فارس|کشف دروازه گمشده پارسه

باستان‌شناس‌های ایرانی و ایتالیایی با کشف دروازه شهر پارسه در حریم تخت‌جمشید خلأ تاریخی بزرگ در این شهر و مجموعه تخت‌جمشید را پر کردند. آنها با بررسی کتیبه دروازه شهر پارسه به این نتیجه رسیده‌اند که شهر باستانی پارسه در تخت‌جمشید در دوره کورش و کمبوجیه بنا شده است.
یافتن دروازه شهر پارسه در تخت‌جمشید در هشتمین فصل از کاوش‌های باستان‌شناسی تل آجری تخت‌جمشید در شهر باستانی پارسه انجام شد و این کاوش 45روز به طول انجامید. صدای میراث نیز نوشته است که دکتر علیرضا عسگری چاوردی، عضو هیأت علمی بخش تاریخ و باستان‌شناسی دانشگاه شیراز و پروفسور پی‌یر فرانچسکو کالیری، از بخش باستان‌شناسی دانشگاه بولونیای ایتالیا که هر دو باستان‌شناسی دوره هخامنشی را به خوبی می‌دانند با مشارکت دانشجویان توانسته‌اند دروازه شهر پارسه را در تل آجری بیابند و بدین‌ترتیب خلأ بزرگ تاریخی شهر پارسه را پر کنند.
آنها در کاوش‌های خود که عنوان «از  کاخ‌تا‌شهر» را برای آن برگزیده‌اند، مطالعات آب‌وهواشناسی عهد باستان، زیست باستان‌شناسی، استخوان باستان‌شناسی و به‌کارگیری فنون پیشرفته مطالعات ژئوفیزیک و نقشه‌برداری و همچنین مطالعات شیمی کانی‌شناسی را به خوبی در پارسه به‌کار گرفته‌اند تا زوایای بیشتری را از شهر باستانی پارسه و تخت‌جمشید آشکار کنند.
از کشف کتیبه شکسته میخی بابلی و فارسی تا یافتن دروازه باستانی
باستان‌شناس‌های ایرانی و ایتالیایی در فصل ششم کاوش‌های باستان‌شناسی تل آجری در شهر پارسه که یافته‌های آن از ابتدای کاوش‌ها تا به امروز بسیار در مجامع جهانی اهمیت یافته‌ است، کتیبه‌ای به خط میخی بابلی به‌دست آوردند که یکی از مهم‌ترین ابهامات تاریخی در مورد تخت‌جمشید را حل ‌کرد.
  با کشف کتیبه بابلی از آجر لعابداری که در زمینه آن نام دروازه حک شده بود، مشخص شد که بنای موجود در تل آجری، ویرانه‌های یک دروازه باستانی است.  باستان‌شناس‌ها حتی در کاوش‌های بعدی توانسته بودند بخش دیگری از کتیبه را کشف کنند که بر آن به خط میخی ایرانی، کلمه «شارو» به معنی شاه حک شده بود. آنها در مطالعات خود دریافتند که دروازه شهر پارسه در تل آجری تخت‌جمشید در قرن ششم پیش از میلاد مسیح(ع)‌ بنا شده که پس از ویرانی و گذشت 2هزار و 500سال به تلی از آوار با هزاران قطعه آجر تبدیل شده است.  باستان‌شناس‌ها با جست‌وجوی بیشتر تل آجری یا همان دروازه باستانی شهر پارسه به کتیبه‌هایی برخورد کرده‌اند که در راهروی مرکزی دروازه ورودی به شهر پارسه و در آوار ناشی از ویرانی این دروازه پراکنده شده بودند. در وصف معماری دروازه چهارگوش شهر پارسه همین بس که این بنا در محور شمالی، جنوبی در مساحت  40متر ساخته شده و در محور شرقی، غربی 30متر مساحت داشته و قطر دیوارهای آن تا 12متر بوده و یک اتاق مرکزی را در خود جای داده بود و به راهرویی با عرض 5متر به بیرون از شهر پارسه راه می‌یافت.
باغ‌هایی که تخت‌جمشید را احاطه کرده بودند
باستان‌شناسان ایرانی و ایتالیایی همچنین با بررسی‌های بیشتر دریافتند که در محدوده بین دروازه «تل آجری» و «تل فیروزی5»، یکی از کاخ‌های شهر پارسه که پیش‌تر کشف شده بود، پردیس‌هایی وجود داشته که حالا بخشی از سازه‌های آبرسانی به این پردیس‌ها(باغ) هم کشف شده است. اطلاعات حاصل از بررسی ژئوفیزیک و نقشه‌برداری‌ها نیز وجود باغ‌ها و سیستم‌های آبرسانی در این بخش را تأیید کرده است.  با کشف دروازه تل آجری صدها قطعه آجر لعابدار رنگین از میان آوارهای دروازه ویران شده با تزیینات نقوش ترکیبی از حیوانات بالدار افسانه‌ای به‌دست آمده است.
براساس بررسی‌های انجام شده نقوش برجسته موجود در آجرهای لعابدار شامل تصاویر ترکیبی از حیوانات اسطوره‌ای ایران باستان است که در سبک و سنت هنر جنوب غرب ایران، شوش و بین‌النهرین در هزاره اول قبل از میلاد رواج داشته است.
یافته‌های باستان‌شناسی مشخص کرده است که تمامی نمای بیرونی و راهروی بزرگ دروازه شهر پارسه مزین به آجرهای لعابدار رنگین بوده و در ساخت آن هزاران قطعه آجر به ابعاد 33در 33با ضخامت 11سانتی‌متر به‌کار رفته است.
تل آجری از آن جهت به این نام خوانده شده است که به‌دلیل ویران شدن دروازه در دوره پس از هخامنشی به تلی از آجرهای فراوان تبدیل شده بود.
تاکنون 12بنای باستانی متعلق به دوره هخامنشی در تل آجری شهر پارسه در حریم تخت‌جمشید کشف شده است که باستان‌شناس‌ها معتقدند دروازه شهر پارسه و کاخ فیروزی 5تل آجری، با توجه به مشابهت‌های زیادی که آجرهای لعابدار آنها و حتی دروازه شهر پارسه با نقوش اسطوره‌های بین‌النهرین به‌ویژه دروازه ایشتار در بابل دارد، این بخش از شهر پارسه در دوره‌های آغازین عصر هخامنشی و به‌احتمال زیاد در دوره کورش و کمبوجیه بنا شده است.
باستان‌شناس‌ها اما گفته‌اند نتیجه قطعی بررسی‌ها در تل آجری و  معماری دوره کورش و کمبوجیه را پس از آزمایش‌های کربن 14برای سال‌یابی اشیای به‌دست آمده از دروازه باستانی شهر پارسه موکول می کنند. با کشف دروازه باستانی شهر پارسه در تخت‌جمشید، خلأ تاریخی بزرگ این شهر باستانی به‌ویژه در دوره کورش در فاصله 559تا 529پیش از میلاد و دوره کمبوجیه در فاصله سال‌های 529تا 521پیش از میلاد مسیح، قبل از به قدرت رسیدن داریوش هخامنشی در سال 521پیش از میلاد مسیح برطرف‌شده است.
یکصدسال تلاش برای یافتن کارکرد آثار تاریخی حریم تخت‌جمشید
تخت‌جمشید سال 521پیش از میلاد مسیح در روزگار داریوش هخامنشی بنا شد و تا پایان حکومت هخامنشیان در سال331پیش از میلاد به‌عنوان مهم‌ترین پایتخت سیاسی و مذهبی هخامنشیان مورد استفاده قرار گرفت.  درچشم‌انداز تختگاه تخت‌جمشید که کاخ‌های هخامنشی روی آن بنا شده بیش از 100اثر و بنای باستانی پیرامون تختگاه شناسایی شده است؛ به همین علت باستان‌شناس‌ها اعلام کرده‌اند که منظر شهری برای کاخ‌های هخامنشی قابل تصور است. بناهای موجود در عرصه و حریم تخت‌جمشید در محدوده‌ای به وسعت 6هزار هکتار پراکنده شده‌اند و حدفاصل فضاهای خالی بین این آثار نیز باغ‌های سرسبز قرار داشت. باستان‌شناسان از حدود یکصد سال پیش تا به امروز در پی شناخت کارکرد آثار باستانی واقع در حریم تخت‌جمشید هستند و تلاش دارند تحلیلی از انسجام و ارتباط معنایی در مفهوم شهر برای کاخ‌های تختگاه تخت‌جمشید و بناهای وابسته به آنها در دشت‌ تخت‌جمشید بیابند. علیرضا عسگری‌چاوردی، سرپرست ایرانی کاوش‌های باستان‌شناسی تل آجری می‌گوید: ما نیز همانند برخی محققان پیشین تصور می‌کنیم ناحیه باغ فیروزی به‌طور کامل بخشی از شهری است که به اقامتگاه سلطنتی در تخت‌جمشید مرتبط است.