بیماری سلیاک چیست و چگونه درمان می‌شود؟

شانس ابتلاء به بیماری سلیاک در کسانی که اقوام درجه یک آنها مبتلا به این بیماری هستند، بیشتر از دیگران است. برای پی بردن به این موضوع که آیا فرد مبتلا به سلیاک است دو مرحله وجود دارد که شامل غربالگری و تشخیص است. روش‌های تشخیص بیماری سیاک شامل آزمایش خون و نمونه برداری از روده می‌شود. تخمین زده می‌شود که حدود ۲۰ درصد افرادی که بیماری سلیاک در آنها تشخیص داده می‌شود، با وجود پیروی از رژیم فاقد گلوتن همچنان علائم این بیماری هستند. در همین ارتباط با دکتر امین سلطانزاده داروساز و پژوهشگر گفت و گویی داشتیم که شرح آن را در ادامه می‌خوانید:
گلوتن چیست و آیا بیماری سیاک درمان دارویی دارد؟
گلوتن پروتئینی در غلات است که از دو بخش "گلوتامین" و "پرولامین" تشکیل شده و موجب ایجاد خاصیت الاستیسیته پودر غلات، جذب آب و اصطلاحاً ورز آمدن خمیر نان و کیک می‌شود. از طرفی گلوتن تنها پروتئین مواد غذایی بوده که غیرقابل هضم است، بدون تغییر از معده، وارده روده می‌شود و به خاطر خاصیت چسبندگی، قابلیت اتصال به دیواره روده را دارد. متاسفانه بیماری سلیاک (celiac) هیچ درمان دارویی ندارد و تنها راه بیماران برای جلوگیری از بروز علائم و عوارض بیماری، اجتناب از مصرف فرآورده‌های حاوی گلوتن است. بیماران مبتلا به سلیاک باید در صورت بروز التهاب و علائم داروهای ضد التهاب روده را که در درمان سندروم روده تحریک پذیر استفاده می‌شود، مصرف کنند تا از التهابات آنها کاسته شود.

چرا افراد مبتلا به بیماری سلیاک باید از رژیم غذایی عاری از گلوتن پیروی کنند؟
گلوتن به طور معمول نوعی پروتئین است که در غلاتی مانند ذرت و جو یافت می‌شود. برخی افراد به دلیل مبتلا بودن به بیماری سلیاک (celiac disease) باید از خوردن فرآورده‌های حاوی گلوتن خوداری کنند. امروزه فرآورده‌های غذایی بسیاری به عنوان فاقد گلوتن (gluten free) موجود است و افراد زیادی به رژیم‌های غذایی بدون گلوتن روی آورده‌اند. به طور طبیعی آنزیم‌های موجود در روده در افراد عادی باعث جذب گلوتن از طریق پرزهای روده می‌شود، اما افراد مبتلا به بیماری سلیاک، فاقد این آنزیم‌ها در روده خود هستند. بنابراین پس از اتصال پروتئین گلوتن به پرزهای روده، نه تنها گلوتن جذب نمی‌شود، بلکه باعث فعال شدن سیستم ایمنی بدن و بروز التهاب در روده می‌شود. در افراد فاقد بیماری سلیاک هم در دراز مدت چسبندگی گلوتن به دیواره روده در برخی افراد، باعث التهاب مزمن روده می‌شود.

رژیم غذایی بدون گلوتن برای افراد سالم مفید است؟
امروزه رژیم‌های فاقد گلوتن در جهان طرفداران زیادی پیدا کرده، اما استفاده از فرآورده‌های فاقد گلوتن در افراد عادی باعث ایجاد مشکلاتی می‌شود. موضوع مهم این است که چه موادی جایگزین گلوتن جهت ورز آمدن نان و کیک و ایجاد کننده خواص گلوتن می‌شود. در بسیاری از موارد پوره سیب زمینی یا مواد شیمیایی جایگزین گلوتن می‌شود. استفاده از مواد شیمیایی در این فرآورده‌ها می‌تواند باعث دریافت کالری بیشتر در بدن، اضافه وزن، واکنش‌های آلرژیک و عوارض مضر در دراز مدت شود. در خصوص افرادی که مبتلا به سلیاک نیستند، ضرورت استفاده از رژیم فاقد گلوتن جای بحث دارد و این رژیم در صورتی قابل توصیه است که جایگزین مناسبی از نظر کیفیت و کالری و سلامت به جای پروتئین گلوتن و مواد سالم آن وجود داشته باشد که در آن‌ها ایجاد حساسیت نکند.
چند درصد از جمعیت دنیا به بیماری سلیاک مبتلا هستند؟
افراد مبتلا به بیماری سلیاک تنها حدود یک درصد از کل جمعیت افراد را تشکیل می‌دهد که استفاده از گلوتن در آنها ممنوع است، اما به طور مثال ٢٠ درصد از جمعیت آمریکا از رژیم‌های غذایی فاقد گلوتن پیروی می‌کنند که عوارضی برای آنها به همراه دارد.