تاریخ روز جهانی مشاوره و آزمایش HIV؛ تاریخچه در ایران و جهان

ویروس نقص ایمنی انسان (Human Immunodeficiency Virus) سلولهای ایمنی بدن که وظیفه مقابله با عفونت‌ها و بیماری‌ها را دارند، از بین برده باعث تضعیف سیستم ایمنی بدن می‌شود. هنوز درمان موثری برای این بیماری وجود ندارد، اما با کنترل این بیماری فرد مبتلا می‌تواند زندگی طولانی و سالمی داشته، از شریک جنسی خود محافظت کند.

ویروس اچ آی وی از ابتدا در بدن نوعی شامپانزه آفریقایی وجود داشت. طبق تحقیقات، احتمالا نسخه شامپانزه ویروس (SIV) حین شکار و تماس با خون حیوان آلوده اولین بار به انسان‌ها منتقل شده است.

آیا ابتلا به ویروس HIV علائم خاصی دارد؟

2 تا 4 هفته پس از عفونت، علائم مشابه آنفولانزا در برخی افراد بروز خواهد کرد که احتمالا چند روز تا چند هفته ادامه دار هستند. موارد زیر از علائم این عفونت می‌باشند:

• تب و لرز
• تعرق در شب
• دردهای عضلانی
• گلو درد
• خستگی
• تورم غدد لنفاوی
• ایجاد زخم در ناحیه دهان

بروز این علائم به معنای ابتلا به ویروس HIV نیست. اگر در معرض ویروس اچ آی وی قرار داشتید (برقراری رابطه جنسی محافظت نشده، استفاده از سرنگ یا سوزن آلوده یا ارتباط با مایعات بدن فرد آلود) یا به این علائم شک دارید، روز ملی مشاوره و آزمایش اچ آی وی زمان مناسبی برای اطمینان از وضعیت سلامتی شماست.

مراحل بیماری HIV

اگر فرد مبتلا به HIV در مراحل اولیه تحت درمان قرار نگیرد، این بیماری طی سه مرحله پیشرفت خواهد کرد.

• مرحله اول یا عفونت حاد HIV: در این فاز بار ویروسی (میزان ویروس در بدن بیمار) زیاد است. برخی افراد علائمی مشابه آنفولانزا را در این مرحله تجربه می‌کنند. در مرحله حاد، آزمایش آنتی ژن/ آنتی بادی و یا آزمایش ملکولی در جهت تشخیص ماده ژنتیکی ویروس درون خون بیمار قادر به تشخیص ویروس است.
• مرحله دوم یا عفونت مزمن HIV: این مرحله با نام عفونت بدون علامت و مرحله تاخیر بالینی نیز شناخته می شود. در این مرحله، ویروس هنوز فعال است اما تکثیر آن با سرعت پایینی انجام میگیرد. بدون مصرف داروهای موثر برای جلوگیری از پیشرفت HIV، این دوره احتمالا ده سال یا بیشتر طول می کشد. در انتهای این دوره بار ویروس افزایش یافته، احتمالا فرد علائمی بروز می دهد.
• مرحله سوم یا سندرم نقص ایمنی اکتسابی (ایدز): افرادی که طبق دستور پزشک به درمان و مصرف دارو بپردازند هرگز به مرحله سوم وارد نمی‌شوند. شدیدترین دوره عفونت با ویروس HIV، ایدز است. سیستم ایمنی افراد مبتلا به ایدز بسیار ضعیف شده است. در این حالت ممکن است ابتلا به بیماری‌های ساده مانند سرماخوردگی برای این بیماران خطر آفرین باشد. به عبارتی دیگر به واسطه سیستم دفاعی ضعیف، افراد مبتلا به ایدز به انواع بیماری‌های عفونی شدید مبتلا می شوند که به آنها عفونت‌های فرصت طلب گفته می‌شود. مبتلایان به ایدز بار ویروسی بالایی دارند و بدون درمان معمولا حدود سه سال به زندگی ادامه خواهند داد.

انواع آزمایشات تشخیصی ویروس HIV

تنها راه شناسایی ویروس اچ آی وی، تشخیص آزمایشگاهی است. در دوران پاندمی کرونا به واسطه کاهش رفت و آمدها و اختصاص یافتن حداکثر نیروی آزمایشگاهی و درمانی به بیماران مبتلا به CoVID-19 روند شناسایی و درمان افراد مبتلا به ویروس HIV کندتر شده است. به علاوه، با توجه به شعار امسال روز ملی مشاوره و آزمایش اچ آی وی ضرورت کسب اطلاعات درباره انواع آزمایشات HIV و اقدام به اطلاع رسانی در این باره در روز ملی تست HIV ضروری است.

سه نوع آزمایش برای تشخیص این ویروس در دسترس است:

• آزمایش نوکلئیک اسید (NAT): ماده ژنتیکی ویروس در خون بیمار را شناسایی می کند. با استفاده از این روش وجود ویروس HIV و همچنین بار ویروس مشخص می شود. برای نمونه گیری، نیاز به خونگیری از فرد می‌باشد. آزمایش NAT با یک روش آزمایش ملکولی به نام PCR انجام می شود. واکنش زنجیره‌ای پلیمراز (PCR) با تکثیر ماده ژنتیکی ویروسی موجود در نمونه خون، میزان آن را به حدی می‌رساند که توسط مراحل بعدی آزمایش قابل تشخیص باشد. NAT سریعتر از سایر روش‌ها ابتلا به HIV را تشخیص می دهد، اما روش گران قیمتی است؛ و تنها در مواقعی که فرد در معرض خطر احتمالی قرار گرفته یا زمانیکه علائم اولیه عفونت را نشان می‌دهد از این روش استفاده می‌شود.
• آزمایش آنتی بادی: که آنتی بادی (پادتن تولید شده توسط سلول‌های ایمنی که با آنتی ژن ویروس برخورد و عامل خارجی را شناسایی کردند) را در خون شناسایی می‌کند.
• آزمایش آنتی ژن: که آنتی ژن (پروتئین های موجود در سطح ویروس) برای یافتن ویروس HIV در خون و مایعات فرد بیمار به کار می رود. آزمایش آنتی ژن هم با نمونه گیری از خون و هم با استفاده از کیت های خاص انجام می‌شود.