حمام تاریخی حاج صالح سقز در خیابان فخر رازی این شهر واقع شده که در شانزدهم آبان ماه سال 1379 به شماره 2830 در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده است. این حمام در بافت قدیمی شهر به سبک اصفهانی ساخته شده و مجموعه کاملی است که تمام ویژگی‌های یک حمام را داراست و شامل بخش‌های مختلفی همچون بینه، سربینه، گرم‌خانه، خزینه، خلوتی‌ها، تون(مخزن سوخت حمام)، سیستم آبیاری و فاضلاب است.
قدمت این حمام به دوران صفویه باز می‌شود اما بخش‌هایی از آن در دوران زندیه به بنا الحاق شده و در واقع قدیمی‌ترین حمام تاریخی در شهرستان سقز محسوب می‌شود. کادربندی و آهک‌بُری‌های سقف و دیوارها و حجاری ستون‌ها از تزئینات بناست و آهک‌بری در حمام همان کاربرد گچ‌بری در بناهای دیگر را دارد.
در تزئین و معماری حمام از گچ استفاده نشده چراکه در فضای بخارآلود و مرطوب آن گچ مقاومت خود را از دست داده و می‌ریزد در حالی که رطوبت به استحکام آهک کمک می‌کند. ستون‌های سنگی حمام 3 تکه است و به صورت هشت ضلعی بوده و نورگیرهایی نیز در گنبدهای حمام به شکل بسیار زیبایی تعبیه شده‌اند تا نور بیرون را به داخل بخش‌های مختلف حمام انتقال دهند.
حفر‌ه‌های حجاری شده در سکوها نیز به عنوان جاکفشی استفاده شده و افراد در مدتی که در حمام مشغول استحمام بوده‌اند، دمپایی‌های چوبی به پا می‌کردند. این حمام در دوران پهلوی به زورخانه شهر سقز تغییر کاربری پیدا کرد و مسئولان وقت به سلیقه خود در آن تغییراتی انجام دادند.
بعد از انقلاب اسلامی این مکان تا مدتی تعطیل و متروکه باقی ماند و نوادگان و فرزندان حاج صالح نیز درصدد فروش حمام و تبدیل آن به مغازه بودند و میراث فرهنگی استان کردستان برای جلوگیری از تخریب این بنای قدیمی، آن را خریداری کرد.
پس از اینکه حمام حاج صالح به تملک میراث فرهنگی درآمد، در این حمام کارهای مرمتی زیادی صورت گرفت و هم‌اکنون نیز پروژه تکمیلی مرمت آن آغاز شده است اما مسئولان استانی و شهرستانی از سال‌های گذشته وعده داده که این حمام را به موزه مردمشناسی و تاریخ سقز تبدیل کنند اما تاکنون اجرایی نشده است.
صلاح نصراللهی، رئیس اداره میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی سقز درباره آخرین وضعیت این حمام، از آغاز عملیات مرمت حمام تاریخی حاجی صالح تا یک هفته دیگر در این شهرستان خبر داده و می‌گوید: عملیات مرمتی در این بنای تاریخی از محل اعتبارات استانی تخصیص یافته به مرمت بناهای تاریخی این شهرستان آغاز شده است.
وی افزود: در این فصل مرمتی، بر اساس اولویت‌بندی‌های کاری حفاظتی مقرر شده تا کارهای مرمتی از جمله، بازسازی و احیای اندودهای داخلی بنا، تکمیل کانال دفع رطوبت دیوار ضلع غربی و ایجاد کانال دفع رطوبت در بخشی از دیوار ضلع شمالی صورت گیرد.
رئیس اداره میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی شهرستان سقز گفت: اصلاح نوگیرهای پشت بام، عایق‌بندی، شیب‌بندی و اندود سیمانی مجدد پشت بام حمام، اصلاح ناودانی‌های پشت بام و بازسازی دیوارهای آسیب‌دیده ضلع شمالی بنا از دیگر بخش‌های مرمتی در این فصل است.
وی در پاسخ به این سؤال که حمام تاریخی حاج صالح سقز بألاخره چه زمانی به موئزه تبدیل و ووعده‌های مسئولان تحقق می‌یابد؟ اذعان کرد؟ از 10 سال گذشته بحث تبدیل این حمام به موزه مردمشناسی مطرح بوده اما تاکنون اجرایی نشده است.
نصراللهی بیان کرد: تبدیل حمام تاریخی حاج صالح سقز به موزه یکی از برنامه‌‌های بلندمدت این اداره بوده اما کل بناهای تاریخی به صندوق احیا و بهره‌برداری از اماکن تاریخی و فرهنگی واگذار می‌شود و آنها نیز اکثر بناها را به بخش خصوصی واگذار کرده اما متأسفانه کارهای مرمت این حمام در سقز مقطعی بوده و هنوز واگذاری انجام نشده و همچنان مستلزم مجوز است.
حال باید منتظر ماند و دید که وعده‌های مسئولان برای تبدیل حمام تاریخی حاج صالح سقز به موزه پس از گذشت 10سال، چه زمانی تحقق خواهد یافت؟
