اواسط شهریورماه پخش فصل دوم مسابقه "دست فرمون" از شبکه نسیم آغاز شد و تا امروز بیش از 40 قسمت این برنامه روی آنتن رفته است، مسابقه‌ای که با فصل نخست تفاوت‌های بسیاری پیدا کرده است. به همین بهانه نگاهی داشتیم به تفاوت‌های قابل توجه این فصل نسبت به فصل گذشته و در کنار آن با کامران تفتی مجری مسابقه "دست فرمون" و تهیه کننده و کارگردان آن به گفتوگو نشستیم.
یک مسابقه اتومبیلرانی ایرانی
مسابقات اتومبیلرانی به واسطه اینکه تلفیقی از هیجان و سرعتند مخاطبان بسیاری را جذب خود می‌کنند. تصور اینکه ما در کشورمان "فرمول یک" و "داکار" داشته باشیم، با توجه به میزان رشد صنعت خودروسازی در کشور ما چیزی شبیه به شوخی است، اما برنامه "دست فرمون" در فصل اول تلاش کرد تا مخاطب ایرانی را هم از تجربه هیجان مسابقه اتومبیلرانی با حضور شرکتکنندههای ایرانی بهره‌مند کند.
با کامبیز دیرباز شروع کرد
اجرای فصل اول را کامبیز دیرباز برعهده داشت و برنامه در قالبی ترکیبی، در دو بخش گفتوگو با چهره‌ها و مسابقه روی آنتن می‌رفت. در ابتدا تصور بر این بود که برنامه‌سازان "دست فرمون" سنگ بزرگی برداشته‌اند و این برنامه هم به مانند تجربه‌های دیگر برای شبیه‌سازی برنامه‌های موفق خارجی با شکست مواجه می‌شود، اما برنامه‌سازان "دست فرمون" ثابت کردند، اگر چه ما نمی‌توانیم «آستون مارتین»، «فراری» و «مک لارن» در ایران داشته باشیم و سرعت مسابقات «فرمول یک» را تجربه کنیم اما می‌توانیم با کمی خلاقیّت، از آنچه که داریم بهره برده و مسابقه اتومبیلرانی ایرانی را تجربه کنیم که در مقام مقایسه با نمونه‌های خارجی مضحک به نظر نیاید.
تغییر رویکرد از گفتوگو به مسابقه
در گذشته که دسترسی به چهره‌های هنری و ورزشی دشوار بود، گفتوگو با آن‌ها برای مخاطب جذاب بود. به همین واسطه برنامه‌های گفت‌وگومحوری که میزبان سلبریتی‌ها بودند، توانستند مخاطب قابل قبولی را جذب کنند، اما امروزه که فضای مجازی فاصله‌ها را کم کرده و هر هنرمند و چهره‌ای تریبونی برای ارتباط با طرفداران خود دارد، دیگر این دست برنامه‌ها هم رونق سابق را ندارند. "دست فرمون" در فصل اول برنامه‌ای بود گفتوگو محور که میان مهمانان خود یعنی سلبریتی‌هایی از حوزه‌های مختلف فرهنگ، هنر، ورزش و شرکت‌کنندگان محدود برنامه که برخاسته از عموم مردم جامعه بودند مسابقه اتومبیلرانی برگزار می‌کرد.
دیگر سلبریتی‌ها نیستند!
اما در فصل دوم رویکرد جدیدی پیش گرفته شد و در میان انبوه برنامه‌های گفت وگو محور و برهوت مسابقه در تلویزیون، "دست فرمون" کاملاً به برنامه‌ای مسابقه‌محور تمام عیار تبدیل شد. حضور چهره‌های هنری، ورزشی و گفتوگو با آن‌ها به طور کامل از برنامه حذف شد و به جز مهمان‌های مثبت دست فرمون (ویژه برنامه شنبه‌ها که به حواشی و پشت صحنه قسمت‌های پخش شده می‌پردازد)، دیگر شاهد حضور سلبریتی‌ها در برنامه نیستیم. به این ترتیب "دست فرمون" ریسک تغییر محتوا را هم به جان خریده است و حالا به مسابقه‌ای بدل شده که صدها شیفته اتومبیلرانی و موتورسواری در آن با یکدیگر رقابت می‌کنند. این تغییر رویکرد اتفاق مثبتی بوده که ضمن هدفمند کردن بیشتر برنامه آن را به سمت تخصصی‌تر و هیجان‌انگیزتر شدن سوق داده است.
چرا کامران تفتی انتخاب شد؟
"دست فرمون" در فصل دوم دست به تغییر مجری برنامه زد و کامران تفتی آن‌طور که در مصاحبه‌ها گفته با کسب رخصت از کامبیز دیرباز مجری فصل اول، جایگزین او شد. انتخاب کامران تفتی از چند منظر قابل بررسی است، اول اینکه تفتی تجربه بیشتری در اجرا دارد و با مختصات این کار آشناتر است. اجرای برنامه این‌چنینی که ریتم تندی دارد، نیازمند هیجان و انرژی مضاعفی است. مجری برنامه مسابقه‌محور مهره تکمیل‌کننده برنامه است که اگر به اندازه کافی با برنامه تطبیق پیدا نکند و هم‌سو نباشد، خروجی کار الکن می‌شود و مخاطب آن را پس می‌زند.
پس بسیار مهم است کسی که برای این امر انتخاب شود ضمن جوان و پرانرژی بودن، درک درستی از برنامه مسابقه‌محور داشته باشد. تفتی که خود در فصل اول جزو شرکت‌کننده‌ها بود، با مسابقات اتومبیلرانی آشنایی دارد و علاوه‌برآن به دلیل روحیه انرژیک خود، برنامه را از ریتم نمی‌اندازد. در مجموع و تا به اینجای کار به نظر می‌رسد که انتخاب کامران تفتی برای اجرای "دست فرمون" به جا بود و او با ساختار برنامه هم‌سو شده است.
وارد صحنه فیلمبرداری "دست فرمون" می‌شویم کامران تفتی مجری مسابقه را می‌بینیم و با او همکلام می‌شویم:
با "دست‌فرمون" خیلی‌ها به دنبال رویاهایشان می‌روند
* آقای تفتی با این سؤال آغاز کنیم که از تجربه حضور در این مسابقه و اجرای این برنامه بگویید، چه ویژگی‌هایی سبب شد تا بخواهید در کارنامه خودتان "دست فرمون" را هم داشته باشید و پس از اجرای برنامه "وقتشه" بار دیگر به عنوان مجری در تلویزیون دیده شوید؟
ویژگی‌هایی هست که برای من به عنوان مجری معنا دارد یعنی همان ویژگی‌ها و دلایلی که سبب شد حضور در "دست فرمون" را بپذیرم مثل هیجان حاکم بر برنامه، تفاوت قابل توجهی که اتمسفر و ریتم این مسابقه با سایر تجربه‌هایم داشت و به نوعی فرصتی شد تا خودم را در فضایی جدید محک بزنم، از سویی دیگر ما با "دست فرمون" شاهد اجرایی شدن ایده ساخت مسابقه اتومبیلرانی در ایرانیم اتفاقی که نه تنها خود من بلکه طیف گسترده‌ای از مردم به آن علاقه‌مندند، عوامل و تیم حرفه‌ای پشت دوربین که هوشمندی خاصی در طراحی فصل دوم به خرج دادند همگی از ویژگی‌های "دست فرمون" به حساب می‌آید. اما "دست فرمون" شامل ویژگی‌های دیگر هم می‌شود که کارکرد و تأثیرگذاری کلان‌تری دارد و برای من نیز مهم بود. به نظرم دست فرمون" شرایطی را فراهم کرده تا خیلی ها بتوانند رویایشان را دنبال کنند.
درِ "دست‌فرمون" به روی هیچ‌کس بسته نیست
* این کارکرد و تأثیرگذاری کلانی که از آن صحبت کردید دقیقاً یعنی چه چیزی؟
مسابقه‌هایی مثل "دست فرمون" فرصتی‌اند برای دیده شدن، شرکتکنندههای ما دغدغه حضور جدی در رشته اتومبیلرانی و موتورسواری را دارند و با شور و شوق وصف‌نشدنی به میدان آمدند تا برای رویای خود رقابت کنند. در این میان "دست فرمون" با ایجاد بستری برای دیده شدن آن‌ها در واقع امکان کشف استعدادها را فراهم کرده است. شرکت‌کنندگانی که مرحله اول را پشت سر می‌گذارند و به مرحله بعد صعود می‌کنند زیرنظر بهترین‌های رشته اتومبیلرانی در ایران برای رقابت‌های بعدی آماده و هدایت می‌شوند و این یعنی تربیت و آموزش درست استعدادها. در کنار این مسئله ما می‌بینیم در مسابقه "دست فرمون" به روی هیچ‌کس بسته نبوده و این فرصت برای همه فراهم است تا جایی که حضور جدّی و درخشان توان‌یابان را در "دست فرمون" شاهدیم.
ماجرای شیطنت در فضای‌مجازی و رخصت از کامبیز دیرباز
* پس از کامبیز دیرباز اجرای فصل جدید این برنامه را برعهده گرفتید، برخی از رسانه‌ها در فضای مجازی در همان ابتدا شیطنت‌هایی در این رابطه کردند همین مسئله برای شما حاشیه‌ساز نشد؟
زمانی که نام من به عنوان مجری فصل دوم رسانه‌ای شد در صفحه اینستاگرام خود کاملاً شفاف در این رابطه صحبت کردم تا از حاشیه‌های احتمالی جلوگیری شود. روزی که حضور در "دست فرمون" را پذیرفتم از دوست و برادرم کامبیز دیرباز رخصت گرفتم اگر اجازه کامبیز دیرباز را نداشتم این برنامه را اجرا نمی‌کردم. بارها در مصاحبه‌های مختلف گفته‌ام حفظ احترام و جایگاه کامبیز دیرباز بسیار برای من اهمیت دارد. مضاف بر اینکه من و کامبیز در کنار رفاقت‌مان آنقدر نگاه حرفه‌ای به مسائل داریم که خوشبختانه هیچ حاشیه‌ای ایجاد نشد.
جلوتر که می‌رویم تهیهکننده مسابقه را می‌بینیم؛ یعنی محمود محمودی و او در ادامه به سؤالات ما پاسخ داد:
اصلاً به دنبال بریز و بپاش و زرق و برق نیستیم
* "دست فرمون" جزو برنامه‌های بیگ پروداکشن بوده و مشخص است برای ساخت آن هزینه قابل توجهی صرف شده، وقتی هم پای هزینه‌های قابل توجه به میان می‌آید همه با وسواس متفاوت‌تری خروجی را ارزیابی می‌کنند تا ببینند هزینه‌ها با کیفیت خروجی تناسبی دارد یا نه، شما کیفیت خروجی خود را نسبت به صرف هزینه‌ها چطور می‌بینید؟
به نظرم منتقدان و مخاطبان بهتر می‌توانند ارزیابی کنند اما از جایگاه تهیهکننده "دست فرمون" باید بگویم ما به دنبال بریز و بپاش و زرق و برق بی‌دلیل نبودیم تمامی هزینه‌هایمان توجیه داشت. با توجه به شرایط سختی که از نظر اقتصادی در مملکت وجود دارد، همچنین با توجه به ویروس کرونا و تعطیلی بسیاری از مشاغل، ما قدر سرمایه‌گذاری که تلویزیون کرده را می‌دانیم و تمام تلاش خود را به کار گرفتیم که دقیقه به دقیقه برنامه‌ای که برای مخاطب ساختیم حلال باشد تا مردم در آن ساعت حال خوبی داشته باشند و کمتر به مشکلات‌شان فکر کنند.
شبکه باید برنامه‌سازان را خوب هدایت کند
* یعنی می‌گویید به نسبت هزینه‌ای که شده موفقیت خوبی هم حاصل شده است؟
گاهی شاهد این بودیم که تلویزیون برای برنامه‌ای هزینه کرده اما مورد اقبال مخاطب قرار نگرفته است که البته دلایل مختلفی می‌تواند داشته باشد، نمی‌خواهم بگویم چون جایی هزینه شده که نتیجه مطلوب نداشته! پس همه می‌توانند این کار را بکنند، اصلاً چنین منظوری ندارم اتفاقاً می‌خواهم بگویم اینکه برنامه‌ای به موفقیت برسد حاصل تلاش تیم سازنده و شبکه‌ای است که پشت آن برنامه ایستاده است. اگر شبکه برنامه‌سازان را خوب هدایت کند و سازندگان آن برنامه هم گروه و ایده را خوب مدیریت کنند، هزینه ها صرف کاری می‌شود که مخاطب از آن لذت می‌برد.
تلویزیون به دنبال اجرای عدالت اجتماعی است
به نظرم شبکه نسیم و برنامه‌سازان آن تا حد زیادی به فرمول این موفقیت رسیدند. اصلاً ادعایی ندارم که "دست فرمون" توانسته موفقیت بزرگی را رقم بزند اما با توجه به آماری که تلویزیون به ما می‌دهد و ارتباطی که با مخاطبان داریم، فکر می‌کنم توانسته‌ایم نظر مخاطبان را جلب کنیم. از سوی دیگر تلویزیون به دنبال اجرای عدالت اجتماعی است و در همین جهت ما از سراسر کشور شرکت‌کننده داشتیم، زن و مرد، پیر و جوان، همه بدون هیچ محدودیتی در "دست فرمون" حضور پیدا کردند.
شرکتکنندههای "دست فرمون" بدون هزینه خودشان را محک می‌زنند
بسیاری از شرکت‌کننده‌ها از شهرهایی آمده‌اند که امکانات اتومبیلرانی در شهرشان بسیار محدود بوده، شهرهایی که حتی پیست نداشتند اما با حضور در مسابقه "دست فرمون" در پیست استانداری که شبکه نسیم فراهم کرده تحت نظر بهترین مربی‌های این حوزه توانستند خودشان را محک بزنند و بدون هیچ هزینه‌ای علاقه‌مندی خود را در بهترین فضای ممکن تجربه کنند. من فکر می‌کنم همه این‌ها نشان از این دارد که هزینه‌ها به درستی صرف شده است.
* خیلی از برنامه‌ها با وجود پتانسیل و ظرفیتی که دارند پس از یک یا دو فصل دیگر رنگ آنتن تلویزیون را نمی‌بینند و در اصلاح فرصت تبدیل شدن به یک برند تلویزیونی را از دست می‌دهند، به نظر می‌رسد "دست فرمون" نیز پتانسل برند شدن را داراست، فکر می‌کنید این برنامه هم مثل بسیاری از برنامه‌های شبکه نسیم یک برند تلویزیونی شود؟
نکته مثبتی که شبکه نسیم در مقایسه با دیگر شبکه‌ها دارد این است از برندی که می‌سازد محافظت می‌کند و به آن پروبال می‌دهد و تا جایی که برنامه کشش محتوایی لازم را داشته باشد و بتواند مخاطب را با خود همراه کند از آن حمایت می‌کنند. این یکی از سیاست‌های شبکه نسیم است که من همین جا از آقایان احسانی، کاظمی، صباغ و تمام مدیران جوان شبکه بابت نگاه ویژه‌شان به این موضوع تشکر می‌کنم.
فصل سوم "دست فرمون" ساخته می‌شود
* پس قرار است فصل سوم "دست فرمون" نیز ساخته شود؟
ما خیلی زود باید طرح فصل سوم را به شبکه ارائه دهیم. مذاکرات اولیه هم انجام شده است. آقای احسانی مدیری بزرگ و واقف به «دست فرمون» است که برنامه را رصد می‌کند. نکات خوبی هم به ما گوشزد کردند که امیدواریم در فصل بعد آن‌ها را در نظر بگیریم و برنامه جذاب‌تر و پر مخاطب‌تری بسازیم. در تلاشیم فصل سوم را هم با یک ایده جذاب آغاز کنیم.
نفر بعدی کارگردان مسابقه "دست فرمون" مسعود صنم است. لحظاتی با او به گفتوگو نشستیم:
چالش‌های "دست فرمون" و کارگردانی در پیستِ اتومبیلرانی
* کارگردانی مسابقه‌ای چون "دست فرمون" به نظر می‌رسد فضا و چالش‌های متفاوتی به نسبت برنامه‌های و مسابقه‌های استودیویی رایج در تلویزیون داشته باشد، برای خودتان کارگردانی این مسابقه چه چالش‌ها و سختی‌هایی به همراه داشت؟
اتمسفر مسابقه "دست فرمون" با تمام برنامه‌ها و مسابقاتی که تا به امروز در تلویزیون خودمان ساخته شده متفاوت است، از سوی دیگر این نخستین بار بود که یک تیم برنامه‌سازی به سراغ این فضا می‌رفتند، قبلاً هیچ تجربه، آزمون و خطایی در این حوزه اتفاق نیفتاده بود که ما دست کم از آن وام بگیریم و استفاده کنیم. همه این‌ها کار را دشوار می‌کرد. کارگردانی برنامه "دست فرمون" واقعاً کار سختی بود. مدیریت و کنترل مساحتی بزرگ که دکور و پیست ما بود، تعداد زیادی دوربین در حالی که هر قسمت از برنامه در یک گوشه از پیست تصویربرداری می‌شد.
باید ادبیات اجرای برنامه هم تغییر می‌کرد
نکته بسیار مهم که معمولاً از نگاه‌ها دور می‌ماند این است که کل مدت زمان مسابقه یک و نیم الی دو دقیقه طول می‌کشد اما شخصیت‌پردازی شرکت‌کننده‌ها و مربی‌ها، فرهنگ‌سازی در پلاتوها باید به درستی پیش می‌رود و همین یکی از سختی های کار در حوزه کارگردانی به حساب می‌آید. از سوی دیگر کامران تفتی که جایگزین کامبیز دیرباز شده بود باید در ادبیات، اجرا و همه چیز متفاوت از کامبیز دیرباز ظاهر می‌شد. می توانم بگویم با وجود همه این موارد کارگردانی این کار برای من تجربه بزرگی بود.
چالشِ اضافه شدن موتور و آرسی به "دست فرمون"
* یکی از اتفاقات متفاوت فصل دوم اضافه شدن بخش موتور و آرسی به برنامه بود، این گستردگی و تنوع کار شما را در کارگردانی برنامه سخت و یا دچار مشکل نکرد؟
آرسی و موتورهر کدام نیاز به پیست‌های جداگانه داشتند و ما نمی‌توانستیم هم زمان در یک روز مسابقات ماشین، آرسی و موتور را تصویربرداری کنیم. به همین جهت هر قسمت از برنامه در چند روز تصویربرداری شد. در این شرایط حفظ راکورد بحث بسیار مهمی بود که ما سعی کردیم در گروه کارگردانی آن را رعایت کنیم.
* با این تفاسیر و با وجود همه سختی‌ها چند درصد از آن چیزی که به عنوان کارگردان در ذهن‌تان بود محقق و اجرایی شد؟
در مجموع فکر می‌کنم در بخش کارگردانی حدود 90 درصد از ایده‌ای که در ذهن داشتم با همراهی محمود محمودی تهیهکننده پروژه، حمایت مدیران شبکه نسیم و تلاش اعضای تیم تولید "دست فرمون" تحقق پیدا کرد.
اینجا همه‌چیز ماشین نیست
* ارزیابی خودتان از موفقیت فصل اول و دوم چگونه است؟ به عبارتی از منظر کارگردان پروژه به نظرتان هر دو فصل چقدر خروجی قابل قبول داشته و چه امتیازی می‌گیرد؟
اگر بخواهیم از صد حساب کنیم فصل یک حدود 60 امتیاز و فصل دوم 80 امتیاز می‌گیرد زیرا طرح فصل دوم بسیار گسترده‌تر بود. در مسابقه "دست فرمون" همه چیز ماشین نیست بلکه مجموعه اتفاقات کنار هم قرارمی‌گیرند تا یک داستان شکل بگیرد. در واقع مردم باید تک تک شخصیت‌ها اعم از مربی‌ها و شرکت‌کننده‌ها را در زمان محدودی که داشتیم می‌شناختند و بعد با تماشای رقابت آن‌ها به گونه‌ای که جذاب و هیجان‌انگیز باشد با برنامه همراه می‌شدند.
قرار گذاشتیم چهره‌ها را حذف کنیم
در صحبت‌هایی که با محمود محمودی داشتیم به این نتیجه رسیدیم که حضور چهره‌ها در برنامه را حذف کنیم و در واقع چهره‌های برنامه همان شرکت‌کننده‌ها باشند. باید بگویم کارگردانی "دست فرمون" کارگردانی یک برنامه تلویزیونی نبود و متفاوت از فرم رایج کارگردانی تلویزیون بود.
* در حال حاضر حدود 40 قسمت از مسابقه روی آنتن رفته است و برنامه همراهان خود را پیدا کرده و موضع مخاطب نسبت به آن تا حد زیادی مشخص شده است، بازخوردها چطور بوده است؟
بازخوردهای مثبت بسیار گرفتیم اما انتقادهایی هم از سوی دوستان رسانه‌ای به برنامه و یا شخص من شده است. در نظرسنجی‌ها جز ده برنامه پربیننده تلویزیونی قرار گرفتیم، این برای ما نقطه عطف خوبی بود. در کل بازخوردهای خوبی از سوی مخاطبان گرفتیم و مردم "دست فرمون" را به عنوان یک برنامه تلویزیونی جدید پذیرفته‌اند. می‌دانم که مانند برنامه‌های دیگر که موضوعات عمومی‌تری دارند، مخاطب عام چندانی نداریم اما در تلاشیم که با عملی کردن ایده‌های جدید مخاطب عام بیشتری را نیز جذب کنیم.
