حاتمی‌کیا «خواب ابراهیم» را دیده است؟/ نفوذ به دنیای ذهنی فیلمساز

محمود کریمی کارگردان مستند «خواب ابراهیم» همزمان با عرضه اینترنتی آن در گفتگو با خبرنگار مهر درباره این مستند توضیح داد: این مستند در پشت‌صحنه فیلم سینمایی «چ» به کارگردانی ابراهیم حاتمی‌کیا در سال ۹۱ ساخته شد. وقتی از من خواسته شد پشت صحنه‌ای از این فیلم بسازم، ابتدا مخالف بودم و قرار نبود کار خاصی هم بشود اما بعد که تصمیم گرفتیم هویت مجزایی پیدا کند و یک فیلم مستقل بشود، ساخت آن را پذیرفتم و حاصلش شد «خواب ابراهیم».
    وی درباره تأخیر در عرضه این مستند گفت: سال ۹۵ این مستند در گروه سینمایی «هنروتجربه» اکران شد و به تازگی اکران مجازی شده است. از این منظر تأخیر چندانی نداشتیم. فیلم اصلی سال ۹۳ اکران شد و فیلم «خواب ابراهیم» در فرآیند انتظار در گروه «هنروتجربه» در سال ۹۵ روانه پرده شد.
    کریمی درباره روایت خود در این مستند بیان کرد: پشت‌صحنه فیلم‌ها معمولاً روایتی از چگونگی ساخت یک فیلم سینمایی هستند، قرار ما در این مستند اما این نبود. می‌خواستیم نشان دهیم یک مولف و فیلمساز چگونه در ذهن و خیالش این خواب‌ها را به هم می‌بافد که تبدیل به سناریو، قصه و فیلم می‌شد. هدفم تداعی همین حس در فیلم بود. مسئله‌ام خیلی این نبود که فیلم «چ» چگونه ساخته شده است. می‌خواستم حال و احوال سازنده را روایت کنم و مخاطب را به لایه‌هایی ببرم تا با مولف و خالق اثر همراه شود.
    وی افزود: سینمای ابراهیم حاتمی‌کیا معرف عقاید و دنیایش هست و ما خیلی به دنبال سمت و سوی ویژه‌ای در ساخت این مستند نبودیم. او به‌دنبال رسیدن به کاراکتری به نام شهید چمران در فیلمش بود و من هم در فیلمم می‌خواستم به ابراهیم حاتمی‌کیا نزدیک شوم. برای من کارگردانی که به دنبال ساخت یک جهان بود، موضوعیت داشت و سوژه فیلم من این بود. ابراهیم حاتمی‌کیا کار خود را می‌کرد و من سعی می‌کردم به کسی که نویسنده و خالق یک دنیای نمایشی در قالب یک فیلم سینمایی است و یک لشگر را کنار هم می‌آورد تا خواب و خیالی را به عینیت برساند، نزدیک شوم. به همین دلیل سراغ چیزی خارج از دنیای این فیلم مثل خصوصیات شخصی فیلمساز نرفتم. ما کامل در پشت‌صحنه فیلم با هم در ارتباط بودیم و آنجا هم چیزی غیر از فیلم «چ» در جریان نبود.
    کریمی درباره تقدس بخشی به فیلمساز در برخی مستندهای پشت‌صحنه تأکید کرد: تمام سعی‌ام این بود که این کار اینگونه نشود. می‌توان مستندی در بزرگداشت یک فیلمساز مانند داریوش مهرجویی ساخت، اما دستور کار من در این مستند، اساساً این نبود. نمی‌خواستم در بزرگداشت ابراهیم حاتمی‌کیا فیلمی بسازم و برخی نگران بودند که حاصل کار اینگونه نشده باشد. این مدل کار کاملاً مستعد این مسیر انحرافی است اما از ابتدا تکلیفم مشخص بود و می‌خواستم به این سوال جواب دهم که یک خالق چگونه اثری را خلق می‌کند. چگونه از یک خواب و خیال و الهامات، دنیایی خلق می‌شود و این همه آدم جمع می‌شوند برای به تصویر کشیدن این خواب و خیال. تمام تلاشم همین بود. از تمام ابزارهایی که داشتم استفاده کردم تا این وهم را به وجود بیاورم که به دنیای ذهنی یک خالق وارد شده‌ایم.
    وی درباره مواجهه ابراهیم حاتمی‌کیا با مستند «خواب ابراهیم» هم گفت‌: متأسفانه این فرصت بعد از آماده‌سازی فیلم پیش نیامد که این کار را ببینند و نمی‌دانم تا امروز فیلم را دیده‌اند یا نه. یکی دو بار دعوت رسمی کردیم برای اکران که تشریف نیاوردند. تا این لحظه هم نمی‌دانم کار را دیده‌اند یا نه و از نظرشان هم مطلع نیستم.
    کریمی درباره جذاب‌ترین تجربه خود در فرآیند ساخت این مستند هم گفت: در مقطعی جریان فیلم‌های فاخر راه افتاده بود که «چ» یکی از همین پروژه‌ها بود، برایم بامزه بود که این همه هزینه برای آن پروژه می‌شد و در ذهنم اینگونه بود که گویی فیلم من گران‌تر دارد تمام می‌شود چون همه آن عوامل مقابل دوربین من هم بودند! البته با نگاه مستند. هیچ گاه دخل و تصرفی نداشتم اما در ذهنم این تصور بود که به نوعی فیلم من هم از پروژه‌های فاخر گران‌تر شده است! هزینه فیلم «چ» گویی به‌علاوه هزینه ساخت مستند من بود. مضاف بر این تجربه ساخت این مستند برای من یک کلاس درس بود. سر صحنه فیلم «چ» همه حرفه‌ای‌های سینما حضور داشتند، جماعتی از ژنرال‌های سینما حضور داشتند و من هم فرصت داشتم از همه آن‌ها کار یاد بگیرم و این اتفاق برایم ارزشمند بود.
    این مستندساز در پایان درباره تجربه حضورش در فرآیند تصویربرداری سکانس سقوط هلی‌کوپتر در فیلم «چ» هم توضیح داد: از ابتدا تا انتهای پروژه در همه مراحل حضور داشتم. از همان مراحل اولیه پیش تولید این سکانس بخش عمده‌ای از دغدغه‌های تیم تولید را به خود اختصاص داده بود و اگر فرض بگیریم فیلم در ۵ ماه تولید شد، یک ماه فقط صرف همین تک سکانس شد. کار ویژوال بسیاری داشت و هم پیش‌تولید و هم پس‌تولید مفصلی برای آن شد و به نوعی قله کار محسوب می‌شد.