در پی رایزنی هند و افغانستان، دو کشوری که بندر راهبردی چابهار برای آن‌ها حکم اکسیژن توسعه دارد، این بندر تنها بندر ایرانی است که از لیست تحریم‌های آمریکا خارج‌شده و معافیت تحریمی گرفته، معافیتی که سرمایه‌گذاری هند در چابهار برای اتصال به افغانستان و آسیای میانه را تسهیل می‌کند و صادرات و واردات افغانستان و اتصال این کشور محصور در خشکی به دریاهای آزاد را تسریع؛ اما چیزی که کمتر به آن پرداخته‌شده و در معافیت تحریمی آمریکا آمده تسهیل ورود کالاهای غیرتحریمی به ایران از راه چابهار است.
آمریکا مدعی شده اقلام بشردوستانه از جمله کالای اساسی و مواد غذایی را تحریم نکرده و در معافیت تحریمی که به چابهار داده عنوان کرده این بندر تسهیل‌کننده واردات کالاهای غیرتحریمی به ایران به‌ویژه مواد غذایی، دارو، تجهیزات پزشکی و مواد غیرتحریمی کشاورزی است؛ فرصتی برای چابهار تا از این معافیت حداکثر استفاده را بکند و بخشی از کالای اساسی وارداتی ایران به چابهار منتقل شود و لاینرهای بین‌المللی به این بندر بیایند.
فاز اول بندر چابهار هرچند حدود یک سال است با ظرفیت 8.5 میلیون تن در سال افتتاح‌شده اما به دلیل عدم توسعه زیرساخت‌های پس‌کرانه ریلی و جاده‌ای، ظرفیت بندر لاک‌پشتی در حال افزایش است؛ بنا به آمار سازمان بنادر و دریانوردی ایران، ظرفیت تخلیه و بارگیری در بندر چابهار هرچند پس از افتتاح فاز اول رشدی جهشی داشته و از 1.5 میلیون تن به حدود 3 میلیون تن در سال رسیده اما با ظرفیت عملیاتی آن یعنی 8.5 میلیون تن در سال و ظرفیت بالقوه نیمه عملیاتی آن یعنی 15 تا 20 میلیون تن در سال فاصله زیادی دارد.
چابهار مسافت کشتیهای واردات کالای اساسی به ایران را کاهش می‌دهد
یک کارشناس اقتصاد دریامحور گفت: درصورتی‌که بخشی از واردات کالای اساسی به چابهار اختصاص یابد هم به‌صرفه است و هم سرمایه‌گذاری بخش خصوصی در زیرساخت‌های پس‌کرانه‌ای جاده‌ای و ریلی را توجیه‌پذیر می‌کند.
محمدعلی رحیمی نژاد افزود: به نظر من باید از معافیت تحریمی چابهار حداکثر استفاده را کرد و بخشی از واردات کالای اساسی ایران را به چابهار اختصاص داد، بندر چابهار به سبب قرارگیری در مبدأ ورودی اقیانوس هند و نزدیکی به مسیرهای اصلی تجارت دریایی، مسافت کشتیهای واردات کالای اساسی به ایران را کمتر می‌کند.
او ادامه داد: مگر در مواردی محدود، عمده کشتیهای کالای اساسی هم‌اکنون پس از ورود به اقیانوس هند از آبراهه کنار چابهار می‌گذرند و حداقل 700 مایل آن‌طرف‌تر برای تخلیه به بندر امام می‌روند که به‌صرفه است حداقل سهم استان‌های نزدیک به چابهار همین‌جا در چابهار تخلیه شود.
این کارشناس می‌گوید: زمانی که ظرفیت بندر به‌واسطه واردات کالای اساسی افزایش یابد، سرمایه‌گذاران و بخش‌های خصوصی توجیهی اقتصادی پیدا می‌کنند که در پسکرانههای ریلی و جاده‌ای چابهار سرمایه‌گذاری کنند؛ توجیه اقتصادی برای سرمایه‌گذاری در مثلاً جاده، عبور تعداد کامیون به ازای هر ساعت است که هم‌اکنون در جاده‌های منتهی به چابهار به‌اندازه کافی توجیه‌پذیر نیست؛ حتماً درصورتی‌که بخشی از واردات کالای اساسی به چابهار اختصاص یابد این سرمایه‌گذاری توجیه می‌شود.
رحیمی نژاد تصریح می‌کند: کالای اساسی ایران نظیر برنج، نهاد‌ه‌های دامی، غلات، ذرت، سویا، روغن خوراکی، جو و گندم همگی توسط شرکت‌های دولتی شامل شرکت‌های مادرتخصصی خدمات کشاورزی، شرکت مادرتخصصی بازرگانی دولتی ایران و شرکت خدمات حمایتی کشاورزی وارد کشور می‌شوند؛ با اختصاص بخشی از این کالاها به چابهار دولت هم می‌تواند تحریم‌ها را دور بزند و هم با مشارکت خصوصی‌ها بار خود را برای سرمایه‌گذاری در پس‌کرانه با وجود محدودیت منابع دولتی کاهش دهد.
ایران تحریم‌ها را با واردات کالای اساسی به چابهار دور می‌زند
بنا به آمار سازمان بنادر و دریانودری هم‌اکنون بیش از 90 درصد کالای اساسی وارداتی ایران از طریق بندر امام خمینی وارد کشور می‌شود؛ اختصاص بخشی از این سهم به چابهار علاوه بر آن‌که ازنظر اقتصادی برای ایران به‌صرفه است و توجیه‌پذیری اقتصادی برای سرمایه‌گذاری در پس‌کرانه می‌آورد؛ موجب می‌شود لاینرها و کشتیرانی‌های بین‌المللی هم با توجه به معافیت چابهار از تحریم بتوانند در این بندر پهلوگیری کنند و ایران بتواند تحریم‌ها را با استفاده از چابهار دور بزند.
مدیرکل بنادر و دریانوردی سیستان و بلوچستان گفت: سالانه 14 تا 15 میلیون تن کالای اساسی نظیر برنج، نهاد‌های دامی، غلات، ذرت، سویا، روغن خوراکی، جو و گندم به کشور وارد می‌شود. 20 درصد از این کالای اساسی که شامل حدود 3 میلیون تن می‌شود، سهم استان‌های شرقی حوزه بندر چابهار نظیر سیستان و بلوچستان، شرق کرمان، خراسان‌ها، سمنان و گلستان است.
بهروز آقایی افزود: بندر چابهار مسیری به‌صرفه‌تر برای پهلوگیری کشتیهای کالای اساسی استان‌های شرقی و مرکزی حوزه این بندر است؛ علاوه بر آن، این بندر مجهز به بروزترین تجهیزات برای تخلیه کالای اساسی است، از جمله دو دستگاه مکنده غلات با قابلیت تخلیه کشتی‌هایی با نرخ پست پانامکاس (150،000 تن) با توان 600 تن در ساعت که به‌تازگی به ارزش بیش از 4 میلیون یورو از آلمان خریداری‌شده است.
او تصریح کرد: واردات بخشی از کالای اساسی ایران به چابهار موجب مارکتینگ و برندینگ بندر می‌شود و صاحب کالای ایرانی و خارجی و در پی آن سرمایه‌گذار پس‌کرانه را به چابهار جذب می‌کند؛ سالانه بیش از 40 میلیون تن غله و کالای اساسی از 5 کشور آسیای میانه به حوزه خلیج‌فارس و شرق آفریقا صادر می‌شود که چابهار بهترین و اقتصادی‌ترین مسیر و بندر برای انتقال آن‌هاست و در صورتی این کالا به چابهار جذب می‌شود که بتوانیم بندر را مثلاً در کالای اساسی با واردات کالای اساسی ایران برند کنیم و سپس به‌مراتب با جذب سرمایه‌گذار پسکرانههای ریلی و جاده‌ای را توسعه دهیم.
