کرمان|ثبت ملی؛ راه نجات جاده هخامنشی

سال 94 توفان شدید در فهرج کرمان با کنار‌زدن شن‌های بیابان بخش زیادی از آثار باستانی و تاریخی موجود در این منطقه را بدون کاوش و نیاز به بودجه بیرون آورد. توفان، آثار دوره هخامنشی، ساسانی، سلجوقی و قرون اسلامی و حتی بخشی از راه هخامنشی موسوم به راه ادویه را از زیر خاک بیرون کشید.
همزمان با آشکارشدن آثار تاریخی در فهرج، اداره راه این شهرستان در حال احداث امتداد یک مسیر بود که به جاده سنگفرش راه هخامنشی رسید و محمد اقبالی‌زاده، رئیس وقت اداره راه فهرج موضوع را بلافاصله به اداره میراث فرهنگی این شهرستان منتقل کرد و لیلا افضل، باستان‌شناسی که مسئولیت مستندنگاری منظر فرهنگی بم را برعهده داشت، بلافاصله به منطقه رفت و به بررسی آثار تاریخی امتداد جاده سنگفرش‌شده بیرون‌آمده از خاک پرداخت.
توفان، خاک را از گورهای باستانی هم کنار زده بود و آثار معماری و سفالینه‌های بیرون‌آمده از دوره هخامنشی، ساسانی، سلجوقی و قرون اسلامی همگی امتداد راه هخامنشی در فهرج را تأیید کردند.

راه هخامنشی فهرج با سنگفرش‌ پهلوی اول 
جاده سنگفرشی با کتیبه دوره پهلوی هم در همان توفان هویدا شد و درحالی‌که گروهی از باستان‌شناس‌ها معتقد بودند این جاده در مسیر همان راه هخامنشی سنگفرش‌شده است، گروهی دیگر اعلام کردند جاده سنگفرش هخامنشی نیست و با استناد به کتیبه آن، دوره پهلوی را تاریخ احداث جاده سنگفرش فهرج می‌دانند.
با این حال، مستندات قوی‌تری در اختیار باستان‌شناسان گروه اول قرار دارد که نشان می‌دهد جاده سنگفرش بیرون آمده از خاک به‌احتمال قوی بخشی از همان جاده هخامنشی است که در دوره پهلوی سنگفرش شده است.
جاده سنگفرش فهرج اما در پروژه‌های راهسازی 2سال گذشته و انتقال شبکه فیبر‌نوری چند‌ماه اخیر آسیب دیده و بخش‌هایی از آن حتی تخریب شده است.
این اتفاق در شرایطی رخ داد که گزارش باستان‌شناسی سال94 مربوط به ارزش‌های تاریخی راه هخامنشی و جاده سنگفرش به سازمان میراث فرهنگی ارسال شده بود و مجریان پروژه‌های عمرانی نیز در 2سال اخیر در هیچ‌یک از فعالیت‌های خود استعلام سازمان میراث فرهنگی را نداشتند. بدین‌ترتیب بخشی از خط سیر هخامنشی موسوم به راه ادویه در فهرج کرمان به‌دلیل آنکه این اثر تاکنون به ثبت ملی در فهرست آثار ملی کشور نرسیده، تخریب و نابود شده است. باستان‌شناس‌هایی که به بررسی آثار بیرون آمده از خاک در توفان فهرج رفته بودند، از همان ابتدا بر هخامنشی‌بودن راه فهرج تأکید داشتند. با این حال، برخی نیز معتقد بودند که جاده سنگفرش واقع در خط سیر راه هخامنشی چون در دوره پهلوی سنگفرش شده و کتیبه آن نیز وجود دارد، پس پیشینه باستانی ندارد و راه هخامنشی نیست.
لیلا افضل، باستان‌شناسی که راه هخامنشی فهرج را بررسی کرده، معتقد است که شکی در امتداد راه سنگفرش‌شده در دوره پهلوی ندارد اما معتقد است که این راه در همان مسیر خط سیر هخامنشی سنگفرش شده و در مسیر راه هخامنشی فهرج است.
شهریار عدل، باستان‌شناس مشهور ایرانی سال پیش از توفان به فهرج کرمان رفته، از آثار هخامنشی موجود در این منطقه‌ بازدید کرده و بر هخامنشی‌بودن منطقه فهرج مهر تأیید زده بود. همین تأیید موجب شد که باستان‌شناس‌ها بر این موضوع به اتفاق نظر برسند که آثار موجود در مسیر جاده سنگفرش و خط سیر هخامنشی فهرج کرمان بیانگر وجود شهرهای پر‌رونق از دوره هخامنشی و ساسانی تا قرون اسلامی است که در مسیر راه هخامنشی موسوم به راه ادویه واقع شده‌اند.


   رفع نقایص پرونده ثبت ملی راه هخامنشی فهرج تا پایان هفته 

معاون میراث فرهنگی استان کرمان درخصوص وضعیت ثبت ملی جاده شاهی هخامنشی فهرج با عنوان جاده سنگفرش تاریخی، به همشهری گفت: مطالعات علمی جاده تاریخی به اتمام رسیده ،  پرونده ثبت ملی آن نیز تهیه شده و مورد تأیید شورای فنی میراث فرهنگی استان کرمان قرار گرفته و به دفتر ثبت آثار تاریخی سازمان میراث فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری ارسال شده است. حمید روحی گفت: دفتر ثبت آثار تاریخی سازمان میراث فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری، پرونده ثبت ملی جاده سنگفرش تاریخی و راه شاهی هخامنشی فهرج را برگشت زد و اعلام کرد که پرونده دارای نواقصی است که باید برطرف و پس از آن این جاده تاریخی ثبت ملی شود. معاون میراث فرهنگی استان کرمان افزود: تیم‌های باستان‌شناس در محل مستقر شده‌اند تا نواقص پرونده را برطرف کنند و تا پایان هفته رفع نقایص پرونده ثبت ملی راه تاریخی فهرج به اتمام می‌رسد و این پرونده برای ثبت ملی در اختیار دفتر ثبت آثار تاریخی سازمان میراث فرهنگی قرار می‌گیرد. او با اشاره به اینکه بخشی از راه شاهی فهرج در دوره پهلوی اول سنگفرش‌شده و بخش دیگری از این مسیر تخریب و سنگ‌های آن جابه‌جا شده است، گفت: ایراد اصلی دفتر ثبت آثار تاریخی برای رفع نواقص پرونده ثبت ملی جاده تاریخی فهرج همین موضوعات بود که این نواقص تا پایان هفته برطرف می‌شود. به گفته حمید روحی، مکاتباتی نیز با اداره راه و شهرسازی استان کرمان صورت گرفته ‌تا احداث راه در مسیر این جاده را متوقف کنند و پس از بررسی‌ها و استعلام از میراث فرهنگی در مورد پروژه‌های عمرانی تصمیم‌گیری شود.