تخمدان چیست؟
تخمدان ها دو غده ی اصلی جنسی در بانوان هستند که در دو طرف بالای رحم مقابل دیواره ی لگن قرار دارند.غده های تخمدان موظف به آزادسازی تخمک های بارداری، حفاظت از تخمک های ذخیره ای و ترشح هورمون می باشند. هر تخمدان، به وسیله ی لوله ای به نام فالوپ به رحم متصل است. لذا در چرخه ی قاعدگی و تخمک گذاری، نوعی کانال انتقال دهنده ی تخمدان به رحم محسوب می شود و در رده ی اعضای اولیه ی تولید مثل در بانوان قرار دارد.
علاوه بر این، تخمدان ها منبع اصلی هورمون های پروژسترون و استروژن هستند. اختلال در روند کارایی تخمدان ها زمینه ی بروز درد های مزمن را ایجاد می کند.
در روند تخمک گذاری ممکن است فرد درد تخمدان یا درد در ناحیه ی لگن داشته باشدعوامل دخیل در بروز درد تخمدان
تخمک گذاری و درد تخمدان ها
واژه ی "Mittelschmerz" به درد ناشی از تخمک گذاری اشاره دارد که برگرفته از دو واژه ی آلمانی درد و میانه است.در اواسط چرخه ی قاعدگی یعنی حدودا روز چهاردهم روند تولید و آزاد سازی تخمک های مورد نیاز لقاح، از تخمدان ها آغاز می شود. برخی از افراد در طول روند تخمک گذاری، در ناحیه ی لگن احساس درد می کنند.
به طور کلی مکانیزم بدن زنان با یکدیگر در تمایز است. عده ای در طول روند تخمک گذاری، در ناحیه ی لگن احساس درد های خفیف یا حتی شدید می کنند. در مقابل عده ای دیگر علاوه بر درد، دچار حالت تهوع، ترشحات واژن و خونریزی می شوند.
در طول چرخه ی طبیعی قاعدگی به موجب انقباض عضلات رحم ناشی از آزاد سازی مواد هورمونی و پروستاگلاندین، احساس درد در ناحیه ی شکم و لگن بروز پیدا می کند. این درد گرفتگی دیسمنوره نام دارد و امری طبیعی تلقی می شود.
یکی از دلایل درد تخمدان کیست تخمدان استکیست تخمدان و درد تخمدان ها
کیست تخمدان توده ای خوش خیم است که از عدم تکمیل روند تخمک گذاری در رحم ایجاد می شود. در صورتی که کیسه ی زرد رنگ تخمک، پس از تخمک گذاری در داخل رحم حل نگردد، کیست های جسم زرد رشد پیدا می کنند.در حقیقت کیست های تخمدان کیسه های پر مایعی هستند که در سطح تخمدان ها شکل می گیرند. لازم به ذکر است که این قبیل کیست ها چرخه ی قاعدگی را مختل می سازند و عامل برخی دردهای مزمن و خونریزی زنان به شمار می آیند.
نشانه های کیست تخمدان شامل احساس درد در طول قاعدگی و در راستای رابطه ی جنسی، درد در ناحیه ی لگن، کمر، ران و پری شکم می باشد.
علاوه بر موارد مذکور، نشانه های ثانویه ی کیست تخمدان نظیر حساسیت پستان، حالت تهوع، استفراغ، تحمیل فشار بر مثانه و تکرر ادرار می باشد.
کیست های تخمدان بر اساس سایز و اندازه ی آن ها در دو دسته ی کوچک و بزرگ قرار می گیرند. اکثر کیست های کوچک بدون دخالت انسانی بهبود می یابند. اما بعضی از کیست های تخمدان پتانسیل رشد دارند و پس از مدتی پاره یا ترکیده می شوند. از سری کیست های تخمدانی رایج می توان به کیست تخمدان تابعی، پلی کیستیک، درموئید و آندومتریوم اشاره کرد.
در ادامه ی مطلب نشانه های ترکیدن کیست و سرطان تخمدان را بیان می کنیم:
• تنفس های سریع و بی وقفه
• پوست و تعریق سرد
• درد های شدید شکمی
• استفراغ
• تب
• نفخ
• بی اشتهایی
توجه داشته باشید که در صورت احتمال به پارگی کیست تخمدان، در اسرع وقت به متخصص زنان مراجعه کنید.
آندومتریوز اختلالی است که باعث درد تخمدان می شودآندومتریوز از عوامل درد تخمدان ها
آندومتریوز اختلالی است که در طی آن بافت های داخل رحم، در قسمت خارجی رحم نظیر لوله های رحم، مثانه و تخمدان رشد و نمو پیدا می کنند.بافت پوششی رحم آندومتر نام دارد. این بافت، در هر 30 روز در راستای چرخه ی قاعدگی تخریب می گردد و در واکنش به ترشحات هورمونی بدن، مجدد رشد می کند.
در واقع، دیواره ی رحم ماهیانه برای تغذیه ی جنین لایه سازی می کند. در مواقعی که لقاح شکل نمی گیرد، لایه ی آندومتر از رحم جدا می شود و به شکل خونریزی از بدن خارج می گردد.
در مواردی، لایه ی آندومتر در قسمت های دیگر رحم رشد می کند. به موجب عدم تخریب و تخلیه ی آندومتر، بافتی التیامی شکل می گیرد و دردهایی مزمن را برای فرد به ارمغان می آورد.
شدت درد ناشی از اختلال آندومتریوز متغیر است و به ناحیه ی درگیری بستگی دارد. این عارضه، عامل اصلی کیست های تخمدانی، ناباروری، مقاربت دردناک، چسبندگی رحم و اختلال در چرخه ی قاعدگی به شمار می آید.
بارداری در خارج از رحم و درد تخمدان ها
بارداری خارج از رحم، شرایطی است که تخمک بارور شده در یکی از لوله های متصل به رحم سکنی می گزیند. این نوع حاملگی بسیار دردناک و خطر آفرین است. بدین جهت به درمان ضروری نیاز دارد.
بارداری در خارج از رحم موجب بروز درد تخمدان می شوداختلال PID و درد تخمدان ها
اختلال PID، نوعی بیماری ملتهب لگن است که ناشی از عفونت های اندام تناسلی زنان نظیر رحم، لگن و قسمت های تحتانی شکم می باشد.عفونت PID به دو صورت شکل می گیرد. در مواردی به موجب عدم رعایت نظافت فردی بروز پیدا می کند و در مواردی نیز به موجب آمیزش غیر اصولی جنسی منتقل می شود. عواملی نظیر روابط جنسی چند گانه، رابطه ی جنسی زیر 25 سال و بدون بهره گیری از کاندوم به طور مستقیم در شکل گیری عفونت التهابی لگن نقش دارند.
بیماری التهاب لگن، به وسیله ی سونوگرافی و لاپاراسکوپی قابل تشخیص می باشد. در راستای پروسه ی درمان این عارضه، عوامل ضد میکروبی و آنتی بیوتیک های متعددی به فرد تزریق می شود.
توجه داشته باشید که در صورت عدم درمان، عفونت PID به سایر اندام های بدن به خصوص خون جریان می یابد و فرد را در سیاه گودال مرگ می کشاند.
پیچ خوردگی و تورشن تخمدان
تخمدان ها به وسیله ی بندهایی نازک با اندام های شکمی در ارتباط هستند. در این بندهای نازک، عصب های مغذی تخمدان و رگ های خونی وجود دارند.کمبود جریان خون به ناحیه ی شکمی ایسکمی نام دارد. ایسکمی نوعی مورد اورژانسی پزشکی است که در صورت عدم درمان، ناکارآمدی رحم و تخمدان را به دنبال دارد.
از سری عواملی که به طور مستقیم موجب درد های تخمدانی می شود می توان به سندرم بقایای تخمدان ، سرطان تخمدان و فیبروئید رحمی اشاره کرد.
راه های تشخیص علت درد تخمدان
تخمدان ها نسبت به ارگان ها و قسمت های مختلف بدن در جایگاهی نزدیک قرار دارند. در برخی شرایط بیماری های نظیر آپاندیسیت، سنگ کلیه، یبوست، عفونت های دستگاه ادرار و بارداری موجب بروز دردهایی مشابه دردهای تخمدان می گردد.تشخیص درد تخمدان در میان سیستم های متعدد بدن بسیار سخت می باشد. بدین جهت نخستین رویه ی تشخیص علل درد تخمدان توسط متخصص زنان، به وسیله ی معاینه ی فیزیکی صورت می گیرد.
در راستای معاینه ی فیزیکی متخصص زنان، ناحیه ی پهلو، کمر و شکم بیمار معاینه می شود. وی همچنین به منظور بررسی حساسیت لگن، از مایع های خروجی واژن آزمایشاتی نظیر پاپ اسمیر را می گیرد.
در آزمایش پاپ اسمیر میزان سلول های غیر طبیعی و عفونت های موجود در تخمدان و رحم بررسی می گردد.
یکی از راهکارهایی که متخصص زنان به منظور آگاهی از بارداری خارج از رحمی انجام می دهد، آزمایش خون(تست بارداری) است.
علاوه بر این، احتمال دارد پزشک مربوطه برای بررسی خون و عفونت نیز ادرار فرد را مورد وارسی قرار دهد. پزشک برای عفونت PID نشانه های التهابی خون نظیر میزان رسوب گلبول های قرمز، شمارش کامل خون برای وارسی تعداد سلول های سفید خون و پروتئین واکنش پذیر را پیشنهاد دهد.
به موجب علل های مختلف پزشکی در خصوص دردهای تخمدان، انجام آزمایشات تصویر برداری نظیر سونوگرافی و توموگرافی کامپیوتری شکم و لگن ضرورت دارد. این آزمایشات کیست های تخمدان و وجود جنین را نمایان می سازند.
در شرایطی که متخصص زنان، نسبت به اختلال در کارکرد دستگاه گوارش و کلیه ی فرد مشکوک باشد، آزمایش سی تی اسکن شکمی را برای بیمار تجویز می کند.
در مواقع احساس درد در تخمدان اقدام به تشخیص بیماری و درمان آن را جدی بگیریددرمان درد تخمدان
اختلالات تخمدانی سلامت جسمانی فرد را به مخاطره می اندازد. اکثر بیماری های مربوط به رحم و لگن در آغاز شکل گیری در وضعیت حاد قرار ندارند. اما در دراز مدت زمینه ی عفونت های شدید، مرگ تخمدان، ناباوری و حتی مرگ انسان را به وجود می آورند.بدین جهت در شرایطی که از دردهای مزمن در ناحیه ی تخمدان رنج می برید، در اسرع وقت به متخصص زنان و زایمان مراجعه کنید.
1. تغییر سبک زندگی
یکی از مؤلفه های بسیار مهم در راستای سلامت جسمانی زنان، سبک زندگی مناسب است. بهره گیری از آب کافی، انجام فعالیت های روزانه ی ورزش و ریلکستیشن ناراحتی های مربوط به زنان را به طرز چشمگیری کاهش می دهد.2. دارو درمانی
متخصص زنان با بررسی منشأ دردهای تخمدان اقدام به تجویز دارو می کند. به طور مثال در خصوص بیماری التهاب لگن، به میزان مناسب، آنتی بیوتیک را در قسمت وریدی تزریق می کند.3. جراحی
در مواقع اضطراری، نظیر حاملگی خارج از رحم و پیچ خوردگی تخمدان، انجام عمل جراحی ضروری می باشد.یکی از روش های جراحی، لاپاراسکوپی است. در فرایند لاپاراسکوپی علت نامشخص درد لگن زنان برجسته می شود.
توجه داشته باشید که در عمل جراحی سرطان تخمدان، کیست تخمدان، فیبروز رحم و آندومتریوز شدید درمان می شود.
