دوران پسافردوسی‌پور
پنجمین ماه هر سال میلادی که به پایان می‌رسد، پرونده فصل‌های فوتبال در بیشتر کشور‌های جهان بسته می‌شود. اگرچه فوتبال ایران به دلیل سوءمدیریت‌های تمام‌نشدنی حتی از داشتن یک تقویم بدون نقص هم محروم شده، اما با پایان مسابقات فوتبال در اروپا، فصل فوتبالی به پایان‌رسیده اعلام می‌شود؛ بنابراین کشور‌هایی که برنامه نامتعارفی برای برگزاری مسابقات دارند یا از مدیریت ضعیف رنج می‌برند، زیر سایه تعطیلی فوتبال اروپا به فعالیت خود ادامه می‌دهند.
در این میان، اما فوتبال ایران همیشه ضعف‌های بسیاری داشته و در نتیجه به یکی از حاشیه‌سازترین خرده‌فرهنگ‌های ایرانی تبدیل شده که طبیعتاً علاقه‌مندان بسیاری دارد. در همه سال‌هایی که برنامه نود از شبکه سه سیما پخش می‌شد، بازار داغ حواشی فوتبال ایران تنها یک فروشنده داشت؛ عادل فردوسی‌پور. او همان مردی بود که بالاتر از همه ستاره‌ها و مدیران فوتبال ایران قرار می‌گرفت و جذاب‌ترین مناظره‌ها و گزارش‌های ممکن را از ساختار کاملاً فاسد فوتبال ایران شکار می‌کرد.
اما مدیران سیما به اندازه‌ای که فردوسی‌پور با مدیران کج‌فهم فوتبال ایران مهربان بود، سرِ صلح نداشتند. برنامه نود از ۲۳ مرداد ۱۳۷۸ تا ۳۰ اسفند ۱۳۹۷ روی آنتن رفت، اما در نهایت توسط علی فروغی، مدیر شبکه سه صدا و سیما، کنار گذاشته شد. با حذف برنامه نود از کنداکتور شبکه سه فرصتی برای رقبای عادل [که همه این سال‌ها در حاشیه اخبار ورزشی ایران زنده مانده بودند]فراهم شد تا در نهایت کسب و کار خود را پررونق کنند.
برنامه فوتبال برتر از همان ابتدا هم قرار نبود پیشرفت بزرگی برای تحلیل فوتبال در ایران باشد. این برنامه که از سال ۱۳۸۰ روی آنتن حضور دارد تا قبل از حذف ۹۰ هدف مشخصی را دنبال می‌کرد و در حقیقت یک برنامه تلویزیونی پیش-مسابقه بود که پیش از مهم‌ترین مسابقات فوتبال داخلی ایران [رقابت‌های استقلال، پرسپولیس و تیم ملی]آغاز می‌شد. تا پیش از آغاز مراحل حذف برنامه فردوسی‌پور، فوتبال برتر جایگاه خاصی در تلویزیون نداشت و از جواد خیابانی تا پیمان یوسفی، همه مجریان ورزشی تلویزیون را در نقش مجری خود می‌دید.
اما اهمیت و اعتبار فوتبال برتر از سال ۱۳۹۷ تغییر کرد. با انتخاب محمدحسین میثاقی به‌عنوان مجری اصلی این برنامه تلویزیونی، فوتبال برتر زمان بیشتری از کنداکتور تلویزیون را به خودش اختصاص داد. واقعیت امر آن است که میثاقی مجری ناتوانی نیست. او از ۸۳ تا ۸۷ در اداره صدا و سیمای استان کرمانشاه فعالیت می‌کرد و در نهایت فرصت همکاری با برنامه محبوب استاد مورد خیانت واقع شده‌اش، عادل فردوسی‌پور، را پیدا کرد.
با این حال برنامه شب‌های فوتبالی به‌عنوان یکی از رقبای نسبتا جدی برنامه نود باز هم فرصت جذب‌کردن مخاطب را پیدا نکرد. برنامه ورزش و مردم [که پس از فوت بهرام شفیع با اجرای پیمان یوسفی ادامه پیدا کرد]هم در بهترین حالت نسخه جدیدی از یک برنامه تکراری بود. برنامه لیگ یک در چارچوب یک برنامه حرفهای که روی سطح دوم فوتبال ایران کار می‌کند هم حواشی بسیاری را تجربه کرد.
در این میان نام برنامه فوتبال بیشتر از همه برنامه‌های ورزشی تلویزیون ایران می‌درخشید. در غیاب تلاش سرویس‌های استریم ایرانی برای ساخت یک برنامه ورزشی ارزشمند، هیچکدام از رقبای برنامه فوتبال برتر هم نتوانستند به آن نزدیک شوند. مسئله فقط یک تضعیف درون‌سازمانی برای قدرتمندترکردن برنامه فوتبال برتر نبود. هیچکدام از برنامه‌های ورزشی سیما اصلاً توان رقابت با برنامه میثاقی را نداشتند. با وجود پیشتازی برنامه فوتبال برتر در سیمای ملی یک رقیب جذاب در شبکه‌های ماهواره‌ای از راه رسید؛ مزدک میرزایی با برنامه هت‌تریک.
ظهور مزدک
اوایل سال ۹۸ بود که شایعه عجیبی در فضای مجازی منتشر شد. مزدک میرزایی، یکی از شناخته‌شده‌ترین مجری‌های ورزشی تلویزیون ایران که سابقه گزارش مسابقات فوتبالی را هم داشت، تصمیم گرفته بود تا با یک شبکه ماهواره‌ای خارجی همکاری کند. مزدک میرزایی که از سال‌ها پیش در صدا و سیمای ایران فعالیت می‌کرد، پس از سال‌ها درماندگی در ساختار سیمای ملی در نهایت به این نتیجه رسید که ادامه همکاری با صدا و سیما فایده چندانی برای او ندارد و ایران را ترک کرد.
مزدک که تصور می‌کرد با غیبت عادل فردوسی‌پور [مردی که با همه توانایی‌هاش در نهایت انحصار دردناکی در ژورنالیسم ورزشی ایران ایجاد کرده بود]فرصت بیشتری در تلویزیون پیدا می‌کند، خیلی زود متوجه شد سایر همکارانش زودتر از او وارد عمل شده‌اند و اساساً فرصتی برای او باقی نمانده است. او که نمی‌خواست همچنان یک گزارشگر چرخشی مسابقات فوتبال باشد با شبکه ایران اینترنشنال به توافق رسید.
رقابت بی‌هیجان
در شرایطی که به نظر می‌رسید با غیبت فردوسی‌پور و حضور میثاقی و ظهور میرزایی در لندن رقابت جدیدی در میان برنامه‌های تحلیلی ورزشی ایرانی شکل می‌گیرد، این مسابقه جذب مخاطب هم هیجان چندانی نداشت. به همان میزان که مردم رغبتی به تماشای برنامه فوتبال برتر نداشتند، برنامه هت‌تریک مزدک میرزایی هم ناامیدکننده ظاهر شده بود.محمدحسین میثاقی و برنامه‌اش زیر حجم باورنکردنی نفرت مردم از برنامه‌ای که جایگزین برنامه نود شده بود، قرار گرفته بودند. از سوی دیگر برنامه فوتبال برتر به شکل مضحکی ضعیف‌تر از برنامه نود ظاهر شده بود و به همین دلیل مخاطبی که تنها به سطح کیفیت برنامه توجه می‌کرد [و حواشی کودتای میثاقی علیه فردوسی‌پور را کنار گذاشته بود]هم از تماشای این برنامه لذت نمی‌برد.
هیچ شکی در توانایی‌های میثاقی وجود ندارد. او شاید تنها محصول خاک‌های حالا سوخته برنامه نود باشد. در طول همه سال‌هایی که عادل برنامه‌اش را روی آنتن اجرا می‌کرد، هیچ نام دیگری در کنار برنامه او بزرگ نشد و شاید بخشی از بی‌برکتی برنامه نود برای تلویزیون در انحصاری خلاصه شود که فردوسی‌پور در برنامه‌اش ایجاد کرده بود.
مشکل اساسی برنامه فوتبال برتر ناتوانی در مدیریت حجم باورنکردنی حواشی فوتبال ایران است. حاشیه‌های پیرامون فوتبال نهتنها پایانی ندارند بلکه قابل کنترل هم نیستند. شاید به همین دلیل باشد که محمدحسین میثاقی و همکارانش در شبکه سه نمی‌توانند برنامه جذابی برای فوتبال ایران تدارک ببینند. آن‌ها مهارت ساخت چنین برنامه‌ای را ندارند و از سوی دیگر با کناره‌گیری تیم عادل فردوسی‌پور از فعالیت در تلویزیون عملاً گروه باتجربه‌ای در کنار میثاقی دیده نمی‌شود.
برنامه فوتبال برتر نهتنها به مدیریت حواشی فوتبال ایران کمکی نکرده بلکه به‌تن‌هایی یکی از قطب‌های حاشیه در فوتبال ایران شده است. محمدحسین میثاقی به دلیل شیطنت ذاتی‌اش در گفتگو با سعید آذری، صحبت‌هایی با او کرد که در نهایت واکنش تند او را به همراه داشت. سعید آذری، مدیرعامل روز‌های نه‌چندان دور باشگاه ذوب‌آهن، در واکنش به حرفهای میثاقی که تصور می‌کرد او باید حق‌رشدش را از مجموعه ذوب‌آهن دریافت کند، گفت شاید بهتر باشد مجری برنامه فوتبال برتر در ابتدا حق‌رشد خودش را به عادل فردوسی‌پور بپردازد.
بسیاری از اهالی فوتبال بار‌ها و به دلایل گوناگون پیشنهاد حضور در برنامه محمدحسین میثاقی را رد کرده‌اند. آن‌ها ممکن است برای رد پیشنهاد میثاقی دلایل شخصی خود را داشته باشند، اما در نهایت این ذهنیت را برای مخاطب به همراه دارند که سلبریتی‌های فوتبال ایران از این‌که به دلیل حضور در برنامه فوتبال برتر تحت فشار قرار بگیرند، این پیشنهاد را رد کرده‌اند.
لژیونری که ناتوان ظاهر شد
وقتی مزدک میرزایی برای اجرای برنامه اختصاصی‌اش راهی لندن شد، بسیاری تصور می‌کردند موفقیت او در پایتخت فوتبال اروپا تقریبا غیرقابل انکار است. اما مزدک نهتنها از پس انتظارات نسبتاً بالایی که پیرامون برنامه‌اش ایجاد شده بود هم برنیامد بلکه ثابت کرد به‌هیچ‌وجه مجری خوبی هم نبوده و شاید سال‌ها حضور کم‌رنگ او در سیمای ملی هم چندان بی‌دلیل نباشد.مزدیک میرزایی اگر کارکشته‌ترین خبرنگاری که در سال‌های اخیر ایران را ترک کرده و به رسانه‌های خارجی پیوسته نباشد، بدون هیچ تردیدی محبوب‌ترین و شناخته‌شده‌ترین آن‌ها لقب می‌گیرد. مزدک که به واسطه گزارش مسابقات داخلی و خارجی دنیای فوتبال محبوب شده بود و در مقایسه با بیشتر گزارشگران پرحاشیه تلویزیون [مانند جواد خیابانی، علیرضا علیفر و محمد سیانکی]عملکرد بهتری داشت در شبکه ماهواره‌ای ایران اینترنشنال چندان موفق ظاهر نشد.
مزدک میرزایی در شرایطی با برنامه هت‌تریک موفق نشد که برتری‌های جذابی در برابر همکار قدیمی‌اش در برنامه فوتبال برتر داشت.
فعالیت در اروپا: مزدک میرزایی برای ادامه فعالیت‌های رسانه‌ای به لندن رفت. او در مرکز اصلی شبکه ماهواره‌ای ایران اینترنشنال در پایتخت انگلیس زندگی و کار می‌کند؛ شهری که در فصل جاری لیگ برتر انگلیس شش باشگاه داشت و همواره به‌عنوان یکی از فوتبالی‌ترین شهر‌های اروپا معرفی می‌شود. مزدک که دو برنامه فوتبالی کاملا متفاوت را اداره می‌کند از حضورش در اروپا به بهترین شکل ممکن برای جذاب کردن برنامه‌اش یاری نگرفت.
برنامه هت‌تریک: تحلیل فوتبال اروپا یکی از دو برنامه تلویزیونی مزدک میرزایی است. همان‌طور که از نام این برنامه پیداست، تمرکز آن روی فوتبال اروپا قرار دارد. با این حال برنامه هت‌تریک: تحلیل فوتبال اروپا که دوشنبه‌ها [در همان روزی که برنامه نود پخش می‌شد]روی آنتن می‌رود، جذابیت خاصی به همراه ندارد. در شرایطی که به نظر می‌رسید مزدک میرزایی با حضور در اروپا فرصت نزدیک‌شدن به کالبد فوتبال جذاب این قاره را دارد، برنامه او چندان از استودیوی تلویزیونی خارج نمی‌شود.
اگرچه محدودیت‌های بسیاری در برابر مزدک میرزایی و برنامه‌اش در اروپا وجود دارد، اما از فعال رسانه‌ای کارکشته‌ای مثل او انتظار می‌رفت که در همین شرایط هم خلاقیت بیشتری به خرج دهد. حق پخش مسابقات تلویزیونی در اروپا ضوابط ویژه‌ای دارد که به مزدک اجازه نمی‌دهد تا گزارش‌های نود دقیقه‌اش را از لندن میزبانی کند. شبکه ماهواره‌ای که میزبان مزدک میرزایی شده هم در برخی مواقع توانایی تهیه گل‌ها و صحنه‌های مهم بازی‌های ارزشمند فوتبال اروپا را دارد که با گزارش همیشگی مزدک برای مخاطب پخش می‌شود. اما آن‌ها هم در بیشتر مواقع از تهیه صحنه‌های تلویزیونی عاجز هستند.
از سوی دیگر تنها چند ماه پس از مهاجرت کاری مزدک میرزایی و با شیوع ویروس کرونا مسابقات فوتبالی در اروپا و البته ایران متوقف شدند و به همین دلیل برنامه او نتوانست در سطح و اندازه‌ای که از آن انتظار می‌رفت، ظاهر شود. با وجود پایان همه‌گیری ویروس کرونا در اروپا هم مزدک میرزایی راهکار جذابی برای مدیریت برنامه هت‌تریک: تحلیل فوتبال اروپا نداشته و به همین دلیل برنامه تلویزیونی او پیرامون تحلیل فوتبال اروپا صرفا به یک برنامه تلویزیونی بدون خلاقیت تبدیل شده که مجری و تحلیلگر همیشگی‌اش را هر هفته تکرار می‌کند.
در شرایطی که به نظر می‌رسید مزدک میرزایی در ورزشگاه منچستریونایتد حضور پیدا کرده، اما برنامه اروپایی او هیچ جذابیتی به‌عنوان یک برنامه تحلیل فوتبال که در لندن ساخته می‌شود، ندارد؛ بنابراین یکی از بزرگ‌ترین برگ‌های برنده مزدک میرزایی در لندن به دلیل محدودیت‌های رسانه‌ای سوخته است.
گفتگو با پیشکسوتان ورزش ایران که خارج از کشور زندگی می‌کنند: تعداد قابل توجهی از پیشکسوتان ورزش و حتی ورزشکارانی که ایران را ترک کرده‌اند به دلایلی خاص چنین تصمیم گرفته‌اند و به همین دلیل به نظر می‌رسید مزدک میرزایی فرصت خوبی برای گفتگو‌های جنجالی با آن‌ها داشته باشد. اما این وظیفه خطیر به یکی دیگر از مجری‌های برنامه ایران اینترنشنال سپرده شده است.
البته که مزدک [که از همان ابتدای مهاجرت محافظه‌کار ظاهر شده بود]هم علاقه زیادی به گفتگو با فوتبالیست‌های ایرانی ندارد. در شرایطی که سایر شبکه‌های ماهواره‌ای در مواردی خاص با ملی‌پوشان فوتبال ایران گفتگو‌هایی داشته‌اند، برنامه هت‌تریک هرگز برای چنین دستاوردی تلاش نکرده و به نظر نمی‌رسد که برای رسیدن به آن هم برنامه‌ای داشته باشد. سامان قدوس و علیرضا جهانبخش دو لژیونر فوتبال ایران در انگلیس هستند که می‌توانند مهمان‌های خوبی برای برنامه مزدک میرزایی باشند، اما آن‌ها هم محافظه‌کاری را پیش گرفته‌اند و فعلاً گفتگویی با مجری طردشده فوتبال ایران نداشته‌اند.
نیازی به یادآوری نیست که گفتگوی مزدک میرزایی با ورزشکاران، مربی‌ها و مدیران فوتبال ایران هم غیرممکن است. اگرچه او در مواردی استثنایی با تعدادی از پیشکسوتان فوتبال ایران گفتگو‌هایی داشته، اما امکان مصاحبه یا میزبانی از فوتبالیست‌های ایرانی فعال در اروپا هم برای مجری برنامه هت‌تریک غیرممکن به نظر می‌رسد. مخاطبان حرفهای فوتبال در ایران پیش‌بینی می‌کردند که عدم توانایی مزدک در ارتباط با فوتبالی‌های ساکن ایران می‌تواند ضربه بزرگی به برنامه او وارد کند، اما او از پیشکسوتان فوتبال ایران که در خارج از کشور زندگی می‌کنند هم کمک چندانی نگرفته است.
استفاده از تحلیلگران خارجی شناخته‌شده: بسیاری تصور می‌کردند با مهاجرت مزدک میرزایی به لندن و ساخت یک برنامه تلویزیونی جذاب پیرامون فوتبال ایران در نهایت فرصتی فراهم می‌شود تا تعدادی از تحلیلگران و روزنامه‌نگاران شناخته‌شده جهان فوتبال هم درباره وضعیت اسفناک فوتبال ایران صحبت‌های جذابی انجام دهند. اما بی‌راه نیست اگر گفته شود تعداد مصاحبه‌هایی که برنامه فوتبال ۱۲۰ [در شبکه ورزش و با تهیه‌کنندگی عادل فردوسی‌پور]با تحلیلگران خارجی انجام می‌دهد به مراتب بیشتر از گفتگو‌های مزدک و همکارانش با همین گروه از افراد بوده است.
محمد تقوی [بازیکن پیشین استقلال که سابقه سرمربی‌گری در ایران را هم دارد]تنها تحلیلگر ثابت برنامه‌های فوتبالی مزدک میرزایی است که با وجود تحلیل‌های صاحب‌سبکی که ارائه می‌دهد در نهایت برای مخاطب ایرانی خسته‌کننده به نظر می‌رسد. اگرچه برنامه هت‌تریک بار‌ها از اعضای کمیته داوران فوتبال انگلیس دعوت کرده تا به بررسی صحنه‌های مشکوک مسابقات فوتبال لیگ برتر ایران بپردازند، اما همکاری این افراد با تیم تولید برنامه مزدک میرزایی هم خلاقیت لازم را ندارد.
بررسی فوتبال زنان: شاید تنها برگ برنده واقعی برنامه مزدک در برابر میثاقی را باید فرصت او در بررسی فوتبال زنان ایران دانست. در شرایطی که هیچ رسانه رسمی‌ای در ایران به اخبار فوتبال زنان نمی‌پردازد، برنامه هت‌تریک تلاش می‌کند حواشی و اتفاق‌های لیگ برتر فوتبال زنان ایران و سایر اخبار مهم فوتبال زنان را به مخاطب ارائه دهد. اگرچه این ارائه به دلیل کیفیت پایین محتوای موجود از فوتبال زنان ایران چندان قابل دفاع نیست، اما به هر حال از کلیپ‌های مضحکی که میثاقی با اعضای تیم‌ملی مردان ایران می‌سازد، جذاب‌تر به نظر می‌رسد.
مخاطبی که بازنده شد
وقتی عادل فردوسی‌پور از مدار خارج شد و سیمای ملی فرزند دیرینه‌اش را از دست داد، بسیاری تصور می‌کردند فضای رسانه‌ای برای فعالیت سایر خبرنگاران و مجری‌های ورزشی گشوده‌تر از قبل می‌شود، اما تنها به زمان اندکی لازم بود تا این ذهنیت برای همیشه نابود شود. حتی مهاجرت مزدک میرزایی به لندن هم باعث نشد برنامه بیش از حد ضعیف محمدحسین میثاقی زیر فشار درخشش یک فعال رسانه‌ای لژیونر تحت تاثیر قرار بگیرد.
متاسفانه رقابت مزدک میرزایی و محمدحسین میثاقی نهتنها هیچ برنده‌ای ندارد بلکه از یک بازنده بزرگ هم میزبانی می‌کند؛ مخاطب ایرانی. اگرچه مخاطب ایرانی فوتبال از سال‌ها پیش پذیرفته که درمان کاملی برای فساد بی‌پایان فوتبال ایران وجود ندارد، اما در شان و شخصیت چنین مخاطبی نیست که هیچ برنامه تلویزیونی جذابی پیرامون حواشی مضحک محبوب‌ترین ورزش جهان در کشورش ساخته نشود.
برنامه فوتبال برتر و برنامه هت‌تریک اساسا جذابیتی برای تماشاگر ایرانی ندارند. این برنامه‌های تلویزیونی در سطح و اندازه‌ای بسیار پایین‌تر از برنامه نود ظاهر شده‌اند و به نظر نمی‌رسد که توانایی نزدیک‌شدن به این سطح را هم داشته باشند. این روز‌ها که فوتبال ایران هیچ راه‌حلی در برابر مشکلات تکراری‌اش نمی‌بیند حتی از یک برنامه تلویزیونی جذاب هم بهره نمی‌برد که حداقل در سرگرم‌کردن مخاطب موفق باشد و شاید به همین دلیل است که هر روز بیشتر از قبل تضعیف می‌شود.
مخاطب ایرانی از عدم خلاقیت برنامه هت‌تریک رنج می‌برد و تماشای برنامه فوتبال برتر را هم به دلیل حواشی نفرت‌انگیز مجری‌اش نمی‌پذیرد. در چنین شرایطی نهتنها رسانه ملی بلکه شبکه‌های ماهواره‌ای هم شانسی برای پیروزی ندارند. البته تا زمانی که آسمان تولید محتوای ورزشی در ایران به ابر مه‌آلود رانت و فساد آلوده باشد نباید رویای از هم گسیختن این کلاف پیچیده را در سر پرورش داد.
