طبیعی است کسی که می‌خواهد رئیس‌جمهور شود، باید ویژگی‌هایی داشته باشد که از عهده مسئولیت بربیاید. من خاطره‌ای از زمانی که خودم در وزارت کشور بودم و انتخابات ریاست‌جمهوری را برگزار می‌کردیم، بگویم. افراد معمولی و حتی کسانی که سواد درست و حسابی نداشتند، ثبت‌نام می‌کردند و حتی برای خودشان هم حالت شوخی داشت. ما برای افراد ثبت‌نام‌کننده روی یک میز ظرف شیرینی گذاشته بودیم تا احترام شوند. یکی از این افراد که آمده بود ثبت‌نام کند، یک خرده از آن خورد و بقیه شیرینی‌ها را با خودش برد. شرایط قانون اساسی ایجاب می‌کند رئیس‌جمهور از میان شخصیت‌های مذهبی و سیاسی شناخته‌شده انتخاب شود.
یعنی از شرایطی که این دوره شورای نگهبان گذاشت استقبال می‌کنید؟
بله، خوب شد. نباید ثبت‌نام‌ها به شیوه قبل باشد.
نگاه‌تان به سایر ثبت‌نام‌ها چگونه است؟ از حضور گسترده چهره‌های سیاسی استقبال می‌کنید؟
بله. تعداد افراد سیاسی که آمدند خوب است و من این را به فال نیک می‌گیرم. بالاخره افراد سیاستمدار و مجریانی که مسئولیت‌های نسبتا مهمی در جمهوری اسلامی داشته‌اند، ثبت‌نام کردند. تعدد ثبت‌نام‌ها به مردم این امکان را می‌دهد که از میان آن‌ها یکی را انتخاب کنند.
به‌نظرتان از بین نامزد‌هایی که آمده‌اند چهره‌هایی وجود دارند که برای حل مشکلات عدیده کشور برنامه داشته باشند و صلاحیت آن را هم داشته باشند؟
بله. البته از من نخواهید نام ببرم، ولی حتما هستند کسانی که بتوانند از عهده این مسئله بربیایند. البته خودشان که در واقع این ویژگی‌ها را دارند و ان‌شاءالله از بقیه دوستان نیز کمک خواهند گرفت، چون خوشبختانه اصلاح‌طلبان تیم متخصص و خبره کم ندارند. امیدواریم رئیس‌جمهور منتخب آینده با استفاده از ظرفیت این بدنه نخبگانی قوی حرکت کند.
خودتان چرا ثبت‌نام نکردید؟
ما هم اگر می‌رفتیم شاید جزو همان ثبت‌نام‌های معمولی می‌شدیم که اول مصاحبه گفتم (با خنده).
دلیل اینکه از فهرست ۱۴ نفره اصلاح‌طلبان شما و یکی دو نفر دیگر ثبت‌نام نکردید، چه بود؟
غیر از بحث لیست، دوستان زیادی آمدند با من صحبت کردند. از بزرگان و احزاب و حتی جوانان از من خواستند بیایم. من به همه آن‌ها گفتم این مسئولیت را نپذیرفتم، چون بزرگ‌ترین مشکلات کشور مشکلات اقتصادی است. وضعیت مردم خوب نیست و خیلی رنج می‌برند. مشکلات اقتصادی داشتیم و کرونا باعث شد بیشتر شود. فشار روحی بر مردم وارد شده است و طبق آمار‌هایی که داده می‌شود ۳۰ تا ۴۰درصد و حتی ۵۰ درصد مردم زیر خط فقر هستند؛ بنابراین کسی که می‌آید واقعا باید اقتصاد بلد باشد و آن را خوب بشناسد. کسی که می‌آید صنعت، کشاورزی، ارز و بانک و مالیات را باید خوب بداند تا فکری به حال مشکلات کند.
رئیس‌جمهور آینده باید یک برنامه اقتصادی جدی داشته باشد که بتواند آنچه حق مردم است را تامین کند. من به‌واقع در خودم ندیدم. ممکن است من الفبایی از مسائل سیاست داخلی و خارجی بلد باشم، ولی آن کسی که می‌آید باید به سمت حل همه‌جانبه مسائل مردم برود. من دیدم اگر بیایم ممکن است به مردم جفا کرده باشم.
به‌نظر شما داوطلبان ریاست‌جمهوری سیزدهم چقدر برنامه‌محور حرکت کرده‌اند و چقدر این برنامه‌ها می‌تواند برای مردم قابل‌قبول باشد؟
اگر صحبت‌های زمان ثبت‌نام‌ها را درنظر بگیریم، نمی‌شود اسم آن را برنامه گذاشت. هر فردی براساس طرز تفکر خودش در برنامه‌ها اولویت قرار می‌دهد. اگر من می‌آمدم، شاید بحث سیاست خارجی، روابط بین‌الملل یا مسائل سیاست داخلی مثل آزادی‌ها و از بین بردن رویکرد امنیتی در کشور و رفتن به طرف رویکرد فرهنگی و سیاسی را مطرح می‌کردم.
هر فردی بر مبنای ویژگی‌هایی که دارد، اولویت‌هایی قائل است و براساس همان اولویت‌ها نیز برنامه‌ریزی می‌کند. باید به‌صورت دقیق‌تر دید اولویت آقایان چیست تا بعد برنامه‌ها مطرح شود و دقیقا مورد بررسی قرار گیرد، ولی آنچه مسلم است، براساس اطلاعی که بنده از اصلاح‌طلبان دارم، هم احزاب اصلاح‌طلب و هم جبهه اصلاحات خوشبختانه برنامه‌های بسیار دقیق و مفصل نوشته‌اند که طبیعتا کاندیدا‌های اصلاح‌طلب می‌توانند از آن‌ها استفاده کنند و پیش بروند.
از همان پایان ثبت‌نام‌ها تخریب‌هایی نسبت به اعلام نامزدی برخی داوطلبان صورت گرفت. برخی گفتند ما ثبت‌نام کردیم صرفا به‌خاطر اینکه فلان فرد نامزد شد. چرا این اتفاق صورت گرفت؟ چطور جریان‌های سیاسی می‌توانند برنامه‌محوری را جایگزین منازعه‌محوری و ارائه راه‌حل‌های واقعی برای مشکلات کشور کنند؟
توصیه من این است که مهم‌ترین برنامه ما اخلاق اسلامی باشد. ما این حق را داریم که با یک کاندیدا موافق باشیم و با یک کاندیدا مخالف. این حق را داریم و می‌توانیم دلایل و نظرات خودمان را خیلی منطقی مطرح کنیم. اصلا انتخابات یعنی همین. متأسفانه ما اخلاق اسلامی را آنطور که باید و شاید رعایت نمی‌کنیم.
انقلاب ما بیش از آنکه انقلاب اقتصادی یا سیاسی باشد، انقلاب فرهنگی بود؛ یعنی با فرهنگ اسلام و ایران انقلابی کردیم که نگاه جهانیان را جذب کرد، اما حتی همین انقلاب فرهنگی نیز که در سال‌های اول انقلاب یعنی در سال‌های ۵۶ تا ۵۹ و حتی پایان جنگ وجود داشت و عبارت از فرهنگ ایثار، ازخودگذشتگی، احترام به همنوع، رعایت حق دیگران و از منافع خود گذشتن بود متأسفانه بعد از پایان جنگ رو به افول رفت و این افول همچنان ادامه دارد. الآن اخلاق اسلامی در فرهنگ سیاسی ما حاکم نیست و برخورد‌های حذفی و تخریبی نیز ناشی از همین مسئله است.
خود نامزد‌ها چطور می‌توانند فضای تبلیغات و مناظرات را به سمت برنامه‌محوری پیش ببرند و جلوی جدل‌های سیاسی را بگیرند؟
تعداد نامزد‌ها زیاد است و متنوع هستند. من امیدوارم تأیید صلاحیت هم به‌صورت عاقلانه انجام بگیرد و این فرصت به مردم داده شود تا از میان نامزد‌ها آن کسانی را که توانایی اجرای مطالبات‌شان را دارند، انتخاب کنند. اگر تعداد نامزد‌های تأیید صلاحیت‌شده نیز به‌تبع تعداد ثبت‌نام‌ها بالا باشد، یعنی یک رقابت جدی وجود خواهد داشت که این رقابت باعث می‌شود تا انتظارات مردم بیشتر پاسخ داده شود. برمبنای این رقابت نامزد‌ها باید برنامه‌هایی داشته باشند که پاسخگوی انتظارات مردم باشد. ما تا الآن رئیس‌جمهوری نداشته‌ایم که همکاران اصلی و مهم خودش را معرفی کند. این می‌تواند یک ابتکار جدید باشد. خود همین مسئله می‌تواند نشان دهد که نامزد ریاست‌جمهوری چقدر توانایی حل مشکلات مردم را دارد.
در همین یکی دو روز رئیس کمیسیون اقتصادی مجلس گفته امسال ۳۵۰هزار میلیارد تومان کسری بودجه پیش‌بینی می‌شود. مشکلات تحریم‌ها سر جای خودشان هستند و مسائلی مثل کم‌آبی، مفاسد اقتصادی یا خروج سرمایه و مهاجرت‌ها گریبانگیر کشور هستند. آیا نامزد‌ها این مسائل اساسی کشور را پیش پای خود دیده‌اند؟
یکی از مسائل بسیار مهم کشور همین مبارزه با فساد است. فساد تا خیلی از جا‌ها نفوذ کرده و ریشه گرفته است. یک مسلمان و انقلابی واقعی هیچ وقت به سمت سوءاستفاده از بیت‌المال نمی‌رود. مبارزه با فساد همان قدر باید جدی باشد که مبارزه با استبداد. مردم باید بتوانند حرف‌های خودشان را بزنند و این کار سختی نیست.
اگر ما آزادی کامل بدهیم، مردم خودشان می‌توانند مفسدان را معرفی کنند تا حاکمیت با آن‌ها برخورد کند. اول انقلاب وقتی که گروه فرقان و مجاهدین خلق شروع به‌کار تروریستی کردند، دستگاه‌های اطلاعاتی ما خیلی قوی نبودند، ولی اطلاعات مردمی که امام (ره) راه انداختند، باعث شد تا ریشه آن‌ها را خشک کنیم.
مبارزه با فساد سخت‌تر از ریشه‌کنی این تروریست‌های افراطی آدمکش نیست. لازمه آن تکیه به مردم و اعتماد به آنهاست؛ لازمه‌اش آزاد گذاشتن دست مردم و روزنامه‌ها و رسانه‌ها و فضای مجازی است. این‌ها خودشان خیلی راحت می‌توانند مفسدان را معرفی کنند.
برای حل مسائل اقتصادی نیز باید در سیاست خارجی و روابط بین‌الملل فعال باشیم تا از محیط بین‌الملل استفاده کنیم. امیدواریم بحث برجام به سرانجام برسد و تصویب FATF نیز کمک می‌کند تا مشکلات اقتصادی حل شود. ابعاد مختلف حکمرانی مستقل از هم نیستند.
توصیه پایانی؟
من امیدوارم شورای نگهبان به‌گونه‌ای عمل کند که این فرصت به مردم داده شود تا از میان کاندیدا‌های مختلف آن کسی را که مدنظرشان است، انتخاب کنند و یک انتخابات پرشور داشته باشیم.
رهبر اصلاحات توصیه‌ای برای ثبت‌نام شما داشتند؟
بله، آقای خاتمی توصیه به ثبت‌نام داشتند. قضیه من از دو سه‌ماه پیش مطرح است که من نه می‌گفتم. آقای خاتمی به من گفتند حالا شما نه نگو. خیلی دوستان دیگر هم اظهار لطف داشتند، ولی من خودم را ذی‌صلاح برای این بخش ندانستم.
