با بررسی نارسایی‌ها در نهاد آموزش و پرورش باید تاکید کرد که فرسودگی مدارس، نبود یا کمبود بودجه، ازدحام در کلاس‌ها، کمبود معلم و... مواجه هستیم. همچنین مهارت آموزی نیز به غیر از محصلان در رشته‌های کار و دانش و فنی و حرفه‌ای برای دیگر دانش آموزان اعمال نمی‌شود. در این شرایط نظام آموزشی کشور دروس تئوری را طوطی‌وار به دانش آموزان تزریق کرده که همین مساله نیز نشان از نبود برنامه مناسب در سیستم آموزشی کشور دارد، چون این سیستم باعث شده که در جامعه با انبوه جمعیتی از افراد با تحصیلات تکمیلی اما بدون تخصص مواجه باشیم. چند سالی است که هرگاه بحث آسیبهای اجتماعی داغ می‌شود از نبود آموزش‌های لازم در بحث مهارت‌های اجتماعی صحبت به میان می‌آید و با نگاهی به کتاب های درسی خواهیم دید که مهارت‌های زندگی در غالب متون آموزشی رسمی کشور نیز گنجانده شده است، اما این دروس با این محتوا مورد بی‌مهری قرار گرفته‌اند. البته این بدان معنی نیست که آموزش مهارت‌های زندگی در کتاب های درسی کافی است، این مهارت‌ها به صورتی گلچین شده و با توجه به حساسیت‌های فرهنگی در کتاب های درسی وارد شده‌اند و غفلت از بعضی از آموزش‌های ضروری به کودکان و دانش آموزان‌مان نه تنها نظام آموزشی بلکه نظام اجتماعی ما را نیز دچار بحران کرده است.در روزهای اخیر وزیر آموزش و پرورش درباره حذف کنکور گفت که زورمان به کنکور نمی‌رسد. این در حالی است که امروز با وجود دانشگاه‌های علمی کاربردی، پیام نور، پردیس و دانشگاه آزاد که در برخی رشته بدون آزمون دانشجو می‌پذیرد، باید گفت که غول کنکور دیگر برای دانش آموزان هراسناک نیست. از سوی دیگر برخی از کارشناسان وجود کنکور را مافیایی از سوی صاحبان آموزشگاه‌های کنکور دانسته که همین مساله برای دانش آموزان مخاطرات متعدد را به دنبال دارد. در روزهای اخیر یک کارشناس آموزش و پرورش به خبرنگار «آرمان» گفت: تمام دانشگاه‌ها آزاد یا پیام‌نور نیستند که دانشجویان برای ثبت‌نام نیازمند پرداخت پول و وجود صندلی خالی باشند؛ برخی دانشگاه‌های معتبر مانند تهران، شیراز، اصفهان و تبریز ریشه دارند و رقابت برای ورود افراد در آنها زیاد است. محمدرضا نیک‌نژاد افزود: کنکور اکثر مراکز دانشگاه آزاد به راحتی حذف می‌شود، اما رقابت دانشگاه‌های دولتی و سراسری اصل است. او خاطرنشان می‌کند: آموزش و پرورش یک- دو سال است، گفتمان حذف کنکور را به راه انداخته و این دستاورد خوبی است، اما راهکار عملی نداده است.
مدرسه پادگان نیست
وزیر آموزش و پرورش با بیان اینکه یکی از مشکلات و موانع ما در آموزش و پرورش این است که برنامه‌های درسی انطباق کامل با نیازهای فردی و اجتماعی دانش آموزان ندارد، گفت: همسویی برنامه‌های آموزشی که ۱۴ میلیون دانش آموز می‌گذرانند با نیازهای جامعه کم است که از نقاط ضعف ماست. سید محمد بطحائی با بیان اینکه آغاز به‌کار مجلس با حضور ۱۵۰ نماینده از کشور نشان می‌دهند که آموزش و پرورش مهمترین ماموریت تمدن سازی کشور را برعهده دارد، افزود: تمرین مهارت‌های اجتماعی و فردی از بزرگ‌ترین ماموریت‌های مجلس دانش آموزی است. او تاکید کرد: ۱۴ میلیون محصل، آینده سازان آینده کشور هستند. نمایندگان مجلس دانش آموزی از اقصی نقاط کشور و از مذاهب و آداب و رسوم مختلف گرد هم آمده‌اند و تمرین گفت و گو و تعامل می‌کنند، همان مهارتی که جامعه امروز ما به شدت به آن نیاز دارد. وزیر آموزش و پرورش با بیان اینکه یکی از مشکلات و موانع ما در آموزش و پرورش این است که برنامه‌های درسی انطباق کامل با نیازهای فردی و اجتماعی دانش آموزان ندارد، تاکید کرد: برنامه‌های آموزشی که ۱۴ میلیون دانش آموز می‌گذرانند همسویی‌اش با نیازهای جامعه اندک است که از نقاط ضعف ماست و پیامدهایی داشته است. یکی از دلایل اینکه مدارس نمی‌توانند انگیزه لازم را برای حضور دانش آموز در مدرسه ایجاد کنند، همین است و چیزهایی را می‌آموزیم که ارتباط آن با مسائل اجتماعی اندک و در حد کفایت نیست. او ادامه داد: آموزش و پرورش وظیفه دارد که این ارتباط و همبستگی بین محتوا و برنامه‌ها را با نیازهای اجتماعی دانش آموزان بیشتر کند که معنای آن ایجاد تحول است. اگر از تحول صحبت می‌کنیم، برای آن است که شما دانش آموزان بتوانید با مهارت‌های کافی و جامع مسئولیت‌های آینده را در اختیار بگیرید. بطحائی با بیان اینکه در سند تحول تاکید شده که شش ساحت تربیتی باید به صورت متوازن در وجود دانش آموزان رشد کند، اظهار کرد: سند تحول می‌گوید، باید علاوه‌بر ساحت علمی و آموزشی به سایر ساحت‌های تربیتی توجه کرد. یکی از اینها ساحت ها تربیت هنری است و باید اعتراف کنیم، دچار نقص در این زمینه هستیم. وزیر آموزش و پرورش افزود: ساحت اقتصادی و حرفه‌ای نیز در مدارس کمرنگ است. دانش آموزان ما در مدرسه باید مهارت‌های اقتصادی و حرفه‌ای را نیز تمرین کنند. او با تاکید بر اینکه باید ارتباط نظام آموزش و پرورش با دانش آموزان پر رنگ‌تر از گذشته بشود، عنوان کرد: همه ما دور هم جمع شده‌ایم تا شرایط تحصیل مناسب را برای دانش آموزان ایجاد کنیم و مخاطب اصلی دانش آموز است. به این اصل مهم به اندازه کافی توجه نشده است. وزیر آموزش و پرورش با اشاره به اظهارات رئیس جمهور در زنگ اول مهر مبنی بر به نقد کشیدن کتاب های درسی توسط دانش آموزان گفت: کجای این کتاب بی‌فایده و بی‌ثمر است و کجا ادبیات دروس نارساست؟ باید از سوی دانش آموزان بیان شوند. دانش آموزان هستند که این کتاب ها را می‌گذرانند. از سازمان پژوهش خواستم فرآیندی را طراحی کنند که بتوانیم از نقدهای دانش آموزی به محتوای درسی استفاده کنیم. مجلس دانش آموزی نیز در دو سال آینده همین موضوع را در دستور کار قرار دهند. بطحائی تصریح کرد: به عنوان مثال بارها دانش آموزان گفته‌اند فلان درس سنگین است و آموزش آن در یک هفته کافی نیست یا از تکراری بودن برخی محتواها گلایه کرده‌اند که باید همه این نقدها هدفمند باشند. اگر بتوانیم تطابق برنامه درسی را با نیازهای دانش آموزان انجام دهیم، محیط‌های آموزشی به محیط‌های شاداب تبدیل می‌شود. او ادامه داد: در برخی کشورها بچه‌ها سخت به مدرسه می‌روند و دعا می‌کنند برف و بارانی بیاید تا مدرسه تعطیل شود. اگر حرف و سخن دانش آموز را به عنوان مخاطب اصلی بشنویم آن وقت مدرسه ما به تدریج به محیط با نشاط تبدیل می‌شوند که حضور در آن لذت بخش است. وزیر آموزش و پرورش با تاکید بر اینکه باید دیدگاه‌های دانش آموزان در طراحی برنامه‌ها لحاظ شود، اظهار کرد: روش‌های ما باید تغییر کنند. ما همان قدر که بر حقوق معلمان و جامعه فرهنگیان تاکید داریم، حقوق دانش آموزان نیز باید همواره مورد توجه باشد، برخی مواقع شاهد تضییع حقوق دانش آموزان در مدارس هستیم و ناخواسته به آنها می‌آموزیم که حقوق دیگران را تضییع کنند. بطحائی با اشاره به ضرورت احترام و تکریم در مدارس عنوان کرد: تهدید، تنبیه و رفتارهایی که شخصیت دانش آموزان را تحت تاثیر قرار می‌دهد، نباید در مدارس وجود داشته باشد. اینها همان موانع جدی یادگیری است. یادگیری مطلوب اتفاق نمی‌افتد، مگر با رفع این موانع. البته دانش آموز تکالیفی هم دارد که باید متقابل ایفا شود. وزیر آموزش و پرورش افزود: مدرسه پادگان نیست و با قواعد خشک و غیرقابل تغییر اداره نمی‌شود و یک محیط زنده است که باید خلاقیت و نوآوری در آن شکوفا شود. شما و خانواده‌هایتان کمک کنید تا موانعی چون کنکور برطرف شوند. در دوره ابتدایی مصمم هستیم تا آزمون‌های مخرب را ریشه کن کنیم. تکالیف جمعه و روز تعطیل و کتاب های کمک آموزشی مطلقا در مدارس ما ممنوع است. او افزود: گزارش هایی می‌رسد و بازرسان نظارت می‌کنند و اگر تخلفاتی تکرار شود، مدیر عزل می‌شود. ما نمی‌توانیم چشم خود را به روی این موارد ببندیم.
استفاده از تجربیات کشورهای پیشرفته در آموزش
یک عضو کمیسیون آموزش و تحقیقات مجلس درباره چگونگی مهارت آموزی به دانش آموزان به خبرنگار «آرمان» می‌گوید: در برنامه پنجم، وزارت آموزش و پرورش موظف شد تا حداقل یک مهارت به دانش آموزان آموخته و آن مهارت را به شکل تکمیلی به آنها بیاموزد. جبار کوچکی‌نژاد می‌افزاید: در برنامه ششم هم تاکید شده تا آموزش و پرورش به‌جای محفوظات در قالب تئوری روی مهارت آموزی در بخش‌های مختلف روش‌های آموزش را به نحوی منعقد کند که هم معلم و هم کادر آموزشی از اختیارات بیشتری برخوردار باشند. نمایندگان مجلس و کارشناسان آموزش نیز همسو با وزیر آموزش و پرورش به دنبال مهارت آموزی هستند. به گفته او در قانون نیز بر مهارت آموزی دانش آموزان تاکید شده است. هرچند باید در راستای عملیاتی کردن این مقوله اقدامات مناسب انجام داد. این نماینده مجلس تاکید می‌کند: در قانون تحولات بنیادین نیز به مهارت آموزی به دانش آموزان تاکید شده و در پی توسعه بخش فنی و حرفه‌ای است. کوچکی‌نژاد می‌گوید: در این زمینه انتظار می‌رود که بیش از 50 درصد دانش آموزان در رشته‌های فنی حرفه‌ای و کاردانش تحصیل کنند. برای مثال در دو دهه قبل برای دانش آموزان طرح کاد برگزار می‌شد، در آن شرایط دانش آموز به شکل مناسب کسب مهارت می‌کرد. به گفته او هم اکنون نیز در رشته کار و دانش دانش آموزان یک حرفه را به شکل تخصصی می‌آموزند. درضمن نباید مهارت آموزی را صرفا برای یک مقطع تحصیلی خلاصه کرد، بلکه دانش آموزان باید مهارت‌های زندگی و حرفه‌ای را بیاموزند. برای مثال بنده اخیرا از مدارس بازدید داشتم و باید گفت که تاکنون در زمینه‌های حرفه آموزی در مدارس اقدامات مناسبی لحاظ شده است. کوچکی‌نژاد می‌گوید: به باور بنده حتی‌الامکان می‌توان شرایط حرفه آموزی را برای دانش آموزان ایجاد کرد. این نماینده مجلس درباره میزان تکلیف مدرسه به دانش آموزان می‌گوید: هم اکنون در مدارس ابتدایی توصیفی و بدون نمره اجرا می‌شود. در حالی که در اغلب کشورهای دنیا در بخش مهارت آموزی و کار در خانه و مدرسه تجارب مناسبی کسب کرده‌اند و باید بتوان از آنها استفاده کرد. به گفته او در زمینه تعلیم و تربیت دیگر جای آزمون و خطا نیست.
