مفهوم زردی نوزاد چیست؟
پس از به دنیا آمدن نوزادان، سلول های خونی شروع به فعالیت می کنند که در طی این روند قسمتی از گلبول های قرمز پیر تخریب و بیلی روبین هایی شیمیایی آزاد می گردند.در حالت عادی این بیلی روبین ها باید توسط کبد دفع شود اما به دلیل بالا بودن تعداد گلبول های قرمز حاوی اکسیژن، عدم تکمیل و نارس بودن کبد نوزاد، عمل دفع انجام نمی شود و کودک به زردی مبتلا می شود.
به طور کلی بیلی روبین یک ماده ای شیمیایی به رنگ زرد است که در خون و مدفوع نوزادان قابل مشاهده است.
عواملی از قیبل وزن کم، مشکلات تنفسی و نارس بودن نوزاد زمینه ساز بروز زردی می شوند. اولین اجزای بدن که در صورت ابتلا به زردی دچار تغییر می شود، چشم های نوزاد است. لذا سفیدی چشم ها به رنگ زرد متمایل می شوند.
اولین جزء بدن که دچار زردی می شود چشم استعلل ایجاد زردی در نوزاد
به طور کلی حدود 70 درصد از نوزادان در روزهای ابتدایی بدو تولد( روزم دوم و سوم) به زردی مبتلا می شوند. علت تشکیل زردی در نوزاد مبتلا قابل تشخیص نیست اما دلیل های گوناگونی از جمله کم کاری تیروئید نوزاد، کمبود آنزیم های گلبول قرمز، ناهمگونی خون و RH مادر با نوزاد و... برای ابتلای کودک به این عارضه وجود دارد.تست زردی نوزادان به دو شکل امکان پذیر است:
1. زردی محلول در آبدر این نوع ابتلا چون بیلی روبین در آب ترکیب شده است به راحتی توسط کبد به صورت ادرار دفع می شود.
2. زردی غیر محلول در آب
در صورتی که بیلی روبین زردی در آب محلول نباشد، قابلیت دفع از طریق ادرار را ندارد در نتیجه در بدن باقی می ماند. این زردی نیازمند آغاز دوره درمان است و در صورت عدم درمان و نادیده گرفتن آن، میزان انتشار بیلی روبین بالا می رود. روبین ها در مقادیر بالا در مغز نوزاد رسوب می کنند و در نهایت منجر به اختلال عقب ماندگی ذهنی می گردد.
انواع مختلف زردی یا یرقان در نوزادان
• زردی در نوزادان نارس: این قبیل زردی در روزهای ابتدایی بدو تولد مشاهده می شود زیرا کبد نوزاد نارس در دفع بیلی روبین ناتوان است.• زردی فیزیولوژیک یا معمولی: از آن جهت که بیشتر نوزادان پس از به دنیا آمدن دوره ی رشد را به طور کامل طی نکرده اند، به این نوع زردی خفیف دچار می شوند.
• زردی ناشی از شیر مادر: یک الی دو درصد از زردی نوزادان متاثر از تغذیه مادر در شیردهی است. این قبیل زردی ها معمولا در طی هفته های سوم الی دوازدهم رو به بهبودی می روند.
• زردی نوزاد متاثر از کمبود تغذیه: به دلیل دشواری در مکیدن شیر یا حتی نداشتن شیر مادر و کمبود تغذیه کودک، احتمال ایجاد این عارضه وجود دارد.
نشانه های ابتلا نوزاد به زردی یا ایکتر
علائم ناشی از ایکتر در ابتدا با زرد شدن رنگ چشم و پوست صورت نوزاد بروز می یابند. سپس این زردی در ناحیه شکم و سینه کودک نمایان می شود و به انتهای پاها می رسند.هرچقدر زردی در پایین تنه نوزاد بیشتر شود بیانگر افزایش میزان یرقان در نوزاد می باشد.
یکی از مراحل تشخیص زردی نوزادان تست پوست توسط دستگاه هاستنحوه تشخیص زردی در نوزاد
در مرحله اول پزشک اطفال برای تشخیص ابتلای نوزاد به زردی از معاینه بالینی استفاده می کند.برای این منظور پزشک نشانه های زردی را در نوزاد مورد بررسی قرار می دهد.در مرحله دوم از آزمایش خون زردی یا بیلی روبین بهره می گیرد. این آزمایش نوعی غربالگری و مراقبت از کم خونی همولیتیک و اختلالات کبدی است.
در آزمایش بیلی روبین، میزان بیلی روبین موجود در خون را برای بررسی روند عملکرد کبد اندازه گیری می کنند.
بهتر است نوزاد قبل از انجام تست ناشتا باشد تا نتایج آزمایش به طور قطعی معلوم شود.
مرحله سوم، تست پوست توسط دستگاه های مخصوص انجام می شود. در عصر حاضر تکنولوژی های پیشرفته به جوامع بشری کمک های شایانی کردند. یکی از این پیشرفت ها ساخت دستگاه بیلی چک توسط کشور آمریکا است.
دستگاه بیلی چک میزان بیلی روبین خون را دقیق تر از روش های قبلی با انعکاس نور از کل طیف مرئی اندازه گیری می کند. تکنیک انعکاس طیف چند موجی که در دستگاه بیلی وجود دارد قابلیت چک کردن تراکم های بیلی روبین، هموگلبین، ضخامت پوست و ملانین در درم و اپیدرم پوست را فراهم می آورد.
نحوه استفاده از دستگاه بیلی چک
در پنج مرحله دستگاه را بر روی پیشانی نوزاد(زیر خط رویش مو) یا جناغ سینه قرار دهید. در هر مرحله میانگین و ارقام یرقان بر روی صفحه دستگاه ظاهر می گردد. علت اندازه گیری در پنج مرحله به نمایش دقیق عدد بر حسب mol/L باز می گردد.با مناسب بودن میزان فشار و قرارگیری بر روی پوست، بر روی دستگاه چراغ سبز رنگی روشن می شود و در صورت وجود اشتباه، پیام خطا بر دستگاه نشان داده می شود.
منع استفاده از دستگاه بیلی چک
در صورتی که انتقال خون انجام شده باشد یا درمحل اندازه گیری پیشانی عارضه هایی مانند ماه گرفتگی،کبودی، هماتوم روی و تراکم مو وجود داشته باشد، نتیجه ی اندازه گیری کاذب خواهد بود.در صورتی که پزشک اطفال متوجه خطر آفرین بودن زردی و سرایت اختلال آن به دیگر نواحی بدن نوزاد شود، آزمایش خون و ادرار را تجویز می کند.
روش خانگی تشخیص زردی در نوزاد:
اگر با مشاهده ی زرد شدن چشم و پوست نوزاد دچار شک و تردید گشتید، پوست پیشانی یا بینی نوزاد را به آرامی فشار دهید. در صورت ابتلای نوزاد به زردی، پس از برداشتن انگشت پوست به رنگ زرد تبدیل می شود.
دستگاه بیلی چک میزان بیلی روبین خون را دقیق تر اندازه گیری می کنددرمان زردی نوزادان
در شرایطی که پزشک اطفال تشخیص می دهد میزان زردی در بدن نوزاد بسیار خفیف است؛ به مادر توصیه می کند که به نوزاد شیردهد. با دفع مدفوع کودک بیلی روبین های موجود در بدن او کاهش می یابند.مدت زمان بهبود عارضه ی زردی در نوزادانی که از شیر مادر تغذیه می کنند حدود دو الی سه هفته دیر تر از نوزادانی است که با شیرخشک تغذیه می شوند.
اگر میزان زردی بیشتر از حد معمول باشد، در روند بهبودی از روش های نوردرمانی، انتقال خون و ایمونوگلوبین وریدی استفاده می شود.
نور درمانی یا فتوتراپی
در نوردرمانی هایی که داخل بیمارستان ها صورت می گیرد، نوزاد به صورت تمام برهنه با پوشک و چشم بند(برای ممانعت از برخورد اشعه به چشم) در زیر نور های مخصوص قرار می گیرد. این نور، بیلی روبین موجود در بدن را تبدیل به ترکیبی می کند که به آسانی توسط ادرار دفع می گردد.اما برای فتوتراپی در منزل، کافی است لامپ های درخشان کوچکی را در بالای سر نوزاد قرار دهید.
نور درمانی عارضه ای ندارد و به عنوان روشی ایمن مورد استفاده قرار می گیرد.
نوردرمانی عارضه ای برای نوزاد ندارد
