افزایش بیماران بدحال کرونایی با تست منفی

روزنامه همشهری نوشت: «تعداد بیماران مبتلا به کرونا همچنان بالاست. بر اساس آمار وزارت بهداشت تنها در یک شبانه‌روز اخیر ۳۴هزارو۹۱۳نفر به‌ شمار مبتلایان کرونا اضافه شده است؛ هر چند که به‌ گفته متخصصان و مسئولان نظام سلامت این تعداد را باید ۲ تا ۳ برابر کرد تا به عدد واقعی رسید. همچنین آمار جان‌باختگان هم روز گذشته به عدد ۴۵۸ نفر رسید که رکوردی جدید در پیک پنجم است. در یک هفته گذشته بیشترین آمارهای ابتلا و مرگ‌ومیر در پیک پنجم ثبت شد. در این وضعیت مراکز درمانی دیگر جوابگوی این حجم از مراجعه‌ها و بستری‌ها نیست. با این که در روزهای گذشته گزارش‌ها و تصاویر متعددی از وضعیت نابسامان بستری بیماران در محوطه بیرونی ساختمان برخی از بیمارستان‌ها منتشر شده، اما حالا در آغاز ورود به سومین هفته مرداد، کادر درمان بیمارستان‌ها می‌گویند در ۲ روز گذشته میزان شلوغی مراجعه‌ها به مراکز درمانی کمی روند آرام‌تری به‌ خود گرفته است؛ هر چند که همچنان تخت‌ها پر است و انتقال بیماران اورژانسی به بخش‌های درمانی و آی‌سی‌یو به‌کندی صورت می‌گیرد؛ اتفاقی که باعث شده با وجود تعداد کمتر مراجعان باز هم بیماران پشت درهای اورژانس و بخش‌ها معطل بمانند. گزارش‌های میدانی نشان می‌دهد که کمبود تخت و نیروی انسانی، روند کند رسیدگی به بیماران و ظرفیت کم دستگاه‌ها و تجهیزات درمانی نسبت به بیماران بستری در مراکز درمانی مهم‌ترین مشکلی است که مبتلایان به کرونا در پیک پنجم با آن مواجه شده‌اند اما این تمام ماجرا نیست و علاوه بر این، منفی‌شدن تست‌های PCR با وجود ابتلا هم آنها را با مشکلات زیادی مواجه کرده است؛ کسانی که با وجود داشتن علائم بیماری تست‌هایشان منفی می‌شود اما در کمتر از یک هفته با افزایش علائم و تنگی نفس و تست‌های اسکن ریه متوجه وخامت وضعیت جسمانی‌شان می‌شوند و دیرتر به مراکز درمانی مراجعه می‌کنند؛ اینها همان ناقلان خاموش‌اند.
روند کمی آرام اما همچنان بحرانی
در بیمارستان شریعتی بخش پذیرش اورژانس چندان شلوغ نیست اما تخت‌های پذیرش موقت پر است و همین تعداد کم بیماران باید ساعت‌ها معطل بمانند. برای انتقال بیمار از اورژانس به بخش حداقل ۲۴ ساعت باید منتظر ماند. تا همین چند روز پیش تعداد آمبولانس‌های در انتظار تحویل بیمار در این بیمارستان و دیگر مراکز دولتی قابل توجه بود اما دیروز آنها هم مراجعات کمتری داشتند. یکی از رانندگان اورژانس به همشهری می‌گوید: «این طور نیست که تماس‌ها کم شده باشد اما در برخی موارد تشخیص اعزام وجود ندارد و کمتر بیمار به بیمارستان‌ها اعزام می‌کنیم.»
او در پاسخ به این سؤال که آیا با اعزام بیمار به وسیله اورژانس تسریع در خدمات‌رسانی یا شانس بستری افزایش پیدا می‌کند، می‌گوید: «ما فقط بیمار را تحویل می‌دهیم و می‌رویم. این طور نیست که با اعزام اورژانس وضعیت بستری آسان شود. باید نوبت رعایت شود هم برای مراجعه حضوری و هم اعزام ما. هر بیماری اگر بدحال باشد خود تریاژ بیمارستان اقدامات لازم برای تسریع در روند بستری او را انجام می‌دهد.»
در بیمارستان امام‌ خمینی‌ هم وضعیت به همین صورت است. شرایط شلوغ در اورژانس نسبت به گذشته بهتر شده؛ چرا که یک ساختمان مجزا برای بیماران درمان سرپایی در نظر گرفته‌ شده و بخش قابل توجهی از مراجعه‌کننده‌ها به آنجا منتقل شده‌اند. در این میان هم یک طبقه همکف پایین ساختمان نیمه‌کاره به‌ صورت صحرایی آماده پذیرش بیماران شده است. با این همه در این بیمارستان هم تختی برای بستری نیست و بیماران همچنان چشم‌انتظار خالی‌شدن تخت‌ها هستند.
پیمان صابریان، سرپرست اورژانس کشور، در این‌ باره از افزایش ۲ تا ۳.۵ برابری تماس‌ با اورژانس خبر می‌دهد و می‌گوید: «‌در پیک پنجم، همکاری‌ دانشگاه‌های علوم پزشکی و اورژانس برای بستری بیماران کرونایی و غیر کرونایی افزایش پیدا کرده تا فرایند بستری‌ها آسان شود. البته اعزام بیمار به بیمارستان‌ها از سوی اورژانس با دقت بیشتری صورت می‌گیرد؛ چرا که همکاران ما بر بالین بیمار حاضر می‌شوند و او را معاینه می‌کنند. آنها در تماس با پزشک متخصص عفونی وضعیت بیمار را می‌سنجند و در صورت ضرورت بیمار به مراکز درمانی منتقل می‌شود و این باعث می‌شود که انتقال دقیق‌تری برای بیمار مبتلا به کرونا اتفاق بیفتد.»
صابریان ادامه می‌دهد: «هم‌اکنون ۹۰۰ تا هزار انتقال روزانه بیمار در تهران توسط اورژانس به مراکز درمانی صورت می‌گیرد.»
انتظار طولانی برای خالی‌شدن تخت‌ها
در اغلب مراکز درمانی بخش‌های جدید افتتاح شده و حتی در محوطه بیرونی هم تخت‌هایی با دستگاه‌های اکسیژن کوچک گذاشته شده است. بیماران با شرایط تنفسی حاد تا رسیدن نوبت ویزیت، روی این تخت‌ها قرار می‌گیرند و اکسیژن به آنها وصل می‌شود تا نوبت ویزیت یا بستری در اورژانس به آنها برسد.
در حیاط بیمارستان امام‌ خمینی زن جوانی روی تختی دراز کشیده و حتی نای حرف‌زدن ندارد: «از ۸صبح اینجا هستم اما حالا که ساعت ۱۲ شده هنوز تختی خالی نیست که بستری‌ام کنند.»
۴ ساعت انتظار در فضای باز بیمارستان او را معذب کرده و به همسرش اصرار می‌کند که به خانه برگردد اما ضعف جسمانی امانش را بریده و باید همچنان منتظر بماند. محوطه بیمارستان مانند روزهای قبل، شلوغ نیست اما این وضعیت حکایت از در دسترس‌ بودن تخت‌ها ندارد. یکی از نگهبانان جلوی در اورژانس می‌گوید: «دو سه‌ روزی است که شلوغی کمتر شده اما بیماران ترخیص نمی‌شوند و این‌ بار زمان ماندن‌شان در بیمارستان طولانی‌تر شده است. بخش‌ها خالی نمی‌شود تا بیماران منتقل شوند، به همین دلیل حتی همین تعداد بیمارانی که کمتر از روزهای قبل شده‌اند، باید معطل بمانند.»
در بیمارستان مسیح دانشوری ۱۰ تخت روبه‌روی اورژانس قرار گرفته و هر کس مشکل تنفسی دارد، روی این تخت‌ها به او اکسیژن وصل می‌شود. تخت و فضای درمانی در این بیمارستان کمبودی ندارند اما یکی از پرسنل بیمارستان تأکید می‌کند که کادر درمانی به اندازه نیست و فرصت رسیدگی به تمام بیماران را ندارند. خدمات درمانی داخل اورژانس انجام می‌شود. پرستاران و نیروهای خدمات از بیماران منتظر در فضای باز بیمارستان می‌خواهند تا صبر کنند.
چالش کمبود نیروهای درمان در پیک پنجم
وضعیت بیمارستان‌های تهران در روزهای گذشته مورد انتقاد بسیاری از بیماران است. نادر توکلی، معاون درمان ستاد فرماندهی مدیریت بیماری کرونای تهران، در این‌ باره توضیحاتی می‌دهد: «در پیک پنجم کرونا ما افزایش فضای درمانی داشتیم و مشکلی از نظر فضای فیزیکی و تخت وجود نداشت اما نکته مهم کمبود نیروی انسانی است که حتی با وجود افزایش تخت، باید نیروی کافی برای ارائه خدمات به بیمار وجود داشته باشد.»
به‌ گفته این مسئول در دو روز گذشته روند مراجعات ثابت شده اما روند قابل‌ توجه نیست؛ چرا که این روند تا یک هفته و ۱۰ روز آینده هم ادامه داشته باشد تا به‌ عنوان یک شرایط کاملا پایدار درباره آن اظهار نظر کرد.
توکلی در پاسخ به این سؤال که اگر باز هم شیب مراجعات صعودی شود، آیا مراکز درمانی تهران ظرفیت پذیرش دارند، می‌گوید: «تمام امکانات درمانی در تهران برای سرویس‌دهی به بیماران کرونایی در نظر گرفته‌ شده اما روند افزایشی بستری‌ها در روزهای اخیر در مقایسه با ۱۶‌ ماه گذشته سابقه نداشته است. البته ما ظرفیت افزایش ۱۰درصدی خدمات درمانی را نسبت به شرایط فعلی داریم.»
افزایش تست‌های منفی و بالارفتن حجم بیماران
نگرانی از وضعیت پاندمی کرونا در ایران، ابعاد تازه‌ای به‌ خود گرفته است؛ هر چند که پیش از این هم اعلام می‌شد تست‌های منفی کاذب، دردسرساز است اما در پیک پنجم، بسیاری از بیماران با درگیری بالای ریه، برگه تست منفی کرونا را در دست دارند. حالا تعداد زیادی از بیماران سرپایی و بستری‌شده، با تست منفی مراجعه می‌کنند. گزارش میدانی از تعدادی از بیمارستان‌ها نشان می‌دهد بیماران پس از چند روز از اعلام منفی‌شدن تست کرونای‌شان، با نشانه‌های شدید بیماری مراجعه می‌کنند؛ اتفاقی که منجر به سختی درمان و بالارفتن خطر مرگ‌شان شده است. در کنار همه اینها، ناقل‌بودنشان هم منجر به درگیری تعداد بیشتری از اطرافیانشان می‌شود. تعدادی از این بیماران را می‌شود در بیمارستان مسیح دانشوری دید؛ کسانی که چند روز پیش تست‌شان منفی شده اما حالا بالای ۴۰درصد درگیری ریه دارند.
یکی از این بیماران، زن بارداری است. او می‌گوید که ابتدا تصور کرده سرماخوردگی است اما با اضافه‌شدن سرفه‌های مداوم و ضعف جسمانی، تست کرونا داده‌ اما نتیجه تست منفی بوده است. چند رو بعد با تنگی نفس به بیمارستان مراجعه کرده و اسکن ریه گرفته. حالا مشخص شده که ریه‌هایش ۵۰ درصد درگیر شده‌ است و باید در اورژانس بستری شود اما تخت خالی نیست و باید منتظر بماند. حالا او نگران جنین‌اش است.
داوود پیام طبرسی، رئیس بخش عفونی بیمارستان مسیح دانشوری، به همین موضوع اشاره می‌کند و می‌گوید که در شیوع دلتا نباید تنها به انجام تست اکتفا کرد: «ظرفیت ما انجام ۱۰۰ هزار تست روزانه است که هم‌اکنون روزانه کمتر از ۴۰ هزار نمونه آنها مثبت می‌شود. با وجود قدرت سرایت ویروس در شرایط کنونی برای خیلی‌ها نیاز به انجام تست نیست و هر کسی که علائم تنفسی دارد مبتلاست و باید قرنطینه شود یا برای سپری‌کردن روند درمانی به بیمارستان مراجعه کند.»
با این همه اما حالا سؤالات زیادی درباره درستی این تست‌ها و نحوه نمونه‌گیری آنها می‌شود که محمدجواد غروی، دبیر انجمن متخصصان علوم آزمایشگاهی، به آنها پاسخ می‌دهد. به‌ گفته او افزایش تست‌های کاذب منفی کرونا به دو دلیل اتفاق افتاده است؛ یکی این که محل استقرار ویروس دلتا در انتهای مجرای تنفسی است و نه ابتدای آن، به همین دلیل چون نمونه‌گیری از حلق و بینی صورت می‌گیرد بنابراین ویروس شناسایی نمی‌شود. دلیل دوم هم ضعیف‌بودن تکنیک‌های نمونه‌گیری است.
به‌ گفته غروی در مراکز نمونه‌گیری، مخصوصا مراکز دولتی، نمونه‌گیری خیلی عمیق و آن‌ قدر که سواپ درست و اصولی تا آخر سینوس‌های بویایی یا در انتهای حلق برده شود، انجام نمی‌شود. به همین دلیل چون نمونه‌گیری به‌درستی انجام نمی‌شود، معمولا ۵۰ درصد تست‌ها با وجود کیفیت خوب کیت‌ها و دستگاه‌های آزمایشگاهی، منفی می‌شود.
غروی درباره تأثیر کیفیت کیت‌های تست پی‌سی‌آر و تأثیر آن در منفی‌شدن تست‌ها توضیح می‌دهد: «هم‌اکنون همان کیت‌هایی استفاده می‌شود که از ابتدای پاندمی کرونا در اختیار داشتیم. دستگاه‌ها هم تغییر نکرده، اما جای قرارگیری ویروس تغییر کرده و مراکز نمونه‌گیری هم به‌ دلیل آموزش کم کارکنانشان موجب رقم‌خوردن چنین شرایطی شده‌اند.»
او همچنین درباره این که با وجود افزایش آزمایش‌ها آیا ضریب خطا هم افزایشی خواهد بود و آیا می‌توان از این پس به تست‌های PCR اعتماد کرد، می‌گوید:‌ «این احتمال وجود دارد اما چندان مورد توجه نیست. این شرایط باعث ردکردن قطعی این تست‌ها نیست؛ چرا که مثبت‌شدن این تست‌ها ۱۰۰ درصد قابل اعتماد است اما منفی‌ها اغلب کاذب است. البته باید در انجام این تست‌ها به نکاتی هم توجه شود؛ ازجمله نحوه نمونه‌گیری و محلی که قرار است آزمایش انجام دهد. مواردی از انجام تست در برخی آزمایشگاه‌ها وجود دارد که پاسخ منفی است اما با تکرار تست در آزمایشگاه‌های مطمئن‌تر تست مثبت اعلام می‌شود. این شرایط برای این واریانت دلتا رخ داده و در گذشته شاهد چنین وضعیتی در سویه‌های دیگر نبودیم.»
دبیر انجمن متخصصان علوم آزمایشگاهی همچنین درباره ارکان تشخیص و تأیید ابتلا به کرونای دلتا توضیحاتی می‌دهد: «آزمایش اولیه غربالگری خون، درست انجام‌دادن تست PCR و اسکن ریه در مجموع در کنار علائم ابتلا، می‌تواند نوع ابتلای بیمار به کدام سویه کرونا را مشخص کند. هرچند اکنون به توصیه متخصصان هر نوع علائمی را باید کرونا در نظر گرفت و زمان طلایی درمان را از دست نداد.»