همان روزهايي كه دولت يازدهم همت كرد تا براي مخاطب خاص و تجربي سينما نيز چاره اي بينديشد و بخشي را به آن اختصاص دهد تا شايد بتواند با اين كار، قسمتي از انگيزه هاي فيلمسازان جوان و علاقه مندان به سينما را پاسخ بدهد اما از آنجا كه سينماي ايران از تعداد سالن نمايش فيلم و ميزان بودجه گرفته تا مديران آن هميشه در مضيقه بوده است ، دعوا بر سر تعداد صندلي‌ها يكي از مرسوم ترين اختلافات رايج در اين حوزه است. شايد به همين خاطر است كه بودجه دو ميليارد توماني و ١٥٠٠ صندلي كه سازمان سينمايي به نمايش فيلم هاي هنري و تجربي اختصاص داده، در ميان ١٥٠ هزار صندلي سينما و ميلياردها تومان بودجه صرف شده در اين حوزه به علاقه‌مندان و فيلمسازان اين حوزه عجيب دهن كجي مي كند.از طرفي عده اي اين معضل را اين‌گونه توجيه مي كنند كه فیلمساز نبايد برای شیوه خاصی از اکران فیلم بسازد؛ بلکه او بايد طرز تفکر خود را در قالب یک نمایش داستانی با همه جوامع در میان بگذارد. معنای یک رسانه در میزان نفوذ آن در جامعه خلاصه می‌شود. مسلما ابر رسانه‌ای مانند سینما به هر اندازه محتوای ثقیلی داشته باشد، از تاثیر گذاری بالایی برخوردار است؛البته اگر به نام همه و به كام همه باشد!
نقطه شروع همزمان با اعتراض
نزدیک به سه سال است که گروه سینمای «هنر و تجربه» آغاز به کار کرده است. این گروه با هدف حمایت از آثار سینمایی کوتاه، بلند و مستند فیلمسازان ایرانی به ویژه فیلمسازان جوان که از معیارهای هنری و فرهنگی نیز برخوردار هستند، تشکیل شد؛ فیلم هایی که به هر دلیل امکان رسیدن به اکران تجاری برای آن‌ها فراهم نشده بود.با آغاز کار این گروه و نمایش فیلم هایش در پردیس هایی همچون آزادی و کوروش، به مرور زمزمه های مخالفان هم آغاز شد. برخي از منتقدان بر اين باور بودند كه این گروه از جریان حاشیه با اشغال سینماهای مرکزی برای فیلم اولی ها یا فیلم هایی که با «مخاطبان خاص»، فرصت فروش و رشد دیگر فیلم های جریان اصلی را گرفته و به بدنه سینما آسیب وارد خواهند کرد.برخي ديگر نيز عقيده داشتند كه سینمای «هنر و تجربه» برخلاف آنچه دست اندرکاران آن می‌گویند، می تواند بر سطح کیفی آثار سینمایی اثر نامطلوبی بگذارد اما مخالفت عميق با اين گروه سينمايي درست از همان روزهايي مشخص شد كه حتي سانس هاي محدود اين گروه سينمايي نيز در اختيار فيلم هايي قرار گرفت كه اكران آزاد داشتند. همان فيلم هايي كه علاوه بر سينماهاي كافي در تهران و ديگر شهرهاي ايران ، حال، ظرفيت محدود هنر و تجربه را هم از آن خود كرده بودند.
با این حال،سالانه فیلم های زیادی در این گروه سینمایی اکران می شوند و بخشی از گردش مالی سینما را به خود اختصاص داده اند. تاكنون سینماهای گروه «هنر و تجربه» شامل سینما فرهنگ، خانه هنرمندان ایران، موزه سینما، پردیس کوروش، پردیس چارسو، پردیس باغ کتاب در شهر تهران و همچنین پردیس هویزه مشهد، سوره اصفهان، پردیس گلستان شیراز، هنرو تجربه بابل و تماشاخانه پارس کرمان، آثار اين گروه را براي مخاطبان نمايش داده اند. سال 97 نيز با اکران 21 فیلم در این بخش کار خود را آغاز و همچنان با وجود مشکلات در این حوزه،به مسیر پر فراز و نشیب خود ادامه می دهد.
شروع توفانی در سال 97
این گروه سینمایی با اکران ۲۱ فیلم شامل فیلم‌های سینمایی، انیمیشن، مستند و مجموعه‌ای از فیلم‌های کوتاه سال 97 را آغاز كرد.در بین این فیلم‌ها، آثاری از کیانوش عیاری، احسان عبدی‌پور، وحید نصیریان، پناه‌برخدا رضایی، شهرام مکری، ابراهیم مختاری، سعید ابراهیمی فر، اصغر یوسفی نژاد، هادی معصوم دوست، سید وحید حسینی و مجموعه‌ای از فیلم‌های کوتاه که در جشنواره‌های داخلی و خارجی موفقیت‌هایی کسب کرده بودند ،به چشم مي خورد . فیلم‌های «پاپ»، «دژاوو»، «صحنه‌هایی از زندگی یک کارآگاه»، «برداشت دوم از قضیه اول»، انیمیشن «قلب سیمرغ»، «بیدارشو آرزو»، «دختر...پدر...دختر»، «هجوم»، «برگ جان»، «دریا و ماهی پرنده»، «کله سرخ»، «شاید عشق نبود»، «تمارض»، «خانه(ائو)»، «خوان بی خان»، «پیرمرد و دریا-لیلا»، «نسیان»، «رئیس الوزا»، «بزم رزم»، «پناهگاه» و بسته اکران نوروزی فیلم‌های کوتاه از جمله اين آثار بودند.فیلم سینمایی «پاپ» به کارگردانی احسان عبدی‌پور که به صورت اپیزودیک ساخته شده است، روایتی از اعضای یک خانواده سیاه پوست است که در بوشهر زندگی می‌کنند و در قالب سه داستان در یک برش ثابت زمانی داستان هر بار از یک طرف تعریف می‌شود.فیلم سینمایی «دژاوو» به کارگردانی رایا نصیری هم، داستان دو شخصیت به نام‌های سارا و فرهاد است که پس از سال‌ها جدایی همدیگر را ملاقات می‌کنند و باید تصمیم تازه‌ای بگیرند.فیلم سینمایی «صحنه‌هایی از زندگی یک کارآگاه» به کارگردانی علیرضا رسولی‌نژاد است که در خلاصه داستان آن نوشته شده است: در یکی از روزهای سرنوشت ساز پاییز نامه مشکوکی به دست پسر جوانی که به فیلم‌های کارآگاهی علاقه دارد، می‌رسد. او با خواندن نامه درگیر ماجرایی کارآگاهی می‌شود ولی برای تبدیل شدن به یک کارآگاه خصوصی واقعی موانعی وجود دارد.فیلم سینمایی مستند «برداشت دوم از قضیه اول» به کارگردانی پویان باقرزاده؛ به گفته کارگردان آن متعلق به جریان «سینمای دانشجویی» است.درباره این فیلم نوشته اند:«هوالصدیق؟ همین»، «آره دیگه الان فیلم شروع شد». روز فیلمبرداری است، گروه در خانه قدیمی مشغول آماده کردن صحنه هستند، کارگردان و گروهی از دوستان تئاتری‌اش پس از ماه‌ها تمرین امروز قرار است اولین فیلم بلند خود را بسازند اما ساختن فیلم سخت‌تر از آن چیزی است که تصور می‌کنند.انیمیشن سینمایی «قلب سیمرغ» به کارگردانی وحید نصیریان که در مرداد و در سن ۴۶ سالگی به دلیل ایست قلبی درگذشت بعد از مدت‌ها انتظار در نوروز امسال روی پرده سینما رفت.این انیمیشن که از شاهنامه فردوسی اقتباس شده روایتی پهلوانی و اساطیری دارد تا قهرمان‌های به وسعت تاریخ و تمدن این سرزمین را به کودکان ایرانی معرفی کند.از دیگر فیلم‌هایی که در گروه سینمایی هنر و تجربه روی پرده رفته است، فیلم سینمایی «بیدار شو آرزو» به کارگردانی کیانوش عیاری است.این فیلم که اکرانش از چند ماه قبل از شروع سال 97 آغاز شده بود ؛ درباره زلزله شهر بم است که ۱۳ سال بعد از تولید روي پرده رفت.فیلم مستند «دختر...پدر...دختر» به کارگردانی پناه‌برخدا رضایی هم روایتی از قصه زندگی سه خواهر در طبیعتی بکر و زیباست. مسلول...یکی مجنون... یکی دلداده ... در پیوند نقاشی و سینما.
فیلم دیگر گروه سینمایی هنر و تجربه؛ «هجوم» به کارگردانی شهرام مکری است؛ این اثر در جشنواره برلین هم به نمایش درآمد. در خلاصه داستان این اثر آمده قتلی اتفاق افتاده است و سه پلیس برای بررسی جرم به ورزشگاهی آمده‌اند. آن‌ها مظنون به قتل را هم با خود دارند و فقط کافی است که خط سیر وقوع قتل را دریابند اما این برای‌شان کار پیچیده‌ای خواهد بود. دوستان مقتول نمی‌خواهند همکاران خوبی برای پلیس باشند.فیلم سینمایی «برگ‌جان» به کارگردانی ابراهیم مختاری و با بازی سعید پورصمیمی، مهدی احمدی و مریم مقدم هم اکرانش ادامه دارد.در خلاصه داستان این اثر که فیلمی با موضوع احترام و قدردانی طبیعت و جهان هستی است آمده که «برگ جان» حکایت آدمی است در تقلای رسیدن به خواسته‌ای است که چون به آن می‌رسد دیگر برایش ارزشی ندارد. پس مسیر زندگی را برای رسیدن به آرزویی تغییر می‌دهد که همواره در پی برآورده شدنش بود اما...
«دریا و ماهی پرنده» به کارگردانی مهرداد غفارزاده داستان نوجوانی است که نه توانایی تکلم و نه توانایی شنیدن دارد و بدون ارتکاب جرم در مرکز بازپروری نوجوانان بزهکار در یک منطقه محروم به سر می‌برد.فیلم «کله سرخ» ساخته کریم لک زاده از دیگر آثاری است که در جدول اکران سینماهای هنر و تجربه در سال 97 به چشم مي خورد.این فیلم داستان شخصیتی به نام فرهاد است که پس از سال‌ها به زادگاهش برمی‌گردد و قتلی پیش چشمش رخ می‌دهد و در جست‌وجوی حقیقت پا در جنگلی می‌گذارد که اشخاصی در انتظار او هستند.سعید ابراهیمی فر کارگردان فیلم «شاید عشق نبود» نیز از دیگر کارگردانانی است که فیلمش در گروه سینمایی هنرو تجربه به نمایش درآمده است.این فیلم ماجرای دختری جوان و مرد عروسک فروشی را به تصویر می‌کشد.فیلم‌های «پیرمرد و دریا» و «لیلا» به کارگردانی ناهید رضایی، فیلم «نسیان» به کارگردانی حسن آخوند پور، فیلم «رئیس الوزرا» به روایت سید محمدرضا هاشمیان،فیلم سینمایی «بزم رزم» به کارگردانی سید وحید حسینی و.... از جمله فیلم هایي است كه در شروع سال 97 در گروه هنر و تجربه اكران شده اند.
دست كوتاهِ فيلم هاي كوتاه
اما در مجموعه فیلم های کوتاه شروع سال 97، تنها نام پنج فيلم به چشم مي خورد.«حیوان» به کارگردانی بهمن و بهرام ارک، «روتوش» به کارگردانی کاوه مظاهری، «وقت ناهار» ساخته علیرضا قاسمی، «شب تولد» به کارگردانی امید شمس و فیلم «هنوز نه» ساخته آرین وزیردفتری.اما نكته جالب توجه اينكه در انتخاب این مجموعه فیلم کوتاه تلاش شده بود تا فیلم های کوتاهی که در دو سال اخیر موفقیت های داخلی و خارجی کسب کردند در کنار هم قرار گیرند. این فیلم‌ها برندگان جوایز فستیوال های معتبر ایران و جهان در سال ۹۶ نیز بودند.«حیوان» درباره مردی بود که تلاش می کرد ، خود را به آن سوی مرز برساند. «روتوش» روایت شوهر مریم است که جلوی چشمش جان می دهد و مریم فقط نگاه می کند. «وقت ناهار» داستان دختری است که برای تشخیص هویت مادرش به بیمارستان می رود، اما مسئولان بیمارستان به دلیل سن کم وی مانع ورود او به سردخانه می‌شوند. فیلم «شب تولد» داستان دو شخصیت است که دوست و شریک کاری هم هستند. آن‌ها در شب تولد بعد از اتمام کار در خارج از شهر، برای برپایی جشن تولدشان به سمت خانه می روند اما در مسیر بازگشت در جاده های خارج از شهر اتفاقی انتظار آن‌ها را می کشد که باعث می شود یکدیگر را بهتر بشناسند و در نهایت فیلم کوتاه «هنوز نه» روایت پدر و مادر دختری به نام «هستی» است که می خواهند تولد او را که خارج از ایران زندگی می‌کند تبریک بگویند.
اما به دنبال موفقيت نسبي گروه هنر و تجربه در سه ماه ابتدايي سال 97،فیلم‌های کوتاه «سایه فیل» به کارگردانی آرمان خوانساریان، «هشتگ،ساعت چهار» به کارگردانی عاطفه محرابی، «تناوب» به کارگردانی علی خوشدونی فراهانی، «سکوت» به کارگردانی مشترک فرنوش صمدی و علی عسگری، «باران آهسته میبارد» به کارگردانی سعید نجاتی و «مارلون» به کارگردانی درناز حاجی‌ها نيز اكران تابستان را در مجموعه فيلم‌هاي كوتاه به خود اختصاص‌دادند.
نوبرانه هاي پاييزي گروه هنر و تجربه
اما در تازه ترين‌هاي اين گروه آثار متفاوتي به چشم مي خورد.از آثار اجتماعي چون «اينستاگرامر» گرفته تا آثار سياسي مثل «رزم آرا،يك دوسيه مسكوت».15 اثر در گيشه پاييزي براي اكران حاضر شده و هشت اثر نيز اكران تابستان خود را ادامه خواهند داد.«پاسيو» به كارگرداني مريم بحر العلومي، «هندي و هرمز» از عباس اميني،«آهستگي» از ياسر خير،«تروماي سرخ» از اسماعيل ميهن دوست،فيلم مستند «اينستاگرامر» از سينا كيان پور،«فارغ التحصيل» از كريستين مونجيو،«دو لكه ابر» از مهرشاد كارخاني،«اجباري» از سيد حميد رضا رفايي،«فرشاد،آقاي گل» از جعفر صادقي،مستند «چاووش، از درآمد تا فرود» از آرش رييسيان و هانا كامكار،«مواجهه از سعيد ابراهيمي فر،«رزم آرا،يك دوسيه مسكوت» از احسان عمادي،مستند «سفر سهراب» از اميد عبدالهي،«بازدم» از آرش سنجاني و «مكان» از سيد مهدي احمد پناه از جمله اين آثار هستند.
همچنين اكران «زماني ديگر» به كارگرداني ناهيد حسن زاده،«دژاوو» به كارگرداني رايا نصيري،«برسد به دست آقاي بنان» به كارگرداني زهره محقق،«پاپ» به كارگرداني احسان عبدي پور،«درباره فروشنده» به كارگرداني وحيد صداقت و تهمينه منزوي،«پرويز» به كارگرداني مجيد برزگر،«بيداري براي سه روز» ساخته مسعود اميري تيراني و مستند «ميرزا جواد_شرح يك عكس» ساخته ساتيار امامي به صورت محدود ادامه پيدا خواهد كرد.
حكايت همچنان باقي است
در انتها بايد گفت كه تفکرات بسته در سینمای ایران تاكنون ، كاري ترين ضربه ها را به بدنه آن زده است؛ اختلاف تفکری كه سال‌هاست اين حيطه را رنج مي دهد و اجازه نمي دهد كه اين رسانه روی پای خود بايستد و برای برنامه ها و سیاست هايي که در آن هدف گذاری کرده است به نقطه مطلوبي دست پيدا كند ؛ شبيه دور باطلي كه گردانندگان آن خستگي ناپذيرند و هر سال آن را به نقطه شروع باز مي گردانند تا سينما در باطن هنوز هم دست هايش خالي باشد. در تمام کشورهایي كه سينما از صنايع اصلي آن ها محسوب مي شود هم مي‌توان شاهد توليد فيلم هايي بود كه برخلاف سینمای بدنه ، توجهي به گيشه ندارند و صرفا برای تجربه کردن ساخته مي شوند تنها براي اينكه آذوقه تماشاگراني را فراهم كنند كه علاقه ای به سینمای بدنه ندارند و مايل هستند تا شاهد و نظاره گر فیلم هایی باشند که راه های هرگز نرفته را تجربه می کند...
