تخم‌مرغ به عنوان محصولی استراتژیک همیشه و در طول سال‌ها و شاید دهه‌های اخیر درگیر نوسان قیمت بوده که دلایل متعددی برای آن از سوی مسئولان و تولیدکنندگان مطرح شده است.
همیشه بازار این کالای خوراکی پس از تجربه مدتی کوتاه یا طولانی از گرانی و نوسان قیمت، دوباره به حالت عادی بازگشته است، اما هیچ‌گاه دستگاه‌های نظارتی نتوانستند به خوبی این بازار را برنامه‌ریزی و مدیریت کرده و از نوسان و آشفتگی آن پیشگیری کنند.
جالب‌تر اینکه بازار تخم‌مرغ همانند مرغ همیشه در ایام پرمصرفی مانند ماه مبارک رمضان یا شب عید با نوسان و افزایش قیمت مواجه می‌شود و انگار این دو کالا در گرانی، به دنبال سبقت از هم هستند.
اما گرانی این محصول استراتژیک که جای کمتری نسبت به دیگر اقلام و حتی سرانه مصرف کشورهای پیشرفته در سبد غذایی مردم ایران دارد این‌بار نه در ایام پرمصرف و پرتقاضایی مانند ماه مبارک رمضان، شب عید و روزهای سرد پاییزی بلکه در فصل تابستان رخ داده است.
طی هفته گذشته بازار تخم‌مرغ اصفهان دوباره همانند ماه‌های تابستان سال جاری، دچار نوساناتی شده که حاصل این نوسانات، گرانی قیمت این کالا برای مصرف‌کننده، بی‌ثباتی بازار و زیان برای تولیدکنندگان مرغ تخم‌گذار است.
اگرچه طی ماه‌های گذشته، نرخ تخم‌مرغ با شیوع ویروس کرونا، روندی کاهشی یافت و قیمت هرکیلوگرم آن در بازار خرده‌فروشی‌های اصفهان به 7 هزار و 200 تا 7 هزار و 500 تومان رسید، اما از چند هفته گذشته بهای این محصول مجددا سیر صعودی گرفته و هر کیلوگرم تخم‌مرغ با بهای 9 هزار و 800 تا 11 هزار تومان عرضه می‌شود.
از اواخر بهار امسال تخم‌مرغ بر مدار گرانی قرار گرفته و زمزمه‌های افزایش نرخ این ماده پروتئینی با دلایل مختلف توسط مسئولان در رسانه‌ها طنین‌انداز شد به نحوی که رضا ترکاشوند مدیرعامل اتحادیه سراسری مرغ تخم‌گذار کشور در 26 خرداد امسال بیان کرد: پیشنهاد افزایش 30 درصد قیمت را به ستاد تنظیم بازار ارائه کردیم و منتظر اقدام ستاد هستیم.
بر این اساس برخی از مسئولان دلیل گرانی تخم‌مرغ را پیشنهاد افزایش 30 درصدی قیمت تنظیم بازار عنوان کردند چرا که چهار روز پس از چنین پیشنهادی، محمدرضا کلامی سرپرست معاونت امور بازرگانی داخلی وزارت صمت گفت: قیمت هر کیلوگرم تخم مرغ درب مرغداری 9 هزار و 500 تومان از سوی ستاد تنظیم بازار تعیین شد که این قیمت‌گذاری در راستای حمایت از واحدهای تولیدکننده تخم‌مرغ و جلوگیری از گرانفروشی این کالا بوده است.
در همین راستا ناصر نبی‌پور رئیس اتحادیه مرغداران تخم‌گذار کشور بیان کرد: قیمتی که سال گذشته ستاد تنظیم بازار برای هر کیلو تخم مرغ تعیین کرده 7 هزار و 740 تومان بوده که الان این رقم به صورت میانگین به 9 هزار و 800 تا 900 تومان رسیده که حدود 2 هزار تومان افزایش یافته است.
به گفته نبی‌پور قیمت سویا 200 درصد و ذرت 100 درصد بالا رفته است، وزارت جهاد کشاورزی قیمتی که به ستاد تنظیم بازار ارائه کرده 9 هزار و 800 تومان بوده، نرخ اعلامی اتحادیه تخم‌گذار کشوری 11 هزار و 200 تومان بود که فعلا به قیمتی که وزارت جهاد اعلام کرده رسیدیم و بالاتر نرفته است.
بررسی‌ها از بازار شهر اصفهان نشان می‌دهد که قیمت هرشانه تخم‌مرغ طی روزهای اخیر به 30 هزار تومان رسیده است و مسئولان استانی، رشد هزینه‌های تولید، تعیین تکلیف ارز نهاده‌های دامی وارداتی، نوسانات دلار، گرانی و کمیابی نهاده‌ها را عامل گرانی و کمیابی این محصول بیان کردند.
همچنین تولیدکنندگان مشکل را در گرانی ارز و نهاده‌های دامی می‌دانند و معتقدند؛ تخم‌مرغ به مقدار کافی در استان اصفهان تولید می‌شود و دلیل کمبود تخم‌مرغ خروج غیر رسمی آن از استان و خرید مازاد مردم است.
اما عمده‌فروشان عمدتا صادرات تخم‌مرغ به دیگر کشورها و عدم تزریق این محصول به بازار را دلیل اصلی گرانی می‌دانند و به گفته تولیدکنندگان این گرانی به دلیل نبود نهاده و عدم ترخیص نهاده‌ها از بنادر بوده که ادامه این روند قیمت تخم‌مرغ را بازهم افزایش می‌دهد و با کاهش این کالای خوراکی در بازار مواجه می‌کند.
البته در این میان براساس گفته‌های مسئولان استانی جهش ناگهانی قیمت دلار هم بهانه‌ای برای سیر صعودی نرخ تخم‌مرغ طی سال جاری است و همچنین رشد 150 درصدی بهای نهاده‌ها و کنجاله هم در گرانی این کالا بی‌تاثیر نبوده است به نحوی که قیمت ذرت به حدود 2 هزار و 500 تا 2 هزار و 600 تومان در هر کیلوگرم رسیده و نرخ سویا نیز به بالای 5 هزار و 500 تومان افزایش داشته است. این درحالی است که قیمت مصوب ذرت یک هزار و 350 تومان و سویا 2 هزار و 450 تومان است. بنابراین تولیدکنندگان ذرت را 100 درصد و سویا را 150 درصد بالاتر از نرخ مصوب تهیه می‌کنند.
یکی دیگر از مشکلات و عوامل گرانی بازار تخم مرغ وجود دلالان زیادی است که با سوءاستفاده از وضعیت بازار به نوسانات قیمتی تخم‌مرغ دامن می‌زنند. به دلیل موضوعاتی مانند چک‌های برگشتی، مرغداران تخم مرغ را مستقیم به بنکداران می‌فروشند و این افراد (بنکداران) دلالانی هستند که اکثر آنان فاقد داشتن دفتر و مکان مشخصی هستند و فقط با یک تلفن، خرید و فروش می‌کنند و هیچ‌گونه عوارض و هزینه‌هایی مانند مالیات پرداخت نمی‌کنند، اما بیشترین عایدی را دارند و با سرمایه نقدینگی که دارند، کل بار را یکجا و در تناژ بالا خریداری کرده و عمده فروشان باید بار را از این افراد و نه تولیدکننده اصلی خریداری کنند.
افزایش نرخ تخم‌مرغ با عدم تزریق نهاده‌ها در بازار
مدیرعامل اتحادیه شرکت‌های تعاونی مرغ تخم‌گذار و مادر استان اصفهان پیرامون گرانی تخم‌مرغ به دلیل نوسانات دلار، گرانی نهاده‌ها، رشد هزینه‌های تولید، گفت: عدم تخصیص ارز دولتی لازم برای تامین نهاده‌ها سبب گرانی‌های اخیر تخم‌مرغ شده است.
سید شهاب‌الدین افضل با اشاره به اینکه هم اکنون نرخ سویا و ذرت نسبت به نرخ مصوب 150 درصد افزایش داشته است، اظهار داشت: تعیین قیمت مصوب تنظیم بازار برای هرکیلوگرم نهاده سویا 2 هزار و 500 نرخ غلطی است. چنانچه بهای پیشنهادی اتحادیه با نرخ مصوب 10 هزار و 500 تومان بوده در نظر بگیریم و رشد 150 درصدی سویا را هم لحاظ کنیم پس قیمت فعلی تخم‌مرغ گران نیست.
وی با بیان اینکه نرخ نهاده‌ها به قیمت‌های ارزی گره خورده است، افزود: در حال حاضر کمبود و عدم تزریق کافی نهاده در بازار، قیمت تمام شده تخم‌مرغ را افزایش داده است به نحوی که امروز هرکیلوگرم تخم‌مرغ درب مرغداری‌های اصفهان 12 هزار 500 تومان عرضه می‌شود.
مدیرعامل اتحادیه شرکت‌های تعاونی مرغ تخم‌گذار و مادر استان اصفهان اضافه کرد: البته عرضه تخم‌مرغ با این قیمت برای تولیدکنندگان سودی باقی نمی‌گذارد و فقط صرف هزینه‌های متعارف می‌شود.
وی درباره اینکه هم اکنون اقلام مغذی همانند متیونین برای مصارف مرغداری‌های تخم‌گذار 400 درصد افزایش قیمت داشته است، بیان کرد: متیونین از اقلام کم‌مصرف و ضروری جیره مرغداریها محسوب می‌شود اما تاثیرش بر تغذیه مرغ‌های تخم‌گذاری فوق‌العاده بالاست و در شرایط فعلی با گرانی دیگر نهاده‌ها نه تنها این کالا گران شده بلکه در بازار کمیاب و نایاب شده است.
افضل با بیان اینکه براساس مصوبات عمده‌فروشان به اضافه هزینه کرایه حمل و نقل در هر کیلو 100 تومان باید 3 درصد و خرده‌فروشی‌ها تا 20 درصد می‌توانند بر بهای قیمت تخم‌مرغ اضافه کنند، گفت: با چنین درصدی، مصرف‌کنندگان فقط 20 درصد هزینه بابت خرده‌فروشی‌ها پرداخت می‌کنند در صورتی که مرغداریها 7.10 درصد سود برای آنها پیش‌بینی شده و با این احتساب سود کلی تولیدکنندگان نصف خرده‌فروشی‌ها هم نیست.
وی پیرامون اینکه متاسفانه خرده‌فروشان به سودهای اندک قانع نیستند و هرساله با افزایش قیمت تخم‌مرغ مواجه هستیم، اظهار داشت: توزیع تخم‌مرغ در بازار اصفهان به دو صورت سنتی و دانه‌فروشی عرضه می‌شود و به همین دلیل در خرده‌فروشی‌ها تخم‌مرغ ریز گران‌تر از قیمت تعزیراتی به دست مصرف‌کننده می‌رسد.
مدیرعامل اتحادیه شرکت‌های تعاونی مرغ تخم‌گذار و مادر استان اصفهان افزود: هر کیلوگرم تخم‌مرغ با قیمت 12 هزار و 500 تومان با احتساب ضربدر 2 درب مرغداریها اکنون هرشانه 25 هزار تومان و برای مصرف‌کننده با 20 درصد کرایه حمل و نقل در بازار شانه‌ای 30 هزار تومان با کیلویی 15 هزار تومان عرضه می‌شود.
وی با بیان اینکه از مسئولان مربوطه تقاضا داریم اقدامات و حمایت‌هایی را انجام دهند تا شبکه‌های توزیع و عرضه در اختیار تولیدکنندگان قرار بگیرد، اظهار داشت: خواستاریم که به ما امکان عرضه مستقیم بدهند تا خرده‌فروشان به منظور کسب سود بالاتر قیمت‌ها را افزایش ندهند.
افضل خاطرنشان کرد: هر ساله تولیدکنندگان تخم‌مرغ با این معضل روبه‌رو هستند زیرا در بازار مطلوب و ضعیف مشکل ما سود خرده‌فروشان است که متاسفانه نه تنها سبب گرانی و بی‌ثباتی بازار می‌شوند بلکه سودهای آنها بسیار بالاست.
وی با اشاره به فعالیت یک‌هزار و 400 تا 500 نفر تولیدکننده تخم‌مرغ در کشور، گفت: تولیدکنندگان گلوگاه تولید داخلی کشورمان هستند و باید مورد حمایت مسئولان و دولتمران قرار بگیرند نه اینکه برای مدتی فعالیت‌ها رها گردد و طی زمانی دیگر مثلا در حوزه نهاده‌ها بر تولیدکننده فشار وارد می‌شود.
مدیرعامل اتحادیه شرکت‌های تعاونی مرغ تخم‌گذار و مادر استان اصفهان پیرامون اینکه اگر امروز در تامین نهاده‌ها کمک‌رسانی نشود نیمه دوم سال‌جاری وضعیت بازار تخم‌مرغ از شرایط فعلی نامطلوب‌تر خواهد شد، افزود: با عدم حمایت از تولیدات داخلی 6 ماه آینده فوق‌العاده نگران کننده است چرا که در تامین جوجه هم احتمالا به مشکل برخورد کنیم و نتایج آن نهایتا اصلاح و تعویض قیمت تخم‌مرغ خواهد بود.
به گزارش تسنیم، اکنون سالیانه حدود 850 هزار تن تخم‌مرغ در ایران تولید می‌شود، اما سرانه مصرف این کالا بسیار کمتر از میزان تولیدی است و از طرفی صادرات کافی هم وجود ندارد. البته این صنعت با بی‌سر و سامانی‌هایی رو به رو است، به گونه‌ای که گاه با کمبود یا وفور بی‌رویه تخم‌مرغ و زمانی با ارزانی غیرمنطقی و گرانی بی‌حساب و کتاب آن مواجه بوده‌ایم.
قصه گرانی و نامتعادلی بازار تخم‌مرغ یکی از قصه‌های دائمی است که همواره تکرار می‌شود و مردم مناطق مختلف کشور سال‌هاست در انتظار ثبات قیمت این کالای اساسی هستند، اما تاکنون هیچ ترتیب اثری برای حفظ تعادل آن داده نشده و به نظر می‌رسد نبود یک راهکار اساسی برای جلوگیری از ضرر تولیدکنندگان و همچنین رضایت مصرف کنندگان سبب شده تا بازار این کالای پروتئینی هر سال چند ماهی را با تشنج قیمت همراه باشد.
