هاي پلكاني تقسيم آب در پارا 5 نهر به نام‌هاي زاوغان، كوشمغان، كديور، ناسار و اسفنجان و در نهايت»جُنبَدان» سرريز مي‌گردند. توضيح اين‌كه نهر»جُنبَدان» سهم آب مربوط به استخرهای لتیبار و شاهجوي را هدايت مي‌كند و كمي بالاتر از محل استخر ذخيره آب محله لتيبار، سهم آب هاي اين دو محله از طريق»بَرْجُمْ» يا موضع تقسيم آب مربوط تفكيك و هريك راه خويش را تا رسيدن به استخرهاي مربوط طي مي‌كنند. به اين ترتيب آب رودخانه دائمي و كم آب سمنان، پس از تقسيم و هدايت هوشمندانه در محل آب پخش‌كن(پارا)، باتوجه به پستي و بلندي طبيعي بستر شهر بر اساس نيروي ثقل زمين و با طي مسيرهاي مستقل، در شش استخر ذخيره مي‌شود. اين شش استخر كه در بالاترين تراز ارتفاعي نسبت به زمين‌هاي پايين‌دست خود قرار دارند، بدنه‌هاي ضخيم از خاك رس را در بستر طبيعي خود دارند و به توالي و به صورت شبانه‌روزي پر و خالي مي‌شوند. در ادامه از طريق نهرهاي منشعب از هر استخر براي تامين آب مورد نياز در هريك از محله‌هاي هويت‌مند در محدوده شهر تاريخي سمنان پخش مي‌شوند. حوضه آبريز هر استخر، پهنه‌اي است كه تعداد و جهت حركت نهرهاي اصلي و منشعب از خروجي استخر، سمتِ گسترش و ميزان فاصله‌اي كه آب جاري در هريك از جوي‌هاي فرعي متصل به نهرهاي اصلي براساس نيروي ثقل زمين مي‌پيمايد، حد اين گستردگي را تعيين كرده است. بدين ترتيب، مرز ناپيدايي براي تَشَخُص محله‌هاي هويت‌مند تعيين شده و مسير حركت آب، اعم از فرعي و اصلي در هر محله شبكه معابر براي دسترسي‌هاي مورد نياز را تشكيل داده است. محدوده واقع در حوضه آبريز هر استخر به طور تقريبي نشان دهنده هريك از محله‌هاي اصلي همنام با اسم‌هاي استخرهاي قديمي در شهر است. شهر تاريخي سمنان منطبق بر محدوده منطقه يك شهرداري سمنان در مقياس كلان، »شهري در باغ« است و در مقياس خرد، هر محله در احاطه باغ‌هاي وابسته به استخر همنام با خود قرار دارد.
زاوغان، كوشمغان، كديور، ناسار و اسفنجان، لتيبار و شاهجوي اسامي تاريخي اين شش استخر و كلان محله‌هاي واقع در حوضه آبريز هريك از اين استخرهاست كه به ترتيب از غرب تا شرق پهنه شهر تاريخي را تشكيل داده‌‌اند. تا نيم قرن پيش استخرهاي پيش گفته محل ذخيره و پخش آب براي تامين كليه مصارف آبي هريك از محله‌ها بوده است، و امروزه تنها براي مصارف كشاورزي شهري مورد بهره‌برداري قرار مي‌گيرند.
نظام سنتي تقسيم آب شهر سمنان با شماره 400 در تاریخ 5/10/1390 در ردیف فهرست آثار ناملموس ملی به ثبت رسیده است. این نظام در محدوده شهر تاریخی سمنان، روشي مردم نهاد و منحصر به فرد است كه در طول قرن‌هاي گذشته به طور كارآمدي خدمات گوناگوني در حوزه تأمين آب به مردم سمنان ارائه داده است و هنوز هم از كشاورزي شهري سمنان حمايت مي‌كند.اين شبكه به‌طور ساختاري بر شكل‌گيري و توسعه نواحي با كاربري مسكوني، كشاورزي و خدماتي در محلات مختلف بافت تاريخي سمنان اثر گذاشته است. ارتباط نزديك ميان اين شبكه و هويت هریک از اين محلات و همچنين قرارگيري عناصر شاخص شهري در طول مسير تقسيم آب، موجب وحدت شهري در عين كثرت محله‌اي شده است. نظام تقسيم آب، با تنظيم تعادل ميان ساكنان و بستر طبيعي به طور پيوسته‌اي به عنوان يك لايه مولد و پويا در شهر سمنان عمل كرده است. اين تعادل، هويت شهري سمنان را شكل داده که حاصل آن منظر شهری یکپارچه شده با طبیعت و یک منظر فرهنگی شاخص است. لگوی معماری شهر تاریخی سمنان بافتی طبیعی است متشکل از توده‌های پر و خالی سخت فضاها در محاصره بافت سبز باغ های اطراف که با تمرکز بر محله ها و خانه‌ها نیز حضور باغ و باغچه در تلفیق با معماری مشهود است. تقسیم و تخصیص آب و فرهنگ بهره گیری از آب مورد نیاز در طول سال برای باغ های پیرامون محله و هر یک از باغ و باغچه های خانگی واقع در پهنه آبریز استخر بالادست خود براساس نظام تقسیم آب حاکم انجام می شود و تسری نظام پیش گفته در جزء و کل ارکان تشکیل‌دهنده بافت برقرار است. به عنوان مثال پیش بینی زمین با کارکرد باغ در حد غرب مسجد جامع رخ نموده که شاید در مقایسه با طرح مساجد جامع دیگر کشور بی‌نظیر است. آبیاری مورد نیاز این باغ از مسیر نهر ناسار منشعب از استخر ناسار صورت می گیرد. راسته بازار بر روی مسیر حرکت نهر ناسار بناگردیده و شکل آن در پلان به صورت مسیری طبیعی همانند ستون فقرات در بین توده‌های تجاری و مسکونی خودنمایی می‌کند. همچنین جانمائی تعدادی از اصلی ترین آب انبارهای و حمام های عمومی شهر در مسیر نهر ناسار تاییدی بر نقش بی بدیل نظام تقسیم آب و خطوط راهنمای طبیعی حرکت ثقلی آب در جانمائی و استقرار عناصر اصلی تشکیل‌دهنده شهر می‌باشد. عبور انشعابات نهر ناسار که آب را از گذر های هویت مند به آب انبارهای خانگی و باغ ها و باغچه های خانه ها می رساند و به ویژه از داخل صحن مسجد سلطانی و همجوار باغ مسجد جامع می گذرد حائز اهمیت است. شبکه معابر هویت‌مند در پایین دست استخرها، ابنیه آبی، مراکز محله‌ای و باغ‌های احاطه کننده محله‌ها حین توسعه ساخت و ساز درون محله‌ای همانند یک بافت طبیعی که متناسب با نیاز و ظرفیت در محیط خود رشد می‌کند از درون زایش و ترمیم دارد و در طول زمان توسعه پایدار محله در شهر باعث رشد متوازن و متناسب اندامهای شهر می‌گردد. در این حال با ایجاد تدریجی و اقتضائی سخت فضاها همزمان سرانه های لازم برای حفظ کیفیت و مطلوبیت زندگی و آسایش محیطی تامین و تدارک می‌گردد در فرآیند توسعه تاریخی شهر ارتباط منطقی در جزء و در کل پدیدار است. هر سال زراعي كه از مهرماه شروع مي‌گردد به 24 دوره 15 روزه تقسيم شده كه هر روز در اين دوره‌ها نام خاص خود را دارد. هريك از كشاورزان براساس حقابه معلوم، روزهايي را در هر دوره با هماهنگي مسئول مربوطه با عنوان»انگارنويس» استخر مربوط جهت دريافت سهميه آب براي خود دارند. موعد روزي كه سهم آب اختصاصي هر فرد تعيين مي‌شود، به اصطلاح محلي »خانه« ناميده مي‌شود. همه روزه، با جمع شدن كشاورزاني كه»هم‌خانه» هستند و با حضور عوامل اجرايي تقسيم آب روزانه شامل»مره‌دار» و »استخربان» آب از استخر با اندازه جمع و تعيين شده مربوط به همان روز از محل تقسيم آب با عنوان محلي»بَرْجُمْ»، توسط آبياران تقسيم و به سوي محله و زمين‌هاي كشاورزي ايشان روان مي‌شود. شيوه تقسيم آب رودخانه سمنان از موضع تقسيم بين محله‌ها در«بَرْجُمْ» كبير واقع در آب پخش كن يا»پارا» همچنين در مواضع تقسيم آب استخرها براي توزيع در باغ‌راه‌ها و محدوده‌هاي هريك از محله‌هاي مربوط تا جزء‌ترين مواضع تقسيم در جاي‌جاي شهر تاريخي به يك روش واحد و سنتي و به كمك تكه‌هاي چوب مفتولي شكل به‌عنوان ابزار و معيار تقسيم نسبي ميزان آب جاري‚توسط كشاورزان انجام مي‌شود. امروزه شيوه تقسيم آب براين اساس با قدمتي بيش از 7 قرن با وجود عوامل مردمي ميراث‌دار آن زنده و جاري است و به‌طور خاص براي انجام كشاورزي شهري در پهنه باغ‌هاي وابسته به هريك از محله‌هاي زاوغان، كوشمغان، كديور ، ناسار و اسفنجان همچنین شاهجوي مورد بهره‌برداري قرار مي‌گيرد.
