دو‌سال پیش که آخرین گزارش مرکز آمار ایران منتشر شد، تعداد سالمندان کشور ٧میلیون و ٤٥٠هزار نفر اعلام شد؛ یعنی برابر ٩,٣درصد از جمعیت کل کشور. همان گزارش نشان داد استان‌های شمالی بیشترین جمعیت سالمند و استان‌های جنوبی و جنوب‌شرقی، کمترین جمعیت سالمندی را دارند. با اینکه به استناد آمارها، ٧٠درصد جمعیت کشور را افراد فعال، یعنی گروه سنی ١٥ تا ٦٠سال تشکیل داده‌اند، با این حال از سال ٨٥ که به گفته جمعیت‌شناسان، پنجره جمعیتی در کشور باز شد، هم تعداد سالمندان و هم تعداد جوانان درحال افزایش است، این پنجره اما سه‌دهه دیگر شروع به بسته‌شدن می‌کند و درنهایت تا حدود ٣٠سال دیگر، ٣٠درصد از جمعیت کشور سالمند می‌شوند. از آن طرف بررسی‌ها نشان می‌دهند تا ١٥سال دیگر، تعداد سالمندان کشور دوبرابر می‌شود.
شیب سالمندی در ایران تند است و تندتر هم می‌شود. بررسی‌ها نشان می‌دهد این شیب در ایران تا سال ٢٠٢٥ رکورد می‌زند، یعنی از هر سه‌نفر، یک‌نفر در گروه سالمندان قرار می‌گیرد؛ آماری که از میانگین جهان و آسیا هم بیشتر است. این اما تمام ماجرا نیست، امید به زندگی سالم در ایران ٧٤سال و امید به زندگی همراه با ناتوانی ٦٤سال برآورد شده است. مسئولان حوزه بهداشت انتظار دارند که افراد تا ٦٤سالگی سالم باشند و پس از آن به بیماری‌های این دوره مبتلا شوند. معضل درست همین‌جاست، زمانی‌که بیماری‌های غیرواگیر و مزمن آغاز می‌شود و عمدتا با معلولیت و ناتوانی همراه است. نداشتن تحرک و فعالیت بدنی، مصرف دخانیات و داشتن رژیم غذایی نامناسب از دلایل ابتلا به این بیماری‌هاست. سالمندی اما موضوعی نیست که محدود به ایران باشد. آمارهای جهانی می‌گویند تا سال ٢٠٥٠ تعداد سالمندان جهان به دو‌میلیارد نفر می‌رسد؛ یعنی حدود ٢٢درصد کل جمعیت جهان. علت بالارفتن آمار سالمندان را بهبود وضع بهداشت و درمان اعلام کرده‌اند.
رئیس اداره سالمندان وزارت بهداشت با هشدار نسبت به افزایش جمعیت سالمندی در ایران که اتفاقی قطعی است و با توجه به بالارفتن میزان بیماری‌های غیرواگیر، از سالمندان خواسته تا قبل از اینکه بیمار شوند، به پزشک مراجعه کنند و غربالگری شوند، حتی توصیه می‌شود اگر فرد مشکلی هم ندارد، باز هم سالانه در کنار آزمایش‌های معمول مثل تست انواع سرطان‌ها، تراکم استخوان، قلب و... فشارخون، قند خون، تعادل و... را نباید فراموش کند. در کنار همه اینها، روان سالمندان هم اهمیت زیادی دارد. افسردگی از شایع‌ترین مسائلی است که ممکن است سالمندان را درگیر کند؛ دردهای شدید جسمی یا تغییر خلق‌وخو، از نشانه‌های این بیماری است، بنابراین توصیه می‌شود سالمندان سالی یک‌بار سلامت روان خود را بررسی کنند.
آلزایمر بیماری سالمندی
ورود به بحران سالمندی، موضوعی است که از سوی تمام کسانی که درحوزه سالمندی فعالیت می‌کنند، نگران‌کننده است. مدیرعامل انجمن آلزایمر ایران، چند روز پیش در آستانه روز جهانی سالمند، به ایسنا گفت که نرخ زاد و ولد در ایران نسبت به افزایش جمعیت سالمندی کمتر شده است، پس باید فکری کرد. او در همین زمینه به بیماری‌های دوره سالمندی هم اشاره کرد و آن را موضوعی جدی دانست.
هجوم بیماری در دوره سالمندی شاید مهمترین دغدغه نظام سلامت باشد؛ آرتروز، پوکی استخوان، بیماری‌های قلبی- عروقی، فشارخون، دیابت نوع دو و آلزایمر ازجمله آنهاست. آلزایمر، جدی‌ترین و درعین حال غم‌انگیزترین بیماری دوره سالمندی است. آنهایی که سنشان بالاتر از ٦٥سال است، سابقه خانوادگی ابتلا به این بیماری را دارند، سکته مغزی کرده‌اند، سابقه ضربه شدید به سر دارند، درگیر بیماری‌های عروق کرونر هستند، فعالیت بدنی‌شان کم است، قبلا دچار افسردگی بوده‌اند، استرس‌های روانی- اجتماعی رهایشان نمی‌کند، اتفاقات تراژدیک خاصی برایشان رخ داده و... کاندیدای ابتلا به آلزایمر هستند.
اختلال حافظه، مشکل در انجام کارهای عادی، ضعف بیان، گم‌کردن زمان و مکان، ضعف یا کاهش قضاوت، مشکلات در تفکر ذهنی، جابه‌جاگذاشتن اجسام، تغییر در حالات و رفتار، تغییرات در شخصیت و از دست‌دادن انگیزه برخی از علایم هشدار این بیماری است که باید درصورت مشاهده به سرعت به پزشک متخصص مراجعه کرد. آمارها نشان می‌دهد در دنیا ٥٠میلیون نفر به دمانس مبتلا هستند. متخصصان دمانس را مجموعه علایمی که طی آن فرد دچار فراموشی، مشکلات شناختی و اختلالاتی در زندگی روزمره می‌شود، تعریف کرده‌اند. علت آن‌هم اغلب کم‌کاری یا پرکاری تیرویید و افسردگی است. در ایران پیش‌بینی می‌شود حدود ٧٠٠هزار مبتلا به اختلالات دمانس در کشور زندگی می‌کنند که تمامشان نیاز به مراقبت‌های فراوان و صرف هزینه‌های بسیار دارند. بالارفتن تعداد این بیماران منجر شده تا «سند ملی دمانس» تدوین شود و قرار است به زودی در دستور کار وزارت بهداشت قرار گیرد.
در سالمندی مراقب این ٨ بیماری باشید
عفونت‌های ادراری
عفونت‌های باکتریایی بدون نشانه، در خانه سالمندان حدود ٨-٧ درصد است، اما نکته مهم این است که عفونت باکتریایی بدون علامت سیستم ادراری به درمان خاصی نیاز ندارد و فقط باید بیمار را تحت نظر گرفت. در صورتی که عفونت با علایمی مانند سوزش و تکرر ادرار و تغییر در رنگ و بوی ادرار و تب و لرز شدید همراه شود، درمان هم آغاز می‌شود. عفونت ادراری به دو شکل سیستیت یا عفونت مثانه و پیلونفریت یا عفونت کلیه و مجاری ادراری بروز می‌کند. همچنین ممکن است سالمندان به دلیل نداشتن کنترل ادراری از سوند فولی استفاده کنند. تعویض‌نکردن به‌موقع سوند فولی و رعایت‌نکردن بهداشت هم می‌تواند باعث عفونت ادراری شود. عفونت‌های ادراری گاهی باعث می‌شود سالمند در بیمارستان بستری شود. نکته مهم دیگر این است که شاید سالمندان علایم مبهمی در این موارد داشته باشند که وظیفه پزشک سالمندان و پرستار دوره‌دیده در امور سالمندان است که مشکل را تشخیص دهند و زودتر نسبت به رفع آن اقدام کنند.
پنومونی (ذات‌الریه)
عفونت دیگری که سالمندان ساکن در مراکز نگهداری را تهدید می‌کند، پنومونی یا سینه‌پهلو است. میزان شیوع پنومونی در افراد بالای ٧٠ سال تقریبا ٥٠ برابر افرادی است که در سنین ١٩-١٥ سالگی قرار دارند. از نشانه‌های این بیماری سرفه، تب، خلط، تنگی نفس پیشرونده و درد در قفسه سینه است.
عفونت زخم بستر
بیماری زخم‌های تماسی هم در مراکز نگهداری از سالمندان زیاد دیده می‌شود. سالمندانی که ناتوانی حرکتی دارند و روی بستر مانده‌اند در معرض خطرند. اگر از زخم‌های ایجادشده به‌خوبی مراقبت نشود، عفونی می‌شوند و عفونت ممکن است وارد خون شود. گاهی هم عفونت منجر به مرگ بیمار می‌شود.
باکتری در خون
عفونت دیگر، باکتریمی است. باکتریمی زمانی اتفاق می‌افتد که باکتری وارد خون شود. این بیماری معمولا پس از بیماری عفونی مثل پنومونی، زخم‌های بستر و بیماری آندوکاردیت عفونی ایجاد می‌شود.
اسهال حاد عفونی
بیماری دیگر اسهال حاد عفونی است. این بیماری یکی از علت‌های عمده مرگ و میر در سالمندان است. مطالعات نشان داده ٥١ درصد از مرگ و میر سالمندان به علت عفونت‌های روده‌ای یا اسهال حاد عفونی است. بیماران به سرعت آب بدن خود را از دست می‌دهند که بسیار خطرناک است. بر اثر ورود میکروب به سیستم گوارشی، فرد دچار اسهال می‌شود و خیلی زود بین جمعیت گسترش پیدا می‌کند.
سل ریوی
بیماری سل ریوی هم یکی از پنج علت قابل توجه بیماری‌های عفونی شایع در افراد بالای ٦٥ سال دنیاست. در سال ٢٠١١ در ایالات متحده آمریکا، میزان سل در افراد بالای ٦٥ سال دو برابر افراد ٢٤-١٥ سال گزارش شد. نشانه‌های بیماری سل مشابه عفونت‌های ریوی است. مهمترین نشانه‌های بیمار بی‌اشتهایی، تعریق شبانه، کاهش وزن، رنگ‌پریدگی و سرفه‌های خشک است.
اگر سالمندی در خانه سالمندان بیش از ٤ هفته سرفه بدون علت داشته باشد، حتما باید عکس قفسه سینه و تست سل از او گرفته شود.
مننژیت
مننژیت بیماری دیگری است که شیوع آن نسبت به پنومونی و عفونت ادراری در خانه سالمندان کمتر است ولی به دلیل اینکه مرگ و میر بالایی دارد، حائز اهمیت است. نشانه‌های آن تب، سردرد، تهوع و استفراغ است. در صورتی که مننژیت دیر تشخیص داده شود، ممکن است باعث مرگ سالمند شود.
عفونت مفصلی
عفونت‌های مفصل و استخوان نیز شایع است که به‌صورت آرتریت‌های عفونی است. معمولا مفاصل بزرگ مانند زانو و لگن درگیر هستند که با تب و ناتوانی در راه رفتن، قرمزی و گرمی در مفصل نمایان می‌شود.
