کودکان کار مجازی

درچند سال اخیر با پدیده جدیدی در فضای مجازی به ویژه اپلیکیشن اینستاگرام مواجه می‌شویم به این صورت که تصویر و فیلم کودکان کوچک و معصوم که هنوز هیچ درکی از این فضا و عملی که انجام می‌دهند و حتی درآمدی که این کار برای خانواده‌شان دارد، ندارند. این کودکان به معنای واقعی کلمه وسیله‌ی امرار معاش خانواده خود از طریق انجام تبلیغات در هر زمینه‌ی مرتبط و بی‌ارتباط به کودک یا سن و سال‌شان شده‌اند. در این مقاله موسسه حقیقت گستر مطالبی را برای آگاهی شما عزیزان گردآوری کرده. همچنین می‌توانید برای دریافت مشاوره حقوقی از وکیل پایه یک دادگستری تهران با این موسسه تماس بگیرید.

(( جهت تماس با  وکیل خوب در تهران کلیک کنید. ))

غافل از اینکه قرار دادن تصویر و صدای کودکان، بدون رضایت آنها در دسترس جمعیت زیادی از جامعه که به اینترنت دسترسی دارند، ممکن است در آینده‌ی نه چندان دور ضرر جبران ناپذیری به سلامت روح و روانشان و حتی زندگی اجتماعی آنها وارد کند. 

در این مقاله قصد داریم به قوانین مختصری که در ایران و جهان برای حمایت از کودکان وضع شده  است بپردازیم.

قوانین اولیه 

در این قوانین کودک به (طفل) فردی اطلاق می‌شود که به حد بلوغ شرعی نرسیده است. اين در حالي است كه كنوانسيون حقوق كودك - كه ايران نيز به آن پيوسته‌ است- سن كودكان را تا 18 سال در نظر گرفته است و بر طبق تبصره 1 ماده 1210 قانون مدنی حد بلوغ شرعی برای دختران 9 و برای پسران 15 سال تمام قمری است.

(( جهت تماس با وکیل متخصص تهران کلیک کنید. ))

صرف نظر از انتقاداتی که به تبعیض برای سن خروج از طفولیت برای دختران و پسران وجود دارد، احراز رشد در مورد افراد مختلف نیز بستگی به عوامل زیادی از قبیل ژنتیک و اقلیم و شرایط زندگی و ... دارد. 

بر طبق قانون مجازات طفل از مسئولیت کیفری مبراست. ولی قانون مسئولیت مدنی در ماده 7 بیان می‌دارد: «کسی که نگاهداری یا مواظبت مجنون یا صغیر قانوناً یا بر حسب قرارداد به عهده او می‌باشد در صورت تقصیر در نگاهداری یا مواظبت ‌مسئول جبران زیان وارده از ناحیه مجنون و یا صغیر می‌باشد و در صورتی که استطاعت جبران تمام یا قسمتی از زیان وارده را نداشته باشد از مال ‌مجنون یا صغیر زیان جبران خواهد شد و در هر صورت جبران زیان باید به نحوی صورت گیرد که موجب عسرت و تنگدستی جبران‌کننده نباشد.» بنابراین والدین در صورتی که در نگهداری یا مواظبت از فرزند صغیر خود اهمال کنند مسئول می‌باشند. چه بسا که قرار دادن کودک در موقعیتی این چنینی باعث بلوغ زودرس و گرفتن دوران کودکی از طفل باشد و از مصادیق اهمال محسوب شود.

در واقع والدین مسئول هرگونه ضرر مادی و معنوی که به دلیل بی‌توجهی و بی‌احتیاطی آنان از طریق کودک شان به دیگران وارد می‌شود، می‌باشند.

در این مورد در ماده 1173 قانون مدنی آمده است: «هرگاه در اثر عدم مواظبت یا انحطاط اخلاقی پدر یا مادری که طفل تحتحضانتاوست صحت جسمانی و یا تربیت اخلاقی طفل در معرض خطر باشد محکمه می‌تواند به تقاضای اقربای طفل یا به تقاضای قیم او یا به تقاضای رئیس حوزه قضایی هر تصمیمی را که برای حضانت طفل مقتضی بداند ، اتخاذ کند.» از موارد عدم مواظبت می‌توان به سوء استفاده از طفل یا اجبار او به ورود در مشاغل ضد اخلاقی مانند فساد و فحشا و تکدی گری و ... نام برد.

در قوانین موضوعه سعی بر آن است که از حقوق کودک و نوجوان حمایت شود. برای مثال در قوانین جزایی و کیفری مقررات خاصی برای رسیدگی به جرائم ارتکابی توسط کودکان و نوجوانان وضع شده است. از جمله آن در نظر گرفتن دادگاه اختصاصی برای کودکان و نوجوانان، اعلام شرایط خاص برای قضاوت، در نظر گرفتن قاضی مشاور زن و ....

قانون کار جمهوری اسلامی ایران

در ماده ۷۹ این قانون آمده است که: «به‌ کار گماردن افراد کمتر از ۱۵ سال تمام ممنوع است.» و ماده 80 می‌گوید به‌ کار گیری نوجوانان ۱۵ تا ۱۸ سال نیز در در شغل‌های سخت و زیان‌آور ممنوع است.

بدیهی است که با تاملی اندک می‌فهمیم که این گونه استفاده از کودکان برای کسب درآمد حتی به صورت مجازی نیز نوعی به کار گماردن محسوب می‌شود. شایان ذکر است که این ممنوعیت برای کارفرما بیان شده است و در مورد والدین ضمانت اجرایی ندارد.

قانون حمایت از اطفال و نوجوانان مصوب 1399

از جمله حقوق کودکان حق حضانت یا نگهداری از آنها است که طبق قانون به عهده پدر و مادر گذاشته شده است درصورتی که والدین این حق را به خوبی ادا نمایند کودک آنها در آرامش و امنیت رشد نموده و به انسان کاملی تبدیل می شود و اگر این حق نادیده گرفته شود نه تنها کودک به کمال نمی‌رسد بلکه امکان دارد از مسیر انسانیت نیز خارج شود.

در ماده 3 این قانون می‌خوانیم : « موارد زیر در صورتیکه طفل یا نوجوان را در معرض بزه‌دیدگی یا ورود آسیب به سلامت جسمي، رواني، اجتماعي، اخلاقی، امنیت و يا وضعیت آموزشی وی قرار دهد، وضعیت مخاطره آمیز محسوب شده و موجب مداخله و حمایت قانونی از طفل و نوجوان می‌شود...» و از جمله آنها بند «ژ» که می‌گوید: سوءرفتار نسبت به طفل و نوجوان و يا بهره‏كشي از او.

بدیهی است که استفاده از کودکان برای جذب مخاطب و تبلیغات نوعی بهره کشی از کودک می‌باشد و می‌تواند زیان‌های جبران ناپذیری به روح و روان او وارد آورد.

کنوانسیون حقوق کودک

در این کنوانسیون که اجازه آن در سال 1372 به عنوان ماده واحده به تصویب مجلس شورای اسلامی رسیده است منظور از کودک افراد انسانی زیر 18سال است مگر این که طبق قانون قابل اجرا در مورد کودک سن بلوغ کمتر ‌تشخیص داده شود.

ماده 32 کنوانسیون بیان می‌دارد :‌ «کشورهای طرف کنوانسیون حق کودک را جهت مورد حمایت قرار گرفتن در برابر استثمار اقتصادی و انجام هر گونه کاری که زیان‌بار بوده‌ و یا توقفی در آموزش
 وی ایجاد کند و یا برای بهداشت جسمی، روحی، معنوی، اخلاقی و یا پیشرفت اجتماعی وی
 مضر باشد را به رسمیت‌می‌شناسند.»

نتیجه‌گیری

با تامل در موارد بیان شده و قوانینی که در ایران و سراسر جهان برای کودکان وضع شده به خوبی قابل درک است که سنین کودکی برای هر فردی تاثیر به سزایی در رشد شخصیت و همچنین آینده خود کودک دارد و همچنین در سطوح بالاتر کودکان آینده سازان جامعه و کشور می‌باشند. بنابراین با رعایت حقوق آنها به رسیدن به جامعه‌ای سالم‌تر نزدیک خواهیم شد.