زباله، معدنکاوی و گنج‌یابی نفس غارها را گرفت

جواد نظامدوست از غارنوردان حرفه‌ای کشور به غار سراب در استان همدان رفته است تا آنچه را که با این کارشناس غار و غارنوردی در غار سراب مشاهده کرده، در اختیار خوانندگان این صفحه قرار دهد.

معدنکاوی و گردشگری بی‌ضابطه غارها را تهدید می‌کند
غار سراب از معدود غارهای آبی استان همدان در بین 30غار شناسایی‌شده در استان همدان و ازجمله 6 غار آبی این استان است. جواد نظامدوست حتی می‌گوید غار سراب به همراه غار علیصدر از پرآب‌ترین غارهای آبی استان همدان است که به‌دلیل معدنکاوی، ورود بی‌رویه و بی‌برنامه گردشگران و انباشت انبوه زباله در این غار و اخیرا هجوم گنجیاب‌ها در طمع یافتن گنج به این غار، این میراث طبیعی ایران به خطر افتاده است.
ورود به غار سراب در یک روز بارانی در فصل پاییز ممکن شد. از همان بدو ورود به غار سراب نشانه‌های شکسته‌‌شدن دیواره‌ها و استالاگمیت‌ها و استالاگتیت‌ها که رشد یک سانتی‌متر از آن 100سال زمان می‌برد، مشاهده می‌شود. کمی جلوتر در تاریکی غار با عبور از یک دالان باریک یک تشک پهن شده است که کنار آن چوب‌های سوخته ناشی از روشن‌کردن آتش مشاهده می‌شود. یک پاکت سیگار و ته سیگارهای کنار آن موجب تعجب بیشتر است.
جواد نظامدوست و همکار او امیر پاینده، نماینده رسمی انجمن غارنوردان در استان همدان به سوراخ‌هایی که توسط حفاران غیرمجاز در گوشه و کنار غار سراب حفر شده است، اشاره می‌کنند و می‌گویند: حفاران غیرمجاز فکر می‌کنند در غارها علاوه بر استالاگمیت‌ها و استالاگتیت‌ها گنج هم وجود دارد و به شکل عجیبی دیواره‌های غارها را می‌تراشند تا به گنج برسند.
او می‌گوید: در یکی از کاوش‌های خود در غار سراب به یکی از حفاران غیرمجاز برخورد کردم که با ورود به یکی از دالان‌های غار در حال تراشیدن غار برای رسیدن به گنج بود. او گفت: بارها با این افراد صحبت ‌کرده‌ایم که نباید چنین رفتاری در غارهای کشور داشته باشند و آنچه آنها در جست‌وجوی آن هستند، در غار سراب وجود ندارد. گردشگران غیرمسئول نیز آسیب‌های زیادی به غار سراب وارد کرده‌اند. آنها با ورود غیرمسئولانه به غار حتی اعماق غار سراب را هم آلوده به زباله و کیسه‌های نایلونی کرده‌اند.
جواد نظامدوست در حال برداشتن زباله‌ها از کف غار سراب است. او می‌گوید: یکی دیگر از مشکلات ما زباله‌هایی است که گردشگران با خود به غارها وارد و آنها را خارج نمی‌کنند که نتیجه آن بر هم خوردن اکوسیستم غارهای کشور ازجمله غار سراب است. امیر پاینده که در گوشه‌ای دیگر بخشی از زباله‌های ریخته‌شده در غار را در دست گرفته است تا به بیرون غار حمل کند، می‌گوید: 3هفته پیش با مدیرکل محیط‌زیست استان همدان به غار سراب آمدیم و چندین کیسه زباله از غار خارج کردیم.
غارها تبدیل به زباله‌دان شده‌اند
عضو مؤسس انجمن غار و غارشناسی ایرانیان می‌گوید: سال93 حدود یک تن زباله از غار سراب با همکاری غارنوردها، غواص‌ها و امدادگران و کوهنوردان استان همدان بیرون کشیدیم و سال94 هم مجددا برای پاکسازی غار آمدیم و مشاهده کردیم باز هم زباله‌های بسیاری در غار انباشته شده است.
جواد نظامدوست نبود گردشگری مسئولانه را یکی از مهم‌ترین مشکلات موجود در غارهای کشور می‌داند. او به همشهری گفته است که نگاه مدیران و حتی غارنوردها به غارهای کشور نزدیک به استانداردهای جهانی نیست چون گردشگری مسئولانه به‌رغم وجود آیین‌نامه‌های مختلف در ایران وجود ندارد. نظامدوست به جای خالی استراتژی ملی گردشگری مسئولانه در کشور اشاره می‌کند و می‌گوید: حتی یک قانون در مجلس پیرامون گردشگری مسئولانه تصویب نشده و آنچه آرزوی ما برای گردشگری مسئولانه است، هنوز در کشور تحقق نیافته است. غارهای ایران در خطرند. این جمله مورد تأکید تمامی غارنوردها و غارشناس‌های ایران است. غارها یکی از مهم‌ترین زیستگاه‌های جانوری و گیاهی است. براساس گزارش جواد نظامدوست، عضو مؤسس انجمن غار و غارشناسی ایرانیان حداکثر 100 و حداقل 30گونه گیاهی و جانوری در غارها زندگی می‌کنند که ورود غیرمسئولانه به غارها و مأمن گونه‌های ارزشمند گیاهی و جانوری با برهم‌زدن زیستگاه امن آنها آسیب زیادی به اکوسیستم غارها وارد می‌کند.
نزدیک به یک دهه است که غارنوردها و غارشناس‌های ایران نسبت به نابودی غارهای کشور در فعالیت‌های معدنی و گردشگری غیرمسئولانه خبر می‌دهند اما گویی هیچ گوش شنوایی برای حفاظت از مهم‌ترین میراث زمین‌شناسی و طبیعی کشور در ایران وجود ندارد. هنوز هیچ آمار دقیقی از غارهای موجود در ایران وجود ندارد و هیچ سازمانی وجود ندارد که بگوید ایران چه تعداد غار دارد. با این حال غارنوردها توانسته‌اند 2500غار را در ایران شناسایی کنند. اما جواد نظامدوست، از غارنوردان حرفه‌ای و مؤسس انجمن غار و غارشناسی ایرانیان تخمین می‌زند که بیش از 10هزار غار در ایران وجود دارد که در چند سال اخیر بیش از 200غار جدید کشف شده است. آنچه مورد تأکید غارشناسان ایرانی است، این موضوع است که سازمان‌های متولی کاری برای حفاظت از غارهای ایران نکرده‌اند. نظامدوست می‌گوید: کارهای غیرعلمی موجب شده است فعالیت‌های شتابزده و غیرعلمی در غارهای کشور صورت بگیرد. او می‌گوید: غارهایی که از 4دهه قبل تبدیل به غارهای توریستی شده‌اند اکنون هیچ بازدهی ندارند و غیر از غار علیصدر که توانسته است با وصل‌شدن به شبکه جهانی غارها برخی ایرادات را برطرف کند، غارهای دیگری که تبدیل به غار توریستی شده‌اند، هیچ‌گاه نتوانسته‌اند انتظارات علمی را برآورده کنند.
نظامدوست در ادامه کاوش غار سراب در کنار یکی از حوضچه‌های آبی این غار به همشهری می‌گوید: استانداری‌ها و شهرداری‌ها که به توریستی‌کردن غارهای ایران فکر می‌کنند، به هیچ‌وجه در این اندیشه نباشند که غاری شبیه به غار علیصدر ایجاد کنند تا از آن مثل یک چاه نفت برداشت اقتصادی داشته باشند. چون تجربه تبدیل 12غار ایران به غار گردشگری شبیه به علیصدر به ما ثابت کرده ‌که هم گردشگر کافی برای بازدید از غارها نداریم و هم تخریب‌هایی که اتفاق افتاده، غارهایی چون کتله‌خور و نخجیر را با آسیب‌های بسیاری مواجه کرده است.­­­