غذایی که می‌خوریم از طریق لوله‌ای به نام مری وارد معده می‌شود. هضم غذا در معده توسط اسید و شیره معده آغاز می‌گردد. دیواره معده به دلیل تماس مداوم با اسید و شیره معده، در مقابل اثرات مخرب آن‌ها مقاوم شده است و بالعکس، دیواره مری به دلیل این که به طور معمول، در معرض تماس با اسید و شیره معده نیست، دفاع مناسبی هم در برابر این عوامل ندارد. در حالت طبیعی، دریچه‌ای به نام دریچه مری، بین مری و معده قرار دارد که اجازه می‌دهد غذا از مری وارد معده شود. ولی از بازگشت غذا و شیره معده به مری جلوگیری می‌کند. اگر دریچه مری وظیفه خود را به درستی انجام ندهد، یعنی به خوبی بسته نشود، یا بی موقع باز شود، اسید و شیره معده به داخل مری بر می‌گردند. همان طور که ذکر شد، دیوار مری در برابر اسید و شیره معده آسیب پذیر است؛ بنابراین در شرایطی که دریچه مری کار خود را به درستی انجام ندهد، بازگشت اسید و شیره معده به داخل مری باعث آزردگی مری می‌شود. به بازگشت غیرعادی اسیده و شیره معده به داخل مری و آزرده شدن مری در اثر تماس با این عوامل، بیماری رفلاکس معده به مری یا اصطلاحا رفلاکس گفته می‌شود.
علائم
علائم رفلاکس معده برحسب اندام و عضوی که تحت تأثیر اسید معده قرار می‌گیرد، متفاوت است. همه انسان‌ها علائم یکسانی را تجربه نمی‌کنند. علائم رفلاکس معده از خفیف به شدید دسته‌بندی می‌شوند و معمولاً بعد از خوردن غذا (به‌خصوص غذای تند یا چرب) و هنگام دراز کشیدن یا خم شدن بروز پیدا می‌کنند.
از علائم رفلاکس معده می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
درد یا سوزش سر دل که با احساس سوزش در قفسه سینه همراه است؛ این سوزش ممکن است به گلو نیز برسد.
احساس مزه تلخ یا ترش در گلو. در برخی موارد ممکن است بخشی از غذا یا مایع موجود در معده نیز به دهان بازگردد.
سوء هاضمه که با درد و ناراحتی در بالای شکم همراه است. احساس ناراحتی معده، داشتن حالت تهوع و استفراغ و احساس سیری آزاردهنده از علائم سوء هاضمه است.
در برخی از موارد، اشکال در بلع که حتی گاهی در تنفس فرد اختلال ایجاد می‌کند.
گلو درد، سکسکه شدید یا استفراغ.
اگر با علائم و نشانه‌های بالا آشنا هستید و یا هر از گاهی آن‌ها را تجربه می‌کنید، بهتر است هرچه سریع‌تر به پزشک معالج خود مراجعه کنید.
دلایل رفلاکس
Gerd در اثر رفلاکس مکرر اسید ایجاد می‌شود. هنگامی که شما غذا را فرو می‌برید، اسفنکتر تحتانی مری، گروهی از عضلات دایروی اطراف قسمت تحتانی مری شما، باز می‌شوند و به غذا و مایعات اجازه پایین رفتن به سمت معده شما را می‌دهند. سپس دوباره بسته می‌شود. با این حال چنانچه این دریچه‌ها غیرطبیعی باز شوند و یا ضعیف گردند، اسید معده می‌تواند به مری شما برگردد و منجر به سوزش سر دل به طور مکرر شود. گاهی اوقات این مسئله زندگی روزمره شما را مختل می‌کند. این برگردانده شدن ثابت اسید می‌تواند جداره مری شما را تحریک نماید و منجر به التهاب مری شود (ازوفاژیت). با گذشت زمان، التهاب می‌تواند تمام جداری مری را پوشش دهد و منجر به عوارضی، چون خونریزی، تنگی مری و یا مری بارت (یک بیماری پیش سرطانی) گردد.
شرایطی که می‌تواند خطر ابتلای شما به GERD را افزایش دهند عبارتند از:
- چاقی
- امده از بالای معده تا به دیافراگم (فتق هیاتال)
- بارداری
- سیگار کشیدن
- خشکی دهان
- آسم
- دیابت
- تخلیه معده با تاخیر
- اختلالات بافت پیوندی مانند اسکلرودرمی
تشخیص رفلاکس معده
همان‌طور که اشاره کردیم، علائم بالا، مخصوصاً سوزش سر دل، نشانه‌های خوبی برای تشخیص رفلاکس معده هستند. اگر پزشک معالج به رفلاکس معده مشکوک شود، پیش از تشخیص و تأیید از بیمار می‌خواهد تا بعضی معاینات و آزمایش‌های مرتبط را انجام دهد.
پزشک معالج ممکن است از یک یا چند مورد از آزمایش‌های زیر جهت تشخیص رفلاکس معده استفاده کند:
بلع محلول حاوی ماده باریوم: در حالت عادی تصویربرداری از دستگاه گوارش امکان‌پذیر نیست. نوشیدن محلولی حاوی ماده باریوم این امکان را فراهم می‌کند که بتوانیم از دستگاه گوارش عکس‌برداری کنیم. از این روش برای تشخیص رفلاکس معده استفاده می‌شود.
آندوسکوپی: یک لوله انعطاف‌پذیر به همراه یک دوربین کوچک جهت بررسی و نمونه‌برداری (در صورت نیاز) به درون مری فرستاده می‌شود.
نظارت بر pH مری: یک قطعه pH سنج درون مری کار گذاشته می‌شود تا ورود اسید معده به مری را بررسی کند.
فشارسنجی مری: یک لوله انعطاف‌پذیر به درون مری فرستاده می‌شود تا قدرت عضله‌های موجود در مری را اندازه‌گیری کند.
برای درمان رفلاکس معده باید چه کار کرد؟
یکی از موثرترین روش‌های پیشگیری و درمان رفلاکس معده، تغییر سبک زندگی و اصلاح رژیم غذایی است. برخی از نکاتی که باید در درمان رفلاکس معده به خاطر داشته باشید، عبارتند از:
- سیگار را ترک کنید.
- وعده‌های غذایی خود را کوچک کنید.
- پس از خوردن غذا بلافاصله دراز نکشید.
- پس از خوردن غذا آدامس بجوید.
- از خوردن و نوشیدن خوراکی‌هایی که علائم رفلاکس معده را تشدید می‌کنند، بپرهیزید.
- لباس و کمربند تنگ نپوشید.
- اگر اضافه وزن دارید، بهتر است به فکر کاهش آن باشید.
- در صورتی که رعایت موارد فوق کارساز نبود، ممکن است پزشک معالج جهت درمان رفلاکس معده دارو تجویز کند.
چه زمانی جراحی توصیه می‌شود؟
بررسی بر روی بیماران مبتلا به رفلاکس اسید از معده به مری و آن‌هایی که تحت درمان مهار کننده پمپ پروتون قرار گرفتند، انجام شد. در صورت مشاهده علائم و اسید معده بیش از ۶ درصد، آن هم زمانی که بیمار تحت درمان با مهار کننده پمپ پروتون می‌باشد، جراحی توصیه می‌شود.
حتی جراحی به بیمارانی که علائم خفیفی از ریفلاکس و فتق هیاتال دارند نیز توصیه می‌شود.
تقویت اسفنگتر‌های معده از جمله اقداماتی است که در افرادی که شاخص اسید معده شان بالا است، به خصوص افراد مبتلا به فتق هیاتال، نتایج خوبی را به همراه دارد. البته این روش محدودیت‌هایی را نیز به همراه دارد، اما به نظر می‌رسد که ایمن و موثر باشد.
بهتر است بعد از مشاهده هر یک از علائم به متخصص گوارش مراجعه کنید تا علائم شما بررسی و علت دقیق آن مشخص شود. بسیاری از بیماری‌ها علائم مشابهی دارند که تنها با نظر پزشک می‌توان متوجه علت دقیق یک عارضه شد.
