، مورد استفاده قرار گیرند.

سونوگرافی

سونوگرافی شکمی از امواج فراصوت برای ایجاد تصویر اندام های داخل شکم استفاده می کند. این تست، امکان بررسی دقیق تر کبد و ارگان های مجاور آن را برای پزشک فراهم می کند. این روش می تواند موارد زیر را نشان دهد:

• • • وجود مایع در شکم

    • آسیب یا بزرگ شدن کبد

    • تومورهای کبدی

    • ناهنجاری های کیسه صفرا

گاهی اوقات پانکراس نیز در تصاویر سونوگرافی دیده می شود. این روش می تواند رویکرد مفیدی برای تعیین علت عملکرد غیر طبیعی کبد در فرد باشد.

بیوپسی کبد

بیوپسی کبد یک روش تهاجمی است که شامل گرفتن نمونه ای از بافت کبد توسط پزشک است. این کار از طریق پوست، و با سوزن قابل انجام است و نیازی به جراحی ندارد. به طور معمول در هنگام گرفتن نمونه بیوپسی، از سونوگرافی برای راهنمایی پزشک استفاده می شود.

این آزمایش امکان شناسایی عامل عفونت یا التهاب کبد توسط پزشک را فراهم می کند. همچنین می توان از آن برای نمونه برداری از هر بخش از کبد که غیر طبیعی به نظر می رسد، استفاده کرد.

 واکسن هپاتیت

واکسن هایی برای هپاتیت نوع A و B وجود دارد که در ایالات متحده موجود می باشد . هیچ واکسنی برای نوع C این بیماری وجود ندارد. از آنجا که در صورت ابتلا به نوع B این بیماری فقط می توانید هپاتیت D بگیرید ، دریافت واکسن B می تواند از شما در برابر نوع D این بیماری محافظت کند. FDA (سازمان غذاو دارو آمریکا) هیچ واکسن ضد نوع E این بیماری را تأیید نکرده است ، اما این واکسن در کشور چین وجود دارد .

درمان بیماری هپاتیت 

بر اساس نوع این بیماری ، درمان ها می توانند متفاوت باشند. درمان هپاتیت غیر ویروسی با اصلاح شیوه زندگی و ترمیم صدمه وارد شده به کبد توسط سموم آغاز می شود. برخی از داروها هپاتیت خود ایمن را تحت تأثیر قرار می دهند و سیستم ایمنی را سرکوب می کنند و از حمله به کبد جلوگیری می کنند.

برخی از موارد خفیف این بیماری ویروسی مانند هپاتیت نوع A و E معمولاً با داروهای حمایتی قابل کنترل است اما انواع دیگر مانند هپاتیت B و C ممکن است بر اساس شدت آن به داروی ضد ویروسی نیاز داشته باشند. با پیشرفت در درمان ، اگر زود تشخیص داده شود آسیب کبدی به حداقل می رسد. اکثر هپاتیت ویروسی را می توان با دارو کنترل کرد.

راه های پیشگیری از بیماری هپاتیت 

راه جلوگیری از ابتلا به انواع مختلف این بیماری انجام واکسیناسیون و رعایت بهداشت است. واکسیناسیون راه بسیار موثری برای جلوگیری از ابتلا به نوع A و B این بیماری می باشد که در دسترس است و می تواند شما را تا ۱۰ سال در برابر عفونت محافظت کند. همچنین با انجام موارد زیر می توانید از عفونت های ویروسی کبد جلوگیری کنید:

1. 1. اطمینان حاصل کنید که غذای شما آلوده نیست
   2. از آب منابع غیر قابل اطمینان استفاده نکنید
   3. بهداشت دست ها را حفظ کنید ، قبل از غذا خوردن و بعد از استفاده از توالت دست ها را بشویید.
   4. علائم این بیماری را نادیده نگیرید و با پزشک خود مشورت کنید
   5. از سرنگ های غیر استریل استفاده نکنید
   6. از خال کوبی در مکان های غیر قابل اطمینان خودداری کنید
   7. از تماس جنسی محافظت نشده خودداری کنید
   8. مادران باردار باید همیشه غربالگری شوند و نوزادان باید واکسینه شوند.
   9. از مصرف داروها به تنهایی یا روش های جایگزین درمان خودداری کنید

   10. برای افرادی که در معرض خطر ابتلا هستند مانند کارمندان خدمات درمانی، واکسن هپاتیت A و B دردسترس است. افرادی که در کنار فرد مبتلا به هپاتیت B زندگی می کنند و یا از یک مادر مبتلا به هپاتیت متولد شده اند و یا همسران شان مبتلا هستند باید واکسن هپاتیت بزنند. اما متاسفانه هپاتیت C واکسن ندارد و افراد باید احتیاط های لازم را درنظر بگیرند.

   11. بهترین روش پیشگیری برای انواع هپاتیت، اجتناب از رابطه جنسی با فرد مبتلا و نیز نداشتن تماس خونی با او است.

   12. از ریش تراش، مسواک، لوازم آرایش و لوازم شخصی دیگران به طور مشترک استفاده نکنید.

روش های محافظت از هپاتیت ویروسی 

روش های زیادی وجود دارد که می توانید شانس ابتلا به این بیماری را کاهش دهید:

• • واکسن های نوع A و B این بیماری را تهیه و تزریق کنید.
  • در حین رابطه جنسی از کانttدوم استفاده کنید.
  • برای مصرف دارو سرنگ غیر بهداشتی استفاده نکنید.
  • بهداشت شخصی مانند شستن کامل دست با آب و صابون رعایت کنید.
  • از وسایل شخصی فرد آلوده استفاده نکنید.
  • در هنگام انجام خال کوبی یا سوراخ کردن بدن احتیاط کنید.
  • هنگام مسافرت به مناطقی از جهان که از نظر بهداشت مناسب نیستند ، احتیاط کنید. (حتماً واکسن خود را دریافت کنید)
  • هنگام مسافرت آب بطری بنوشید.

در صورت مشارکت در رفتارهای پرخطر ، بسیار مهم است که اقدامات پیشگیرانه را انجام دهید. همچنین اگر در مکان هایی مانند خانه های سالمندان ، خوابگاه ها ، مهد کودک ها یا رستوران ها با افراد دیگر زندگی می کنید احتمال ابتلا به این بیماری وجود دارد بنابراین بهتر است اقدامات پیشگیرانه انجام دهید.

سوالات متدوال درباره بیماری هپاتیت