این واکسن که مانند سایر واکسن‌‌های کرونای معروف در جهان در فاز سوم کارآزمایی بالینی قرار دارد، زیرنظر وزارت بهداشت روسیه، توسط شرکت «گامالیا» تولید می‌‌شود.
ویروس کرونا پروتئین‌‌هایی به نام «اسپایک» در سطح خود دارد که از آنها برای ورود به سلول‌‌های انسانی استفاده می‌‌کند.
شکل 1. ژن تولیدکننده پروتئین اسپایک در ویروس کرونا
واکسن روسی Sputnik V براساس دستورالعمل‌‌های ژنتیکی برای ساخت پروتئین اسپایک تولید شده است؛ محققین برای ساخت این نوع واکسن، ژن مسئول تولید پروتئین اسپایک ویروس کرونا را به دو آدنوویروس، به نام‌‌های AD26 و AD5 اضافه و از آنها برای ایجاد پاسخ ایمنی توسط بدن استفاده کرده‌‌اند؛ این آدنوویروس‌‌ها به‌عنوان ابزاری برای انتقال ژن به سلول‌‌های بدن استفاده می‌‌شوند.
شکل 2. دو آدنوویروس که برای انتقال ژن ساخت پروتئین اسپایک در واکسن به کار می‌روند
بعد از تزریق واکسن اسپوتنیک V به بازوی فرد، پس از طی مراحلی، سیستم ایمنی بدن در مقابل پروتئین‌‌های سطحی ویروس کرونا، پادتن می‌‌سازد؛ در چنین شرایطی اگر ویروس کرونا به بدن وارد شود، سیستم ایمنی بدن از طریق مکانیزم‌هایی از جمله این پادتن‌‌ها باعث خنثی شدن ویروس کرونا می‌‌شود.
برای ایجاد پاسخ ایمنی مناسب در مقابل ویروس کرونا، به دو دوز از واکسن اسپوتنیک یا همان واکسن روسی کرونا، نیاز است؛ دوز دوم این واکسن 21 روز بعد از دوز اول تزریق می‌‌شود.
شرکت سازنده این واکسن، کارایی و اثربخشی واکسن روسی «اسپوتنیک V» را 91.4 درصد اعلام کرده است.
در چهارم سپتامبر، محققان نتایج فاز 1/2 آزمایش واکسن کرونا را منتشر کردند که نشان می‌‌داد این واکسن باعث می‌‌شود بدن آنتی‌‌بادی‌‌هایی علیه ویروس کرونا بسازد و عارضه جدی نیز به همراه نداشته است.
فاز 2/3 واکسن کرونای روسی ساخت گامالیا در ماه اکتبر در کشور هند آغاز شد؛ هندوستان علاوه بر واکسن‌‌های تولید داخل خود که مجوز مصرف اضطراری آنها را صادر کرده، فاز سوم کارآزمایی بالینی را برای واکسن اسپوتنیک انجام داد و گزارش‌‌ها حاکی از آن است که به زودی مجوز مصرف اضطراری این واکسن را صادر خواهد کرد.
در ماه‌‌های اخیر کشورهایی چون برزیل، هندوستان، مکزیک، ونزوئلا و آرژانتین در حال خرید یا به دنبال استفاده از واکسن اسپوتنیک V هستند.
واکسن اسپوتنیک‌‌وی تاکنون در 14 کشور به ثبت رسیده و به گفته رئیس صندوق سرمایه‌گذاری مستقیم روسیه، طی چند هفته آینده بیش از 25 کشور دیگر نیز این واکسن را ثبت خواهند کرد.
اخیراً بحث واردات واکسن روسی کرونا به ایران با اظهاراتی جنجالی از سوی برخی اعضای ستاد ملی مقابله با کرونا همراه بود، کیانوش جهانپور، سخنگوی سازمان غذا و دارو با بیان این‌‌که مرجع ملی برای تایید واکسن ها چه تولید داخل و چه وارداتی، سازمان غذا و دارو است، گفته است: متاسفانه برخی از اظهارات در رابطه با واکسن کووید که مجوز مصرف اضطراری در کشور دریافت کرده، غیر حرفه ای است و اخلاق حرفه ای در آن رعایت نشده و در برخی موارد نیز شائبه علایق و تعارض منافع وجود دارد.
وی همچنین تأکید کرده است: واکسن "اسپوتنیک V" در روسیه تا کنون بیش از 3 میلیون دوز تولید شده و افزون بر یک میلیون دوز از این واکسن تزریق شده است. واکسیناسیون انجام شده در برخی از کشورها و همچنین روسیه با واکسن"اسپوتنیک V" اثربخشی مناسب همراه با بی خطری را نشان داده است.
سخنگوی سازمان غذا و دارو همچنین از تفاهم صورت گرفته برای انتقال دانش فنی "اسپوتنیک V و تولید مشترک آن در کشورمان خبر داده و گفته است: مجوز مصرف اضطراری "اسپوتنیک V در کشورمان در ادامه طبق تفاهمات فعلی با انتقال فناوری و تولید مشترک آن نیز همراه خواهد بود و به این ترتیب همکاری مشترک بیوتکنولوژی و صنعت واکسن سازی بین ایران و فدراسیون روسیه در دستور کار است و با توجه به زیرساخت‌‌های عظیم روسیه در این حوزه و توانمندی بالای ایران، قطعا این همکاری‌‌ها جایگاه هر دو کشور را در حوزه بیوتکنولوژی و واکسن سازی در دنیا ارتقا خواهد داد.
همچنین کاظم جلالی، سفیر ایران در روسیه از امضای توافقنامه‌ای برای خرید و تولید مشترک واکسن روسی "اسپوتنیک" بین دو کشور خبر داده و گفته است: نخستین محموله از این واکسن تا هفته آینده به تهران تحویل داده خواهد شد.
