مواضع دلسردکننده اروپا درباره برجام هر روز بیش‌تر می‌شود

مواضع مقامات اروپایی‌ به ویژه سه کشور انگلیس، آلمان و فرانسه در یکی دو ماه اخیر و در حالی که یک سال از مذاکرات آنها با ایران بر سر حفظ برجام می‌گذرد و هنوز هیچ نتیجه عملی در این رابطه به دست نیامده است، "دلسردکننده" می‌شود.


یک سال از خروج آمریکا از برجام می‌گذرد. سه کشور انگلیس، فرانسه و آلمان قرار بود در صورت باقی ماندن ایران در برجام، کاری کنند تا ایران بتواند از مزایای اقتصادی برجام در نبود آمریکا بهره‌مند شود، اما اکنون ۱۱ ماه از مذاکرات ایران و سه کشور اروپایی می‌گذرد و تنها نتیجه این مذاکرات ایجاد ساز و کار مالی به نام "اینستکس" بود. ساز و کاری که مقام معظم رهبری آن را در سال جدید "شوخی تلخ" نامیدند.


با این حال به نظر می‌آید اروپایی‌ها حتی به اندازه یک "شوخی" هم قادر به بازی در این گود نیستند و هم‌چنان خود را تحت فشار شدید آمریکا نشان می‌دهد.


به گفته محمد جواد ظریف بسیاری از کشورها توانسته‌اند به چارچوبی دو جانبه با ایران برای همکاری در شرایط تحریمی آمریکا دست یابند اما اروپا هم‌چنان دست دست می‌کند.


قرار بود سه کشور اروپایی ساز و کار مالی ویژه‌ای برای ایران ایجاد کنند اما در میانه راه این ساز و کار تقلیل رفت و بنا شد تا به قول برخی مسئولان در گام نخست، برای صادرات و واردات کالاهای انسانی و ضروری شروع به کار کند اما به نظر برای همان کالاهای انسانی و ضروری هم اروپایی‌ها آمادگی و شاید اراده لازم را ندارند.


مقامات سه کشور اروپایی تا کنون تلاش داشته‌اند حداقل در مواضع و بیانیه‌ها یک صدا از برجام و استمرار آن حمایت کنند اما چندی است که این مواضع با لحنی تند و در برخی مقاطع چرخش در آنها رو به رو شده است.


پیش از نشست هفت کشور صنعتی هایکو ماس، وزیر خارجه آلمان در اظهارنظری متفاوت و در عین حال مبهم گفت که "معتقدیم به سازوکاری احتیاج داریم تا مطمئن شویم ایران به تولید اورانیوم (غنی‌سازی) روی نخواهد آورد".


این موضع وزیر خارجه آلمان از سوی رسانه‌های گروهی خارجی و ایران سوال‌برانگیز بود اما با واکنش رسمی مقامات ایرانی رو به رو نشد.


در عین حال کشورهای گروه هفت در بیانیه پایانی خود درخواست‌ها و مواضع تندی را علیه ایران و حضورش در منطقه مطرح کردند که از سوی ایران "غیرواقع‌بینانه" خوانده شد.


هفت کشور در متن بیانیه خود نسبت به آن‌چه نقش بی‌ثبات‌کننده ایران در منطقه، از جمله حمایت از سازمان‌های تروریستی و شبه‌نظامیان مسلح خوانده شده، ابراز نگرانی کرده و از ایران خواستند که در زمینه کاهش تنش‌ها در یمن، متوقف کردن آن‌چه حمایت‌های نظامی، اقتصادی و سیاسی از برخی عاملان غیردولتی به خصوص در کشورهایی مانند لبنان و سوریه خوانده شده، پایبندی به قطعنامه‌های مربوطه در شورای امنیت سازمان و جلوگیری از اشاعه مستقیم و غیرمستقیم در زمینه فعالیت‌های بالستیک، پهپادها و توان موشکی خود به صورت فعال‌تری همکاری کند.


در بخش دیگری از این بیانیه آمده است: ما از ایران درخواست داریم تا از هرگونه اقدامی که موجب ایجاد خطر برای امنیت منطقه می‌شود خودداری کرده و در زمینه تلاش برای دستیابی به حل و فصل سیاسی صلح‌آمیز همکاری کند و همچنین از این کشور می‌خواهیم تا به آن دسته از معاهده‌های بین‌المللی که عضو آن است پایبند باشد و حقوق بشر و آزادی‌های اساسی را رعایت کند.


در این بیانیه مطرح شده است که کشورهای گروه هفت همچنان بر موضع خود مبنی بر جلوگیری از راه‌های دستیابی ایران به تسلیحات هسته‌ای و اطمینان حاصل کردن از این که ایران به تعهدات بین‌المللی خود از جمله ان پی‌تی و حراست آژانس بین‌المللی انرژی اتمی به ویژه پروتکل الحاقی پایبند باشد، به طور دائمی متعهد هستند.


گروه هفت درخواست خود مبنی بر کاهش فعالیت‌های ایران در زمینه موشک‌های بالستیک را تکرار کرده و ضمن ابراز "نگرانی زیاد" درباره فعالیت‌های ایران در زمینه موشک‌های بالستیک که ادعا می‌شود با قطعنامه‌های سازمان ملل سازگار نبوده و به افزایش تنش‌ها و بی‌ثباتی در منطقه کمک می‌کند، از ایران درخواست کرده تا فوراً فعالیت‌های خود را در رابطه با موشک‌های بالستیکی که ادعا می‌شود توان حمل جنگ‌افزار هسته‌ای دارند از جمله پرتاب موشکی با استفاده از فناوری بالستیک را متوقف کند.


این کشورها همچنین در بیانیه خود با طرح این ادعا که ایران با اقدامی غیرقانونی، فناوری موشک‌های بالستیک را به عاملان دولتی و غیر دولتی (در کشورهای دیگر) می‌دهد، خواستند تا این اقدام متوقف شود و همچنین مطرح کردند که به فعالیت خود در زمینه مقابله با آن‌چه اشاعه منطقه‌ای موشک‌های بالستیک و انتقال غیرقانونی تسلیحات توسط ایران خوانده شده است، ادامه می‌دهند.


گروه هفت ضمن اشاره به پایبندی خود به معاهده‌های بین‌المللی اظهار کردند که از مسئول بودن ایران و کره شمالی در برابر تعهدات بین‌المللی خود اطمینان حاصل خواهند کرد.


هفت کشور بدون در نظر گرفتن همکاری و تعامل ایران در حفظ برجام و اجرای تعهداتش وفق برجام در حالی که هم‌پیمان آنها یک‌جانبه از این توافق خارج شده و آنها نیز به تعهدات‌شان بر اساس برجام عمل نکرده‌اند درخواست‌های زیاده‌خواهانه‌ای از ایران را بیان کردند. علاوه بر این آنها نقش و نفوذ ایران در منطقه و اقداماتش در همراهی با روسیه و ترکیه در سوریه برای مقابله با داعش را نادیده گرفته در عمل بیانیه‌ای یک طرفه، سخت و بدون ملاحظه‌ای را منتشر کردند.


ژرار آرو سفیر فرانسه در آمریکا که روزهای پایانی ماموریتش در واشنگتن را می‌گذراند، روز شنبه هفته جاری در اظهارنظری توییتری گفت که " انقضای برجام به معنای عدم پایبندی ایران به یک برنامه غیرنظامی برای فعالیت‌های هسته‌ای آن نیست و مدعی شد که در صورت عدم رعایت این مسئله از سوی ایران پس از برجام ممکن است باز هم تحریم‌هایی علیه این کشور اعمال شود. "


سفیر فرانسه در آمریکا در ادامه مدعی شد که در صورت لزوم و عدم رعایت کردن معاهده ان پی تی از سوی ایران، ممکن است حتی پس از انقضای برجام تحریم‌هایی علیه ایران اعمال شوند. همان گونه که در سال ۲۰۰۲ گفتیم، غنی‌سازی اورانیوم بدون یک برنامه معتبر غیرنظامی، بر اساس معاهده ان پی تی غیرقانونی محسوب می‌شود، همان طور هم در سال ۲۰۲۵ قادر خواهیم بود تا (انقضای برجام) در صورت لزوم واکنش نشان دهیم. تحریم‌هایی اعمال شدند و ممکن است دوباره اعمال شوند؛ پس از برجام همه این‌ها بر روال خود باقی می‌مانند.


این در حالی است که سفیر فرانسه در آمریکا از حامیان برجام بوده و حتی بعد از خروج آمریکا از این توافق از برجام حمایت و اقدام آمریکا را سرزنش کرده است.


ایران بر اساس برجام از سال هشتم برجام امکان شروع به ساخت سانتریفیوژ بدون روتور و از سال دهم و پانزدهم می‌تواند طبق توافق وارد فاز صنعتی تولید انبوه سانتریفیوژ شود و به غنی‌سازی بپردازد از این رو این اظهارات مقام فرانسوی در این مقطع جای تعجب داشت.


ایران در ۲۰ فروردین سال جاری در مراسم روز ملی فناوری هسته‌ای اعلام کرد که زنجیره ۲۰ تایی نسل جدید سانتریفیوژ IR-6 را شروع به نصب کرده و بعد از انجام کارهای نصب آزمایشات در خلاء و با تزریق گاز را آغاز خواهد کرد.


این اقدام ایران در چارچوب برجام و تحت نظارت و اطلاع آژانس انجام شده است. از این رو فعالیت‌های هسته‌ای ایران نه در روند اجرای برجام و نه بعد از آن تعطیل نشده و نخواهد شد و بعد از پایان اجرای برجام، ایران به کشوری عادی در حوزه فعالیت‌های صلح‌آمیز هسته‌ای تبدیل خواهد شد و هیچ محدودیتی برای این فعالیت‌ها نخواهد بود.


سید عباس عراقچی معاون سیاسی وزیر امور خارجه کشورمان پس از توییت ژرار آرو در توییتی به مواضع سفیر فرانسه در آمریکا واکنش نشان داد و گفت: اگر توییت‌های ژرار آرو، موضع فرانسه است، ما با نقض آشکار و عمده اهداف برجام و قطعنامه ۲۲۳۱ روبرو هستیم. نیاز است پاریس فوراً شفاف‌سازی کند یا ما اقدام مقتضی انجام می‌دهیم.


بلافاصله سفیر جدید فرانسه در تهران که هنوز برای تقدیم استوارنامه‌اش در وزارت خانه حضور داشت در احضاری رسمی مراتب اعتراض ایران نسبت به مواضع مطرح شده از سوی سفیر این کشور در واشنگتن را دریافت کرد.


ژرار آرو ساعتی بعد، توییت‌های منتشر شده خود که در بالا به آن اشاره شد را از صفحه توییترش حذف کرد اما توضیح دیگری ارائه نداد.


محمد جواد ظریف وزیر امور خارجه کشورمان نیز روز دوشنبه در توییتی در واکنش به این اقدام سفیر فرانسه در آمریکا با یادآوری برای سه شریک اروپایی ایران در برجام، تاکید کرد که ممانعتی تحت معاهده ان پی تی و قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت سازمان ملل برای غنی‌سازی اورانیوم توسط ایران وجود ندارد. برای شرکای اروپایی، خواندن سندی که آن را امضا کردند و قول دادند از آن دفاع کنند، می‌تواند مفید باشد.


وزیر امور خارجه کشورمان روز یک‌شنبه نیز در جمع خبرنگاران تاکید کرد که اروپایی‌ها نسبت به انجام تعهداتشان در قبال ایران بسیار عقب هستند.


او گفت: ساز و کار متناظر با اینستکس هفته گذشته در ایران راه‌اندازی شد و اکنون اروپایی‌ها هیچ بهانه‌ای در اجرای تعهدات‌شان و شروع به کار ندارند.


ظریف تصریح کرد: باید تاکید کنم که این اقدام یک اقدام مقدماتی توسط اروپایی‌ها است و آنها در اردیبهشت ماه سال گذشته بعد از خروج آمریکا از برجام تعهدات متعددی را طرح کردند. برای شروع به جای این تعهدات نیاز بود که اینستکس راه‌اندازی شود و اکنون ما معتقدیم که اروپایی‌ها باید تلاش و فعالیت کنند که بتواند تعهدات خود را انجام دهند. آنها بسیار عقب هستند و نباید این گونه تصور کنند که ایران منتظر آنها می‌ماند.


ظریف ادامه داد: ما رابطه خوبی با همسایگانمان داریم، ساز و کارهای مشابهی را با بسیاری از کشورها راه اندازی کرده‌ایم و این ساز و کارها در حال عمل هستند و من نمی‌دانم که اروپایی‌ها برای یک ساز و کار مقدماتی چقدر وقت نیاز دارند.


این اظهارات در حالی که ژرار آرو روزهای پایانی ماموریتش در سفارت فرانسه در واشنگتن را می‌گذراند و سفیر جدید این کشور در تهران بعد از ماه‌ها خالی بودن این پست،  کمتر از یک ماه است به محل ماموریتش آمده، از سوی ایران با واکنش جدی رو به رو شد و فیلیپ تیبو سفیر جدید فرانسه در تهران تنها ساعتی بعد از تقدیم استوارنامه‌اش به وزیر خارجه ایران به این وزارتخانه احضار و مراتب اعتراض تهران نسبت به اظهارات ژرار آرو به او اعلام شد.


رحمان قهرمان‌پور کارشناس مسائل بین‌الملل در همین رابطه به ایسنا گفت: به نظر ایران و سه کشور اروپایی به نقطه‌ای رسیده‌اند که دارند بیش‌ترین فشار را می‌آوردند تا هر یک به خواسته‌شان برسند. اروپا مطالباتش را در نشست گروه هفت گنجاند و ایران هم متقابل اعلام کرد که اجرای اینستکس از جدیت و اراده لازم برخوردار نیست.


وی گفت که اظهارات سفیر فرانسه در آمریکا قابل درک است چرا که فرانسه همیشه در روند مذاکرات هسته‌ای "خویشتن‌داری" کمتری از خود نشان داده است اما این‌گونه نیست که انگلیس و آلمان خواهان فشار به ایران به ویژه درباره مذاکرات بر سر مساله موشکی نباشند. آنها بر این نظرند که ایران باید فعالیت‌های موشکی‌اش را متوقف کند.


قهرمان‌پور اظهار کرد که سه کشور اروپایی و ایران به این جمع‌بندی رسیده‌اند که باید تصمیم جدی در رابطه با برجام بگیرند اما هنوز در حال ارزیابی این تصمیمات جدی هستند که در ذهن آن را می‌پرورانند و دنبال می‌کنند. در عین حال هنوز نشانه‌ای از تغییر عملی مواضع دو طرف دیده نمی‌شود اما اتفاقات اخیر نشانه آن است که دو طرف دیگر قادر به تحمل وضعیتی که از یک سال پیش ایجاد شده، نیستند.