دود و سرب نفس پايتخت‌نشينان را بريده است. بيش از نيم‌قرن است كه پايتخت با اين معضل دست و پنجه نرم مي‌كند. آلودگي هوا تحت تاثير شرايط آب و هوايي، اقليمي و ميزان انتشار آلاينده‌ها از منابع مختلف، است. تهران 17 درصد جمعيت كشور را در حدود كمتر از يك درصد وسعت كشور جاي داده است. پيامد استقرار اين حجم جمعيت مصرف بي‌رويه سوخت به‌دليل افزايش تردد است. توسعه كارخانجات، مراكز درماني، مراكز دانشگاهي و ... تمامي آن‌ها موجب افزايش سفر و تردد در تهران و سرانجام آلودگي هوا مي‌شوند. در تهران شرايط توپوگرافي و اقليمي به‌گونه‌اي است كه اين شهر را مستعد آلودگي هوا مي‌كند. از غرب تهران رشته كوه البرز شروع مي‌شود كه در واقع بحث شمالي تهران را پوشش مي‌دهد. در شرق هم رشته‌كوه‌هايي داريم كه تهران را شبيه نيم‌كاسه‌اي درآورده است. جهت باد غالب تهران هم غرب به شرق است. اگر وزش باد داشته باشيم اين وزش باد آلودگي را به تهران مي‌آورد و امكان خروج غرب به شرق را نخواهد داشت.
خسارت دو میلیارد دلاري آلودگي هواي پايتخت
براساس آمار سازمان‌هاي جهاني، هزینه‌های اقتصادی سالانه مربوط به آلودگی هوا در تهران، بیش از ۲ میلیارد دلار برآورد شده است. این برآورد تنها تاثیرات آلودگی بر سلامت انسان را در نظر گرفته است و به همین دلیل هزینه آن از مقدار واقعی هزینه‌های اقتصادی ناشی از آلودگی هوا کمتر است. آلودگی هوا علاوه بر کاهش کیفیت زندگی، مشکلات اقتصادی نیز برجای می‌گذارد. در تهران، از ۸۰ درصد خودروهای ثبت شده، ۹۰ درصد اتومبیل‌های شخصی، ۸ درصد وانت و ۲درصد تاکسی هستند. دومین رده بزرگ به لحاظ تعداد، موتورسیکلت‌ها هستند و کوچک‌ترین رده، خودروهای سنگین حدود ۲ درصد از کل وسایل نقلیه در خیابان‌های تهران است. وسایل نقلیه سنگین بیشترین میزان آلودگی ذرات معلق را دارند. 80 درصد آلودگي هواي تهران به‌دليل منابع متحرك است و 20 درصد آن به منابع ساكن اختصاص دارد. منابع متحرك همانند خودرو، موتورسيكلت‌ها، حمل و نقل هوايي و ... است.در منابع ساكن آلاينده هوا، نيروگاه‌ها مهم‌ترين نقش را دارند و پس از آن منازل مسكوني، تجاري و ... آلاينده هوا به‌شمار مي‌روند. آلودگی هوا در کلانشهر تهران به یک معضل بزرگ برای کشور تبدیل شده است. بی‌شک در این آلودگی عوامل متعددی موثر بوده و هر کدام به نوبه خود بر شدت این آلودگی افزوده است.
دوباره دود و سرب
هفته گذشته به‌لطف باران، هواي پاك و آسمان آبي مهمان تهراني‌ها بود، ميهماني كه عمر آن بسيار كوتاه است و به‌گفته مدیرکل پیش بینی و هشدار سریع سازمان هواشناسی در روزهای آینده به دلیل شرایط جوی حاکم بر تهران روند ناسالم شدن هوا برای گروه‌های حساس در این شهر را پیش‌بینی مي‌شود. دوباره دود و سرب آسمان تهران را فرا مي‌گيرد و قرار است نفس پايتخت‌نشينان بگيرد. به‌گفته معاون محیط زیست انسانی سازمان محیط‌زیست کشور، تردد ۲۰ درصد از خودروها باعث ۸۰ درصد آلودگی هوای شهر تهران می‌شود و تنها راه شناسایی این خودروها معاینه فنی است. مسعود تجریشی به ايلنا درباره به تعویق افتادن معاینه‌فنی خودروها و عدم اجرای طرح کاهش گفت: «ما با این تعویق مخالف بوده و هستیم. براساس قانون باید معاینه فنی خودروها انجام شود و نباید با تاخیر انجام شود.تنها راه شناسایی این خودروها معاینه فنی است. حتی اگر صف‌های طولانی هم تشکیل شود باید تدابیر لازم برای این امر در نظر گرفته می‌‌شد. نباید سلامت مردم شوخی گرفته شود، شهرداری باید حتما بحث معاینه فنی را عملیاتی کند و نباید هیچ تعویقی در خصوص مدت زمان اجرای آن اعمال شود. وقتی معاینه فنی به تعویق بیافتد آلاینده‌ها در هوا جمع‌شده و آلودگی هوا باعث تعطیلی مدارس و ادارات می‌شود».
آلايندگي، جان شهروندان را نشانه گرفته است
تجریشی با بیان اینکه آلودگی هوا اثر مستقیم بر بیماری‌ها دارد، تاکید کرد: «چه کسی پاسخگوی بیماری‌ها و عوارض ناشی از آلودگی هواست سلامت مردم در این کشور شوخی گرفته می‌شود و خواهش می‌کنم رسانه‌ها جدی‌تر به این موضوع بپردازند تا معاینه فنی به تعویق نیفتد.۶۴ مصوبه در خصوص مقابله با آلودگی هوا وجود دارد که متاسفانه به برخی از آن‌ها عمل نشده است از سال گذشته مطالعه‌ای درباره کامیون‌ها و خودروهای سنگین که معاینه‌فنی انجام داده‌اند صورت گرفته است درصد قابل توجهی از این کامیون‌ها اگرچه برگه معاینه فنی در اختیار داشتند اما دودزا بودند. بانک اطلاعاتی خودروهای سنگین در وزارت راه و بانک اطلاعاتی خودروهای سبک در وزارت کشور است، در حال حاضر تنها موردی که از ۶۴ مصوبه قانون هوای پاک انجام نشده، یکپارچه کردن بانک اطلاعاتی وزارت راه و وزارت کشور است اگر این دو بانک اطلاعاتی یکپارچه شود امکان نظارت بیشتر بر خودروها و کامیون‌ها وجود دارد و می‌توانیم از تردد کامیون‌هایی که آلودگی ایجاد می‌کنند جلوگیری کنیم. اگر اعتبارات لازم برای نوسازی ناوگان در اختیار نداریم باید راه‌های دیگر را امتحان کنیم. اگر نمی‌توانیم نوسازی را انجام دهیم می‌توانیم بازسازی را در دستور کار قرار دهیم. بايد این اقدامات را انجام دهیم. قطعا وضع بهتری نسبت به سال گذشته در خصوص آلودگی هوا خواهیم داشت. از ابتدای مهر تاکنون تعداد روزهای ناپاک و آلاینده نسبت به سال گذشته کمتر بوده است و این کاهش روزهای آلاینده با همین اقداماتی است که تاکنون انجام شده است. متاسفانه برخی از قوانین اجرا نمی‌شود مانند جریمه اتوبوس‌‌هایی که بیش از ۱۰ دقیقه به صورت درجا روشن هستند ما این موضوع را از شهرداری و نیروی انتظامی پیگیری کردیم این اقدام هم در صرفه‌جویی سوخت و ارزش اقتصادی آن تاثیرگذار است و هم در سلامت مردم و کاهش آلودگی هوا موثر است. اگر بتوانیم همین قانون را اعمال کنیم هر اتوبوس دو میلیون تومان در سال مصرف سوخت کمتری خواهد داشت. از محل صرفه‌جویی می‌توانیم فیلتر برای اتوبوس‌ها تهیه کنیم تا آلایندگی کمتر شود».
اما و اگرهاي معاينه فني
معاون محیط زیست انسانی سازمان محیط‌زیست کشور با بیان اینکه در حال حاضر قیمت یک اتوبوس نو بیش از ۲ میلیارد تومان است، خاطرنشان کرد: «سال گذشته در همین زمان قیمت اتوبوس ۷۰۰ میلیون تومان بود. ما در همان زمان هم پول نوسازی ناوگان را نداشتیم بنابراین با توجه به اینکه ما اعتبار لازم برای نوسازی ناوگان را نداریم باید از تدبیر و عقل استفاده کرده و راه‌های دیگر را انجام دهیم تا میزان آلایندگی در هوا کمتر شود.تعویق زمان معاینه‌فنی به طور کل عملکرد دوربین‌ها نیز بی‌فایده می‌شود، با جدیت موضوع سوخت را پیگیری می‌کنیم در حال حاضر قدرت تولید گازوییل ۵۰ ppm گوگرد را در کشور داریم بنابراین ما اصرار داریم گازوییل با این کیفیت توزیع شود برخی اوقات گفته می‌شود در هنگام توزیع ناخالصی اضافه می‌شود، بنابراین باید نظارت‌ها در پخش بیشتر شود. به طور مشترک ۱۶۰ پمپ بنزین در کل کشور مانیتور می‌شود که تا پایان سال این میزان به ۴۰۰ پمپ بنزین افزایش می‌یابد.نظارت و پایش دقیق توزیع سوخت تنها خواسته سازمان محیط زیست نیست بلکه خواسته کل مردم است و هیچ ربطی این موضوع به تحریم ندارد باید نظارت‌ها دقیق‌تر باشد و با اقداماتی از این دست با آلودگی هوا مقابله کنیم. این موضوعات خیلی پیچیده نیست اما متاسفانه ما عادت کردیم که کارهای گذشته را ادامه دهیم درحالی که باید این عادت‌ها شکسته شود و باید جرات کنیم عملکرد دستگاه‌ها را نقد کنیم تا بتوانیم با آلودگی هوا مقابله کنیم».
فرياد خس دار و پردود تهران
طرح‌هاي بسياري براي حل اين بحران پيشنهاد و اجرايي شده است كه پيامدي جز افزايش آلايندگي را درپي نداشته است. طي چند دهه گذشته بسياري از كارشناسان محيط‌زيست و بهداشت نسبت به بحران زيست محيطي در پايتخت هشدار داده‌اند ولي گوش شنوايي براي آن نبوده است. اكنون كلانشهر تهران وارد بحران زيست محيطي شده است و مسئولان همچنان در خواب هستند. خوابي نه چندان شيرين كه تعبيرش به شماره افتادن نفس پايتخت نشينان است. اگر امروز براي «تنفس» پايتخت گيرافتاده ميان هزاران معضل چاره‌اي انديشيده نشود، فردا نوش‌داروي اين زخم حتي به كار شهروندان وفادار حالا بيمار شده اش هم نمي‌آيد. ضروري است تا دير نشده با راهكاري علمي، عملي و فارغ از تزهاي روشنفكري و طرح هاي غيرقابل اجرا به داد تهران برسيم كه فرياد خس دار و پر دوده اش گوش آمارها و هشدارها را پر كرده است.
