نتوانستيم به تعهداتمان عمل كنيم
غلامرضا سلامی، مشاور وزیر راه‌و‌شهرسازی در امور حسابداری، حساب‌رسی و حاکمیت شرکتی، در گفت‌وگو با «شرق» از اثر مشكلات مالي بر اجرائي‌نشدن تعهدات از سوي ايران مي‌گويد و مسائل سياسي و اظهارنظرهاي پوپوليستي را در چنين رخدادي بي‌تأثير نمي‌داند. سلامي در اين گفت‌وگو با نقد اظهارنظرهايي از‌اين‌دست تأكيد مي‌كند كه ساخت هواپيما در داخل كار ساده‌اي نيست. با‌اين‌وجود او گلايه مي‌كند كه اين اظهارنظرهاي ناپخته توانسته بر مذاكرات خريد هواپيما اثر بگذارد.
به‌تازگی بویينگ اعلام كرده است كه تحويل هواپيما به ايران را يك سال ديگر به تأخير مي‌اندازد. دليل اين تأخير چيست؟
تأخير را قبلا هم اعلام كرده بود. درحال‌حاضر رسما اين خبر را اعلام كرده است و چيز جديدي نيست. يك رابطه تجاري، دو طرف دارد. ما بايد پيش‌پرداخت را به‌موقع پرداخت مي‌كرديم تا آنها هم كار را شروع كنند و به موقع سفارش آماده شود.
ما نتوانسته‌ايم پيش‌پرداخت را آماده كنيم؟
به دليل وجود مشكلات ناشي از تحريم، مشكلات مالي دولت و برخي مسائل بوروكراتيكي، همه دست به دست هم داده تا آن‌طوركه بايد و شايد نتوانيم به تعهداتي كه از اول بر‌اساس آن برنامه تحويل گذاشته شده بود، عمل كنيم.
شركت‌هاي ديگري از‌جمله آسمان و قشم‌اير هم با بویينگ تفاهم‌نامه امضا كرده بودند. سرانجام تفاهم‌نامه آنها چه مي‌شود؟
در جريان جزئيات تفاهم آنها نيستم؛ اما احتمالا آنها هم با همين معضلات روبه‌رو هستند. نبود امكان جابه‌جايي پول، تأمين مالي، فاينانس و ليزينگ كه شرايط خود را دارد، در كنار هم قرار گرفته‌اند. اصولا از ابتدا يك جو مخالفتي براي خريد اين هواپيماها وجود داشت كه آن هم در شرايط ايجاد‌شده بي‌تأثير نيست. وقتي اجماعي در كار نباشد، به نتيجه مطلوب نمي‌رسيم.
نبود اجماع سياسي در داخل، بر تحويل هواپيماها تأثير گذاشته است؟
بله، حتما مؤثر است.
ما جزء كشورهاي پرسانحه هوايي هستيم. ناوگان هوايي ما فرسوده است. وسعت ايران ما را ناگزير به استفاده از حملونقل هوايي مي‌كند. با اين اختلافات نوسازي ناوگان هوايي به تأخير نمي‌افتد؟
اين حرف‌ها را چند سال است كه موافقان خريد هواپيما مي‌زنند؛ ولي مخالفان حرف خود را مي‌زنند. برخي مي‌گويند كه ما هواپيماي مورد‌نياز را در ايران مي‌سازيم. برخي مي‌گويند هواپيماي روسي بخريد. برخي مي‌گويند كارهاي واجب‌تر از خريد هواپيما داريم. حال من نمي‌دانم كار واجب‌تر از جان انسان چه كاري است.
با توجه به تلفات بالاي سيستم جاده‌اي ما بايد يا سيستم ريلي كشور را تقويت كنيم يا سيستم حملونقل هوايي را بهبود ببخشيم. چرا برخي با نوسازي ناوگان هوايي مشكل دارند؟
برخي نوسازي ناوگان را ربط مي‌دهند به اينكه هواپيما متعلق به يك‌سري افراد مرفه است. در‌حالي‌كه در دنيا هواپيما يك وسيله براي مردم مرفه نيست؛ بلكه وسيله نقليه مطمئني است و براي توسعه هر كشوري ضرورت دارد. ما سالانه چندين ميليارد دلار به شركت‌هاي رقيب كشورهاي امارات و قطر يا شركت تركيش پول مي‌دهيم. اين پول را مي‌توانستيم ندهيم و خودمان هواپيما خريداري كنيم. 50 درصد مسافران ايراني كه به خارج مي‌روند، با ايرلاين‌هاي خارجي جابه‌جا مي‌شوند. اين رفتار در دنيا وجود دارد؛ اما متقابل است. مثلا در آلمان هم شركت‌هاي خارجي ممكن است بليت بفروشند؛ اما متقابلا آلمان هم در اين كشورها بليت مي‌فروشد. اين دو تعادل ايجاد مي‌كنند. در ايران بازار بين‌المللي نداريم و بازار خود را هم به علت كمبود هواپيما از دست داده‌ايم. همان پولي كه صرف جابه‌جايي مسافران ايراني مي‌شود، اگر چند سالش كنار گذاشته شود، از نظر اقتصاد ملي مفيدتر است و تمام كسري ناوگان خود را مي‌توانيم با اين پول جبران كنيم. متأسفانه ديدگاه‌هاي تنگ‌نظرانه‌اي وجود دارد كه باعث مي‌شود سرعت لازم براي نوسازي ناوگان هواپيمايي را نداشته باشيم.
هواپيماهاي داخلي، موفق نبوده و سابقه سقوط داشته است. مي‌توانيم روي خط توليد داخلي براي نوسازي ناوگان حملونقل هوايي حساب باز كنيم؟
مسلما نمي‌توانيم و تمام فعالان اقتصادي به اين اجماع رسيده‌اند. برخي افراد رفتار پوپوليستي دارند و شعار مي‌دهند كه بايد در ايران كارخانه بسازند يا اينكه از قطعات داخلي استفاده كنند. هنوز در چين چنين اتفاقي نيفتاده است و در روسيه هم كه خيلي از ما از نظر صنعت جلوتر هستند، چنين اتفاقي رخ نداده است.
موتور سوخوي روسي، آمريكايي نيست
مسعود اسعدي‌ساماني، دبیر انجمن شرکت‌های هواپیمایی، نيز ديگر مسئولي است كه دراين‌باره اظهارنظر كرده است. او در اين گفت‌وگو خبر داده دو شركت هواپيمايي آسمان و ايرانايرتور به دليل صادرنشدن مجوز اوفك، مجبور شدند تفاهم‌نامه‌هايي با سوخوي روسيه براي خريد 20 فروند هواپيما امضا كنند تا شايد جايگزيني براي نوسازي ناوگان خود بيابند. او در اين گفت‌وگو به‌طور تلويحی تأييد كرده هواپيماهاي مذاكره‌شده، با موتور و قطعات آمريكايي نخواهند بود و احتمالا چندمليتي ساخته مي‌شوند؛ امري كه البته نگراني‌هايي را در بين كارشناسان ايجاد مي‌كند.
با توجه به اعلام اخير شركت بویينگ براي به‌تعويق‌انداختن تحويل هواپيما به ايران، قرارداد چه تعداد از شركت‌هاي هواپيمايي كه در‌حال‌مذاكره با بویينگ بودند، با مشكل مواجه شده است؟
شركت هواپيمايي بویينگ با تنها شركتي كه توافق كرده و قرارداد براي خريد هواپيماي بویينگ امضا كرد، ايران‌اير بود. با توجه به اعلام اخير اين شركت، تحويل بویينگ كه قرار بود سال 2017 انجام شود، به سال 2019 محول شده است.
شنيده‌ها حاكي از آن بود كه ساير شركت‌هاي هواپيمايي نیز با بویينگ مذاكراتي انجام داده‌اند. اين خبر صحت دارد؟
آنها تفاهم‌نامه امضا كرده بودند.
چه تعداد تفاهم‌نامه داشتيم؟
هواپيمايي زاگرس، آسمان و قشم‌اير براي خريد بویينگ تفاهم‌نامه امضا كرده بودند كه اين تفاهم‌نامه‌ها هنوز منتج به قرارداد نشده است.
با اين اوصاف آن تفاهم‌نامه‌ها ملغي مي‌شود؟
هنوز ملغي نشده است. بعد از انعقاد اين تفاهم‌نامه‌ها، بویينگ دنبال گرفتن مجوز از اوفك بود. هنوز از سوي اوفك مجوزي براي تحويل هواپيما به ساير شركت‌ها صادر نشده است. مجوز اوفك براي فروش بویينگ به هواپيمايي جمهوري اسلامي ايران صادر شده است و كماكان هم معتبر است؛ اما بر اساس اعلام مديرعامل بویينگ يا مسئولان اين شركت، فعلا تحويل اولين فروند هواپيما به سال 2019 موكول شده است.
دليل تأخير در تحويل هواپيما چيست؟
بيشتر به مسائل مالي و تأمين فاينانس هواپيماها بازمي‌گردد. كماكان پيگيري‌ها در جريان است.
فاينانس‌كننده كدام كشور بوده است؟
چون هنوز تكليف فاينانس‌كننده نهايي نشده است، بویينگ فعلا تحويل را يك سال به عقب انداخته است.
فكر مي‌كنيد اوفك براي بقيه تفاهم‌نامه‌هايي كه با بویينگ داريم، موافقت‌نامه صادر كند؟
ما اميدوار هستيم اين اتفاق رخ دهد. تعللي كه اوفك انجام مي‌دهد، خلاف تعهداتشان در برجام است و از نظر ما اين تعلل‌ها به‌هيچ‌وجه پذيرفته نيست.
امضاي تفاهم‌نامه سوخو با كدام شركت‌هاي هواپيمايي صورت گرفته است؟
آسمان و ايرانايرتور هركدام براي خريد 20 فروند هواپيماي سوخو تفاهم‌نامه امضا كردهاند.
با توجه به شرايط جوي ايران، هواپيماي سوخو براي ايران مناسب است؟
هواپيما اگر به تأييد هواپيمايي جمهوري اسلامي ايران برسد، از ايمني لازم برخوردار است و قطعا از سوي كارشناسان بررسي خواهد شد. در بررسي گزارش سوانح توپولف در ايران، گزارش‌ها نشان مي‌داد اين سوانح ناشي از خطاي نيروي انساني بوده و نه مسائل فني اين هواپيمايي. ضمن اينكه اين هواپيماها، هواپيماي كهنه بودند؛ اما هواپيماهاي سوخو كه اكنون براي آنها تفاهم‌نامه امضا شده است، هواپيماهاي نو هستند و اگر بتوانيم تفاهم‌نامه را به قرارداد برسانيم و مشكلي از نظر اوفك وجود نداشته باشد، فرصتي براي توسعه حملونقل هوايي و نوسازي ناوگان ايران خواهد بود.
برخي از منابع آگاه مي‌گويند حتي مسئولان فني هواپيمايي آسمان نیز از جزئيات هواپيمايي كه براي خريد آن تفاهم‌نامه امضا شده است، خبر ندارند...
در اينترنت تمام اطلاعات در زمينه سوخو در ساخت اين شركت وجود دارد و اين كارشناسان احتمالا كم‌لطفي كردهاند.
در‌واقع نمي‌دانند آيا موتور آن آمريكايي خواهد بود يا پس از تحريم‌هاي روسيه، قطعات آن روسي مي‌شود...
در آخرين نمايشي كه سوخو در ايران داشت، اين هواپيمايي اعلام كرد تمام تلاش خود را خواهد كرد تا از قطعاتي در هواپيما استفاده کند كه نيازي به مجوز اوفك نداشته باشند. شايد عمدتا به سمت استفاده از تجهيزات و قطعات چندمليتي بروند؛ زيرا اگر قرار باشد با ورژن قبلي به ايران فروخته شود، قطعا نيازمند مجوز اوفك خواهد بود.
