بازار سنتی همدان با ۲۶ سرا و کاروانسرا ظرفیتی بکر برای جذب گردشگران داخلی و خارجی است که این روزها با مرمت ۲ کاروانسرای «یعقوب یاری» و «قلمدانی» حرکت در مسیر جذب گردشگر را سرعت داده است.
ازآنجایی‌که سراها و کاروانسراها به علت قدمت تاریخی و کاربری آن برای مردم و گردشگران داخلی و خارجی همدان حائز اهمیت هستند، اداره کل میراث فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری استان همدان در سال‌های اخیر نسبت به مرمت و تعمیر برخی از این کاروانسراها اقدام کرده که از آن جمله می‌توان به سرای گلشن، سرای شریفیه، سرای حاج صفر خان، سرای نو، سرای یعقوب یاری اشاره کرد، اما آنچه قابل‌توجه است اینکه متأسفانه شمار زیادی از این ابنیه تاریخی درگذر زمان و به علت اهمیت ندادن به آن‌ها از بین رفته‌اند و حتی نام آن‌ها نیز به فراموشی سپرده‌شده است. البته ناگفته نماند حساسیت نسبت به کاروانسراهای تاریخی همدان طی ماه‌های اخیر با توجه به اینکه همدان به‌عنوان پایتخت گردشگری کشورهای آسیایی در سال ۲۰۱۸ انتخاب‌شده بیشتر شده تا جایی که مرمت برخی کاروانسراها مجدد در برنامه قرارگرفته است.
وجود 22 کاروانسرای فعال و نیمه فعال در استان همدان
در همین خصوص کارشناس گردشگری استان همدان بابیان اینکه کاروانسرای شریفیه همدان به دلیل قرارگیری بین راسته‌بازارهای قدیمی این شهر از پویایی و تحرکی نسبی برخوردار است، گفت: این کاروانسرا بین راسته‌بازارهای نخودبریزها، حلبی‌ساز خانه، صحاف خانه و علاقبندها واقع‌شده و به‌صورت ۴ ایوانی طراحی و در ۲ طبقه ساخته‌شده و حدود ۲ هزار مترمربع مساحت دارد.
مریم مقدم بابیان اینکه در هر طبقه این بنا ۲۸ حجره دورتادور یک حیاط مرکزی است و محوطه اصلی در وسط کاروانسرا قرار دارد و ۲ حیاط جنوبی و شمالی در ۲ طرف آن دیده می‌شود به‌طوری‌که دالان ورودی آن‌ها با طاق آجری پوشیده شده است، گفت: حجره‌های کاروانسرای شریفیه در حال حاضر بیشتر به‌عنوان انبار استفاده می‌شوند اما می‌توان با حمایت از صاحبان مغازه‌ها و حجره‌دارها، بازارچه‌ای از صنایع‌دستی همدان در این محل برپا کرد. او بابیان اینکه شکل ویژه کاروانسرای شریفیه و ستون‌های چوبی و طاق و قوس‌های آن شمایل زیبایی به این کاروانسرا بخشیده و می‌تواند به‌عنوان یکی از مراکز گردشگری هم برای مسافران و هم برای شهروندان همدانی مطرح شود، ادامه داد: یکی از ظرفیت‌های بزرگ استان همدان بافت تاریخی این شهر به‌ویژه کاروانسراهایی است که در داخل و خارج از شهر مستقر هستند. کارشناس ارشد برنامه‌ریزی گردشگری منطقه‌ای با تأکید بر اینکه حال حاضر ۲۲ کاروانسرای فعال و نیمه فعال مانند گلشن، میرزا کاظم، روحانی، گمرک، شریفیه در همدان وجود دارد، گفت: درگذشته هر یک از آنان به یک شغل خاص اختصاص داشت و برای خریداران امکان انتخاب بهتر و ایجاد رقابت بیشتر در فروشندگان فراهم می‌شد. او با تأکید بر ضرورت توجه بیش‌ازپیش به این ظرفیت‌ها در شهر و استان همدان، گفت: همدان باید داشته‌های خود را قدر بداند.
مرمت ۲ کاروانسرا در بازار همدان
مدیرکل میراث فرهنگی همدان نیز با اشاره به اینکه مرمت کاروانسراها در برنامه قرار دارد از مرمت ۲ کاروانسرا در بازار همدان خبر داد و بابیان اینکه کاروانسرای «قلمدانی» در راسته پیغمبر و روبروی مسجد پیغمبر واقع‌شده است، گفت: این بنا قبلا مرکز فروش کاغذ و مواد نوشت‌افزار بوده و به همین خاطر بنام کاروانسرای قلمدانی معروف است. علی مالمیر بابیان اینکه این سرا یکی از بناهای باارزش بافت بازار همدان است، گفت: مساحت کاروانسرا حدود یک هزار و ۲۳۰ مترمربع است و دارای دو فضای مشخص و مجزا و درعین‌حال مرتبط به هم است و در ۲ طبقه ایجادشده است.
او بابیان اینکه تزیینات معماری این کاروانسرا نسبت به سایر سراها از اهمیت قابل‌توجهی برخوردار است چراکه تزیینات متفاوتی در این سرا وجود دارد، ادامه داد: گچ‌بری، منبت‌کاری و تزیینات برجسته‌کاری سنگی و آجرکاری در این کاروانسرا قابل‌توجه است.
مالمیر بابیان اینکه این سرا در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده اما متأسفانه به علت بی‌توجهی مالکان صدمات زیادی به این سرا واردشده بود، گفت: در این راستا معاونت میراث فرهنگی آن را در دستور کار مرمتی قرارداد. او اضافه کرد: طی سال گذشته و سال جاری بااعتباری افزون بر ۳۰۰ میلیون تومان مرمت این کاروانسرا آغاز شد. مالمیر بابیان اینکه مرمت شامل پاک‌سازی محوطه، بام سازی، عایق‌کاری، مرمت باراندازها، نصب در چوبی بر اساس الگوی اصلی و مرمت بدنه‌های آجری بود، عنوان کرد: تکمیل این طرح ۴۰۰ میلیون تومان اعتبار نیاز دارد. مدیرکل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی همدان همچنین با اشاره به پروژه مرمتی دیگری در راسته پیغمبر همدان عنوان کرد: کاروانسرای «یعقوب یاری» نیز در راسته پیغمبر از بازار همدان واقع است. او بابیان اینکه این بنا از سراهای تجاری بازار همدان است و دارای صحنی با پلان مربع است، گفت: طرح مرکزی و حجره‌های سرا به‌صورت دو اشکوبه پیرامون صحن سرا ساخته‌شده‌اند.
مالمیر بابیان اینکه در مقابل حجره‌های سرا باراندازهای ستون‌دار و به‌صورت بالکانه همانند بقیه سراهای بازار همدان ایجادشده است، گفت: سرا وسعت قابل‌توجهی ندارد اما معماری آن چشمگیر است به‌طوری‌که قناسی زمین در حجره‌ها به نحو مطلوبی حل‌شده و حیاط یک مربع راست‌گوشه است.
او بابیان اینکه این موارد از زیبایی‌های سرای «یعقوب یاری» است، گفت: طی سال گذشته به‌منظور نجات بخشی این سرا مرمت آن در دستور کار قرار گرفت و بااعتباری افزون بر ۸۰ میلیون تومان تعدادی از حجره‌ها که آسیب بیشتری دیده بودند مرمت و باراندازهای سرا بازسازی شد.
