الگوهای امواج مغزی انسان حالات و صورت‌های مختلف روانی را به وجود می‌آورد و اختلالات مختلف روانی، حاصل عملکرد نا مناسب مغز و در نتیجه تولید الگوی نا صحیح مغزی است. به همین دلیل مغز انسان مانند هر سیستم پیچیده دیگر نیاز به تنطیم و رفع نواقص خود دارد. نورو فیدبک یک فرایند آموزشی است که در آن مغز، خود تنظیمی را فرا می‌گیرد. در این زمینه با کریم عسگری، متخصص علوم اعصاب و دانشیار گروه روان شناسی دانشگاه اصفهان، گفتگویی انجام داده‌ایم که شرح آن را در ادامه می‌خوانید:
نوروتراپی چیست؟
نوروتراپی یکی از روش‌های درمانی "نوروفیزیولوژیک"، مبتنی بر تکنیک‌های اصلاح عملکرد مغز است که شامل روش‌های نورو فیدبک، بی وفیدبک و تحریک‌های الکتریکی جمجه‌ای میشود. نورو تراپی عبارت است از روشی که در آن با شناسایی موضع‌های خاصی از قشر مغز و نصب الکترود در بخش‌های خاصی از جمجمه، با تغییراتی که در الگوی امواج مغزی ایجاد میشود، میتوان امید داشت که بهبود یا حداقل کاهش نسبی بیماری را مشاهده کنیم.
نورو فیدبک و بیوفیدبک چه تفاوت‌هایی با یکدیگر دارند؟
هر دو از حوزه "الکتروانسفالوگرام" است؛ بیوفیدبک به معنای بازخوردهای زیستی وعصبی بوده که اطلاعات آن از سطح جمجه جمع آوری میشود، اما بیوفیدبک، یک مهفوم کلی‌تر است. میتوان گفت نوروفید بک یا فید بک‌های عصبی شناختی صرفاً همان الکتروآنسفالوگرام و به شکل خلاصه تر است.
در نوروفیدبک، تحریک الکتریکی با دو یا سه الکترود ایجاد می شود، یک ناحیه خاص تحت تاثیر قرار می‌گیرد و به کل جمجه نیازی نیست. در بیوفیدبک متخصص مغز و اعصاب می‌تواند به امواج مغزی توجهی نداشته باشد و مقاومت الکتریکی مغز را مورد برسی قرار دهد. او با شرطی سازی مقاومت الکتریکی مغز سعی میکند مشکلات آموخته شده فرد به کمترین میزان ممکن برسد و در بهترین حالت درمان شود. در روش نوروفیدبک اطلاعات از سطح جمجمه جمع آوری میشود؛ یعنی نورو فیدبک در مقایسه با الکتروآنسفالوگرام، یک ورژن بسیار جزیی‌تر و یک روش خلاصه تر است.
بیوفید بک از نورو فید بک، وسیع تر است که با استفاده از آن می‌توانیم از دیگر قسمت‌های بدن نیز بیو فیدبک بگیریم. بنابراین میتوان مشخص کرد که میزان فعالیت الکتریکی در بخشی از عضلات چگونه است و اگر مشکلی داشته باشد تحت درمان قرار دهیم. از دیگر کاربردهای بی و فیدبک میتوان صرفاً به شیوه آموزشی به عنوان دستگاه دروغ سنج نام برد.
برای نتیجه گرفتن از روش بیوفیدبک چند جلسه تراپی لازم است؟
قطعاً با یک یا دوجلسه درمانی نمی‌توان انتظار نتیجه مطلوب را داشت، اما با توجه به نوع بیماری چنانچه تراپی طی سلسله جلسات منظم و توسط یک متخصص خوب که آموزش های لازم برای انجام نوروتراپی را گذرانده است، انجام شود، میتوان انتظار بهترین نتیجه را داشت.
برای درمان چه بیماری‌هایی از نوروتراپی استفاده میشود؟
باید این موضوع را در نظر گرفت که نوروراپی مانند هرروش درمانی دیگری نوش دارو نیست و با استفاده از آن میتوان بیماری‌هایی مثل اختلال بیش فعالی و کمبود توجه، اضطراب، ناتوانی یادگیری، افسردگی، اختلالات خواب، صرع، میگرن، آسیب‌های مغزی و… را درمان کرد.
روش انجام نوروتراپی چگونه است؟
قطعاً روش درمان برای همه اختلاتلات و بیماری‌ها یکسان نیست. برای مثال در اختلال بیش فعالی و کمبود توجه، با ثبت امواج الکتریکی مغز میتوان به این نکته پی برد که وضعیت فعلی کودک چگونه است. پس از اینکه متخصص مربوطه تکالیف خاص رفتاری را به کودک ارائه داد متوجه میشود که امواج بتا برای بهبود توجه و دقت باید تقویت شود. در نتیجه با شناخت امواج مغزی و تقویت و یا ضعیف کردن آنها وضعیت مطلوبی را میتوان در مغز ایجاد کرد.
تحریک الکتریکی و مغناطیسی مغز یک روش درمان دیگری است که با استفاده ازنصب آهن رباهایی خاص در سطح جمجمه انجام میشود؛ با تحریک نواحی خاصی از مغز و استفاده ازمیدان مغناطیسی می‌توانیم به هدف که درمان بیماری است، نزدیک تر شویم.
آیا با انجام نوروتراپی نیازی به مصرف دارو است؟
اگر دارو توسط یک شرکت معتبر ساخته شده باشد، میتوان انتطار داشت که بهترین اثر بخشی را در بیمار مشاهده کنیم. دارو ها عوامل شیمایی هستند و می‌توانند عوارضی جانبی هم داشته باشند. بخش مهمی از این عوارض مربوط به جسم و بدن است، اگر دارو توسط شرکتی معتبرتهیه شده باشد، آثار مثب آن بیشتر از عوارض منفی دارو خواهد بود. دارو درمانی یک روش مداخله خیلی قوی است و نمی‌توان نروتراپی را جانشین دارو درمانی کرد، اما اگر دارو درمانی و نوروتراپی با یک دیگر تلفیق شوند اثر بخشی بیشتر میشود.
انجام نورو تراپی عوارض جانبی دارد؟
نورو تراپی هیچ گونه ضرر و عوارض جانبی برای فرد ندارد، زیرا یکی از ویژگی‌های این روش غیر مهاجمانه بودن آن است. نورو تراپی و یا درمان‌های لیزری که برای درمان نخاع انجام میشود، دیگر مثل قبل نیست که در آنها بدن فرد خراش داده شود و در این روش ها از تیغ جراحی و بخیه استفاده نمی‌شود.
مداخله این شیوه یک مداخله فیزیکی روانشناختی است. درمان در روش نورو فید بک و بیو فید بک، با استفاده از سطح جمجه انجام میشود؛ به این صورت که الکترودها در سطح جمجمه نصب و وامواج مغزی ثبت میشود. نصب الکترودها به سطح جمجه هیچ آسیبی به مغز وارد نمی‌کند وعوارض جانبی برای فرد ندارد.
قرار گرفتن الکترودها درسطح جمجه قاعده خاصی دارد؟
کسانی نورو تراپی انجام می‌دهند، یک دوره تخصصی نزد پزشک مغز و اعصاب می‌گذرانند و برای نصب الکترودها تکنیک‌ها و آموزش‌هایی به فرد داده میشود. همچنین فرد باید اطلاعات خوبی از آناتومی مغز و اعصاب داشته باشد و فیزیولژی مغز و اعصاب را بشناسد. جایگاه قرار گرفن الکترودها نیز اصول خاصی دارد و با توجه به مشکل بیمار، ممکن است در هر جایی از سطح جمجه نصب شود.
