پس از شیوع پاندمی بزرگ ویروس کرونا در سراسر دنیا، علاوه بر نحوه پیشگیری و درمان شاهد پیدایش سویه‌های جدید این ویروس نیز هستیم، گونه جدید این ویروس به نام لامبدا در ۲۹ کشور شناسایی‌شده است، گونه لامبدا اولین بار در دسامبر ۲۰۲۰ در کشور پرو شناسایی شد. سویه لامبدا با نام علمی C۳۷، نخستین بار در پرو شناسایی شد، نمونه‌هایی از آن نیز در تاریخ دسامبر ۲۰۲۰ میلادی پیداشده. این ویروس، عامل ابتلای بیش از ۸۰ درصد از مبتلایان جدید در آمریکا جنوبی است.
علائم ابتلاء به کرونا لامبدا کدام است؟
به باور برخی از متخصصان عفونی علائم مبتلایان به کرونا لامبدا با دیگر سویه‌ها مشترک است، علائم اصلی شامل تب، سرفه خشک، تنگی نفس، گلودرد، اسهال، ورم ملتحمه، سردرد، از دست دادن حس بویایی و چشایی، بثورات پوستی یا تغییر رنگ انگشتان دست‌وپا است.
کرونا لامبدا نوع جدید کووید ۱۹ است که در ایالات متحده و آمریکای جنوبی رو به گسترش است اما بر اساس اطلاعات تا ۲۰ مرداد ماه هیچ موردی از این نوع جدید در داخل ایران مشاهده نشده است. با این حال، دانشمندان هشدار داده‌اند که این نوع، که با نام C.۳۷ نیز شناخته می‌شود، قابلیت انتقال بیشتری نسبت به کرونا دلتا دارد که در حال حاضر در کشور شایع است.
در شیلی، ۵۰ دنباله جدید لامبدا در چهار هفته گذشته شناسایی شده است، به گفته محققان دانشگاه کیوتو، گسترش این گونه در سراسر شیلی می‌تواند باعث نگرانی شود، چون نسبت افرادی که حداقل یک دوز واکسن کرونا در شیلی تزریق کرده‌اند نسبتاً زیاد است، افزایش موارد نشان می‌دهد که کرونا لامبدا در فرار از ایمنی ناشی از واکسیناسیون مهارت دارد، با این حال، رایج‌ترین واکسنی که در شیلی استفاده می‌شود CoronaVac است، که متفاوت از واکسن‌های فایزر، مدرنا و آسترازنکا عمل می‌کند.
محققان دانشکده پزشکی گروسمن اثر واکسن‌های mRNA مانند فایزر و مدرنا را در برابر نوع لامبدا آزمایش کردند، با توجه به نتایج که هنوز مورد بازبینی قرار نگرفته‌اند، مقاومت نسبی در برابر خنثی سازی وجود داشت اما به احتمال زیاد باعث کاهش قابل توجه حفاظت در افراد واکسینه شده در برابر ویروس نمی‌شود، اما نتایج تجزیه و تحلیل بر روی پروتئین‌های سنبله در کرونا لامبدا افزایش دو برابری عفونت را نشان داد که به گفته دانشمندان به دلیل جهش خاصی در ویروس به نام جهش L۴۵۲Q است.
کرونا لامبدا در ۱۵ ژوئن ۲۰۲۱ توسط سازمان بهداشت جهانی (WHO) به عنوان یکی از انواع کرونا در سطح جهانی طبقه بندی شد. سازمان بهداشت هانی کرونا لامبدا را دارای جهش‌هایی با پیامدهای اثبات شده یا مشکوک در انتقال و شدت آن می‌داند و در چندین کشور شناسایی شده است.
دکتر ماریا ون کرخوو، از مدیران سازمان بهداشت جهانی در زمینه کووید ۱۹، گفت که این سازمان در حال پیگیری تا ببیند آیا کرونا لامبدا را باید به عنوان یک نوع نگران کننده طبقه بندی کند یا خیر. اگر ثابت شود که این نوع دارای ویژگی‌های افزایش قابلیت انتقال است و یا شدت آن بیشتر است، رخ می‌دهد.
نوع لامبدا تنها در صورتی به عنوان نگران کننده شناخته می‌شود که یکی از موارد زیر را داشته باشد که عبارتند از:
- افزایش قابلیت انتقال ویروس
- تغییر مضر در اپیدمیولوژی آن
- افزایش توانایی بیماری زایی
- تغییر علائم بیماری
- کاهش اثربخشی تست تشخیص کرونا، درمان و اقدامات پیشگیرانه مانند واکسیناسیون
آیا قدرت انتقال کرونا لامبدا بیشتر است؟
در حالی که هنوز مشخص نیست که آیا این نوع جدید قابلیت انتقال بیشتری دارد یا خیر، دانشمندان می‌گویند که گونه لامبدا دارای تعدادی جهش است که به طور بالقوه می‌تواند منجر به افزایش قابلیت انتقال یا افزایش مقاومت در برابر آنتی بادی‌های ناشی از واکسیناسیون کرونا یا ابتلای قبلی شود.
یکی از جهش‌های شناسایی شده در کرونا لامبدا را دانشمندان T۸۵۹N نامیده‌اند و در نوع موسوم به "Iota" یافت می‌شود که در حال حاضر در شهر نیویورک در حال گسترش است. یک جهش دیگر، در L۴۵۲Q، شبیه جهش گزارش شده در انواع دلتا و اپسیلون گزارش شده است که اعتقاد بر این است که بر حساسیت آن به آنتی بادی‌ها تأثیر می‌گذارد.
با این حال مهم است که توجه داشته باشید که تحقیقات در مورد این نوع خاص در مراحل اولیه است. از آنجایی که در حال حاضر شواهد کمی وجود دارد که نشان دهد تفاوت نوع لامبدا با سایر گونه‌ها دقیقاً چیست، دانشمندان می‌گویند قبل از اینکه بتوانیم میزان کامل اثرات این سویه را درک کنیم، به مطالعات بیشتر و قوی‌تری نیاز است.
لامبدا مسری‌تر از آلفا و گاما و کشنده‌تر از دلتا
پژوهشی جدید که هنوز مورد بررسی سایر دانشمندان قرار نگرفته و بر اساس نمونه‌هایی از کارمندان نظام پزشکی شیلی انجام شده است، می‌گوید که گونه لامبدا از هر دو گونه آلفا (انگلیسی) و گاما (برزیلی) مسری‌تر است. همچنین نتایج تحقیقاتی که پیرامون این سویه صورت گرفته نشان می‌دهد این جهش از گونه دلتا که نخستین بار در هند شناسایی شد، کشنده‌تر است.
افزایش نگرانی‌ها از شیوع کرونا لامبدا
تحقیقات ویروس‌شناسان حاکی از آن است که لامبدا شرایط خطرناکی برای کشورها به لحاظ شیوع کرونا رقم زده است، این واریانت خطرناک، سرایت‌پذیری و قدرت‌گریز از ایمنی بیشتری دارد و اثرگذاری واکسن‌ها را نشانه گرفته است، حذف هفت آمینواسید در جهش واریانت لامبدا چالشی بزرگ پیش روی تست‌های تشخیصی است، به نظر می‌رسد واریانت لامبدا در حال تبدیل شدن به تهدید جدی جهانی است و تاکنون در ۲۹ کشور واریانت لامبدا شناسایی و ثبت شده است.
محققان تاکید دارند تقویت سرمایه‌گذار در سیستم بهداشتی و درمانی، افزایش ظرفیت تخت‌های بستری و مراقبت ویژه، تسریع در روند واکسیناسیون، توسعه ظرفیت انجام تست‌های تشخیصی، تقویت توان اقتصادی مردم و جمعیت بالای خانواده‌ها را از مهمترین اقدامات برای پیشگیری از چرخش گونه‌های جدید کرونا است.
جهش در واریانت لامبدا به میزان قابل توجهی سرایت و عفونت زایی این گونه جدید کووید ۱۹ را افزایش داده است. این جهش جدا از افزایش چسبندگی پروتئین اسپایک در اتصال به رسپتور ACE ۱۱، جهشی ایمن گریز است، به نظر می‌رسد واریانت لامبدا می‌تواند به پاسخ سیستم ایمنی، غلبه کند. مطالعات اخیر در مورد واکسن‌های فایزر و مدرنا گواه این است که واریانت لامبدا در برابر ایمنی حاصل از این واکسن‌ها مقاومت دو تا سه برابری از خود نشان می‌دهد.
«لامبدا» چه کسانی را گرفتار می‌کند؟
براساس اطلاعات سازمان جهانی بهداشت، کرونا لامبدا جهش‌های زیادی را در مفاهیم ژنی شامل می‌شود که می‌تواند به افزایش قابلیت سرایت پذیری و همچنین افزایش مقاومت آن در مقابل آنتی بادی‌ها منجر شود، همین مساله باعث شده بسیاری از متخصصان سلامت، گونه اصلی کرونا و حتی گونه پلاس را فراموش کرده و هم اکنون تمام تمرکز خود را روی گونه لامبدا کرونا قرار دهند.
به باور برخی از متخصصان عفونی علائم مبتلایان به کرونای لامبدا با دیگر سویه‌ها مشترک بوده، علائم اصلی شامل تب، سرفه خشک، تنگی نفس و خستگی گلودرد، اسهال، ورم ملتحمه، سردرد، از دست دادن حس بویایی و چشایی، بثورات پوستی یا تغییر رنگ انگشتان دست و پا است.
بنابر اعلام مرکز کنترل و پیشگیری از بروز بیماری‌ها در آمریکا (CDC)، افراد باید همچنان از ماسک استفاده کنند، فاصله اجتماعی خود از دیگران را حفظ کنند، دستان خود را به صورت مرتب بشویند و از حضور در مکان‌های شلوغ با تهویه نامناسب نیز دوری کنند، همچنین دریافت واکسن کرونا نیز یکی از مؤثرترین روش‌های پیشگیری از بروز بیماری کووید -۱۹ در نظر گرفته شده است.
به اعتقاد دانشمندان، عملکرد سیستم ایمنی بدن نقش مهمی در پیشگیری از بیماری‌های تنفسی از جمله بیماری کووید -۱۹ دارد که با تغذیه مناسب تقویت می‌شود و یکی از عوامل افزایش میزان ابتلاء به کرونای لامبدا، وجود بیماری‌های زمینه‌ای مانند دیابت و بیماری‌های ریوی، قلبی، سو تغذیه و نداشتن تغذیه صحیح است.
به گفته این متخصصان، کمبود دریافت مواد غذایی و کمبود ویتامین‌هایی مانند ویتامین C و A و D و تضعیف سیستم ایمنی بدن احتمال ابتلاء به بیماری‌ها را افزایش می‌دهد؛ بنابراین مصرف روزانه منابع غذایی دارای ویتامین C مانند سبزی و سالاد همراه با غذا می‌تواند مقاومت بدن را در مقابل انواع بیماری‌ها از جمله کرونا افزایش دهد.
همچنین میوه‌هایی مانند پرتقال، نارنگی، لیموشیرین، کیوی و سبزی‌هایی مانند انواع کلم، گل‌کلم، شلغم، فلفل سبز، فلفل دلمه‌ای، جعفری، پیازچه، شاهی، گوجه‌فرنگی از منابع غذایی دارای ویتامین C محسوب می‌شوند. هویج، کدو حلوایی و سبزی‌های سبز تیره مانند اسفناج، برگ‌چغندر و برگ‌های تیره رنگ کاهو نیز از منابع خوب ویتامین A هستند.
درگیری بیشتر جوانان با کرونا لامبدا
متخصصان بیماری‌های عفونی اظهار کردند که واریانت جدید لامبدا جوانان را بیشتر از نوع‌های قبلی درگیر می‌کنند، اگر مردم فاصله‌گذاری اجتماعی را رعایت نکنند، باعث می‌شود تا ابتلای یکی از اعضا، همه افراد خانواده را درگیر کند، افراد تا قبل از انجام واکسیناسیون در هنگام خروج از منزل و حضور در مراکز شلوغ باید از ماسک استفاده کنند و به هیچ‌وجه شستن دست‌ها با آب و صابون را فراموش نکنید. مردم باید از برگزاری دورهمی‌های خانوادگی بپرهیزند تا زنجیره انتقال بیماری کرونا قطع شود.
کارشناسان اعلام کردند تاکنون گزارش موثقی در خصوص ورود ویروس لامبدا به کشور نداشتیم و در مورد شایعاتی هم که عنوان می‌کنند این موتاسیون در استان‌های شمالی دیده شده و باید بگویم که این استان‌ها درگیر پیک پنجم کرونا هستند، به ویژه بعد از تعطیلات تهران و البرز میزان درگیری در استان‌های گلستان، مازندران و مقداری هم گیلان افزایش یافته است اما تا الان در آن‌ها شاهد سکانس تأیید شده سویه لامبدا نبودیم.
لامبدا در کدام کشورهای اروپایی شناسایی شده است؟
این گونه به سرعت در شیلی، آرژانتین، برزیل، کلمبیا، اکوادور و مکزیک در حال شیوع است. در اروپا نیز این گونه در کشورهای هلند، اسپانیا، فرانسه و پرتغال گزارش شده است.
تحقیقات اخیر روی سویه لامبدا، جهش‌های متعددی را در پروتئین اسپایک (سنبله) آن نشان می‌دهد، بخشی از ویروس که با سلول‌های انسانی در تماس است و به آن‌ها متصل شده و آن‌ها را آلوده می‌کند.
پابلو تسوکایاما، میکروبیولوژیستی که گونه لامبدا را بررسی کرده است به نیویورک تایمز گفت که «شکاف اطلاعات» نگرانی‌ها درباره لامبدا را افزایش می‌دهد و ظرفیت محدود آمریکای لاتین برای نظارت و تحقیق درباره گونه‌های جدید باعث نگرانی می‌شود.
چه واکسن‌هایی در مقابل کرونا لامبدا مؤثر هستند؟
محققان دریافتند که واکسن‌های mRNA در برابر نوع لامبدا مؤثر است. هر دو واکسن کرونا فایزر و مدرنا که در آمریکا تولید می‌شوند، mRNA هستند، به این معنی که حاوی مواد ژنتیکی هستند که به سلول‌های بدن دستور می‌دهد تا کرونا ویروس تولید کنند که پس از آن واکنش ایمنی بدن را برمی‌انگیزد، نتایج نشان می‌دهد که واکسن‌های مورد استفاده فعلی در برابر نوع لامبدا محافظت ایجاد می‌کنند.
لامبدا دارای جهش‌هایی بود که توانایی فرار از خنثی سازی آنتی بادی‌های ایجاد شده توسط CoronaVac را داشت. CoronaVac یک واکسن است که در چندین کشور آسیایی مورد استفاده قرار می‌گیرد و با تزریق نسخه غیر فعال ویروس کرونا عمل می‌کند که سپس باعث واکنش ایمنی می‌شود، محققان تأکید کرده‌اند که برای تأیید اثربخشی واکسن‌ها مطالعات بیشتری لازم است.
" ژائیر مندز ریکو"، ویروس‌شناس سازمان جهانی بهداشت گفت: «ما هیچ نشانه‌ای مبنی بر اینکه سویه لامبدا تهاجمی‌تر باشد مشاهده نکردیم. اما این احتمال وجود دارد که مسری‌تر باشد ولی هنوز اطلاعات معتبر کافی برای مقایسه آن با گاما و دلتا نداریم.»
سویه‌های آلفا (که در بریتانیا شناسایی شد)، بتا (آفریقای جنوبی)، دلتا (هند) و گاما (برزیل) از سوی سازمان جهانی بهداشت در فهرست سویه‌های «نگران‌کننده» طبقه‌بندی شده‌اند. بسیاری از دانشمندان معتقدند که همه‌گیری ویروس کرونا تا زمانیکه ۸۰ درصد مردم جهان واکسینه نشده باشند به پایان نخواهد رسید. آمریکای لاتین با بیش از ۱.۴ میلیون مرگ بر اثر ویروس کرونا، می‌تواند مرکز جدیدی از انواع جهش‌های ویروس کرونا باشد.
اگرچه به‌طور کلی لامبدا مانند همه جهش‌های ویروس کرونا نگران‌کننده است اما در حال حاضر دلیلی وجود ندارد که باور کنیم لامبدا به‌طور خاص آسیب بیشتری خواهد رساند. علاوه بر لامبدا، سه جهش دیگر ویروس کرونا با نام‌های اتا (در چندین کشور شناسایی شده است)، آیوتا (در ایالات متحده آمریکا شناسایی شده است) و کاپا (هند) نیز در فهرست جهش‌های قابل توجه دسته‌بندی شده‌اند.
وضعیت ابتلاء به کرونا لامبدا در ایران
تا به امروز گزارشی از ابتلاء به گونه جدید لامبدا در ایران وجود ندارد. اما با توجه به بالا بودن مراودات بین‌الملل امکان ورود تمامی گونه‌های جدی از بیماری کووید ۱۹ به ایران وجود دارد. مانند زمان ابتدای شیوع همه‌گیر که بیماری تنها در کشور چین وجود داشت، اما پس از مدتی تمامی دنیا درگیر این ویروس شد. بنابراین به دلیل مسافرت و رفت‌وآمدهای موجود در سطح دنیا امکان ورود هر یک از گونه‌های بیماری کووید ۱۹ از هر کشور و نقطه‌ای در جهان به ایران وجود دارد.
تقریباً هرروز ایجاد تغییر در وضعیت ویروس کووید ۱۹ مشاهده می‌شود. مانند آلفا، دلتا، لامبدا اگر به گذشته دقت کنیم در ابتدا ویروس کووید ۱۹ وجود داشت و به مرور زمان سویه انگلیسی، آفریقایی، برزیلی و… شیوع پیدا کرد، بنابراین پیش‌بینی می‌شود در آینده نیز این روند ادامه داشته باشد و سویه‌های جدید ویروس باقدرت‌های متفاوت در انتقال و بیماری‌زایی به وجود آید.
تأثیر رژیم غذایی در برابر گونه لامبدا
متخصصان معتقدند که مهمترین سپر دفاعی در برابر گونه لامبدا و عفونت ناشی از آن تغذیه و رژیم غذایی مناسب است، همان طور که مشخص است عملکرد سیستم ایمنی بدن نقش مهمی در پیشگیری از بیماری‌های تنفسی از جمله بیماری کووید -۱۹ دارد که با تغذیه مناسب تقویت می‌شود.
نتایج بررسی‌ها نشان می‌دهد که بیماری‌های زمینه‌ای مانند دیابت، بیماری‌های قلبی عروقی و بیماری‌های ریوی خطر ابتلاء به بیماری کووید -۱۹ را افزایش می‌دهد، کمبود مواد مغذی و ویتامین‌ها مانند ویتامین A، C و D باعث ضعیف شدن سیستم ایمنی بدن و افزایش خطر ابتلاء به بیماری‌ها می‌شود. میوه‌ها و سبزیجات مانند پرتقال، نارنگی، لیمو، کیوی، کلم، کلم پیچ، فلفل سبز و گوجه فرنگی سرشار از ویتامین C است. هویج، کدو سبز، اسفناج، برگ چغندر و کاهو نیز منبع خوبی از ویتامین A است.
روش‌های پیشگیری از آلوده شدن به گونه لامبدا
مرکز کنترل و پیشگیری از بروز بیماری‌ها در آمریکا (CDC) اعلام کرده است که افراد باید به منظور پیشگیری از بروز بیماری کووید -۱۹ اقدامات پیشگیرانه توصیه شده را رعایت کنند، از ماسک استفاده کنند، فاصله اجتماعی خود از دیگران را حفظ کنند، دستان خود را به صورت مرتب بشویند و از حضور در مکان‌های شلوغ با تهویه نامناسب پرهیز کنند. علاوه بر این دریافت واکسن کرونا یکی از مؤثرترین روش‌های پیشگیری از بروز بیماری کووید -۱۹ در نظر گرفته شده است به همین دلیل افراد باید در زمان تعیین شده واکسن کرونا را دریافت کنند.
