راضیه چنگیز نائین| مسابقات تلویزیونی در طی چند سال گذشته توانسته‌اند مخاطبان بسیاری را به خود جذب کنند تا جایی که حتی برخی از آنها بینندگانی بیشتر از سریال‌های تلویزیونی و برنامه‌های پرطرفدار دیگر داشته‌اند. مسابقه تلویزیونی «شهروند و مافیا» را باید از جمله همین مسابقات دانست، برنامه‌ای که تاکنون 5 فصل آن روی آنتن رفته و توانسته مخاطبان بسیاری را جذب کند. شهروند و مافیا از معدود مسابقات تلویزیونی است که باتوجه‌به بازخورد و رضایت مخاطبانش در فصل‌های بعدی نیز تمدید شده و تا فصل 10 آن ساخته و پخش خواهد شد. «شهروند و مافیا» به گفته سازندگان و گواه شبکه‌های اجتماعی در حال حاضر یکی از پرمخاطب‌ترین مسابقات تلویزیونی صداوسیماست که برخلاف انتظار از یک شبکه سراسری پخش نمی‌شود و ساعت 19 و 23 هر شب شبکه سلامت میزبان پخش آن از فصل اول تاکنون بوده است. کارگردانی مسابقه شهروند و مافیا برعهده محمد رجایی و تهیه‌کننده آن علیرضا سلطانی است. محمد رجایی در فصل اول به‌عنوان مجری طرح و از فصل دوم به‌عنوان کارگردان در کنار علیرضا سلطانی تهیه‌کننده ساخت این برنامه پرطرفدار را برعهده دارد. محمد رجائی متولد 23 مهر 1363 فارغ‌التحصیل رشته مهندسی صنایع است او به دلیل تدریس پدرش در دانشگاه صنعتی 5 سال در اصفهان سکونت داشته و اصالتا اصفهانی است. رجائی دوره‌های تدوین و کارگردانی را در کلاس‌های شهرام مکری و بهرام دهقان گذرانده و از سال 83 فعالیت حرفهای خود را آغاز کرده است محمد رجایی بیش از 10 هزار دقیقه برنامه تلویزیون با شبکه‌های جام‌جم، سه، نسیم و شبکه دو ساخته و در کنار برنامه‌سازی به ساخت تیزرهای تبلیغاتی مختلف نیز مشغول بوده است. به بهانه محبوبیت مسابقه تلویزیونی شهروند و مافیا و همچنین پخش فصل ششم این مسابقه تلویزیونی پرطرفدار با محمد رجائی کارگردان این مسابقه تلویزیونی به گفت‌وگو پرداخته‌ایم.
- ایده شکل‌گیری مسابقه شهروند و مافیا چطور شکل گرفت؟ چون بیشتر این بازی را در کافی‌شاپ‌ها دیده بودیم. چه شد که تصمیم گرفتید از این بازی یک مسابقه تلویزیون تولید کنید؟
زمانی که ما با شبکه سلامت برنامه ضربان را کار می‌کردیم شبکه به ما اعلام کرد که ستاد مبارزه با مواد مخدر قصد دارد اسپانسر مسابقه‌ای در شبکه سلامت شود و از ما خواستند تا طرح یک مسابقه مطابق با نیاز ستاد مبارزه با مواد مخدر بدهیم. من و علیرضا سلطانی چون از قبل با مسابقه مافیا آشنایی داشتیم دیدیم که نزدیک‌ترین کانسپت به این اتفاق می تواند مسابقه مافیا باشد چرا که بر روی تشخیص آدم‌ها کار می‌کند و تأثیرگذار است و آورده‌هایی دارد که در کنارش همان اهداف ستاد مبارزه با مواد مخدر را تأمین می‌شود. بازی مافیا باتوجه‌به اساس روان‌شناسانه‌ای که داشت یک مسابقه عادی نبود و آورده‌ای در کنار سرگرمی برای مخاطبان تأمین می‌کرد. همین امر سبب شد چنین طرحی را به سازمان دهیم و خدا را شکر باتوجه‌به اینکه مدیرمان مدیر روشنی بودند توانستیم طرحمان را تصویب کنیم و با حمایت آقای دکتر قاسمی مدیریت محترم شبکه توانستیم این برنامه را بسازیم.
- باتوجه‌به موضوع مسابقه و جذابیت‌هایش چرا «شهروند و مافیا» برای پخش در شبکه‌های سراسری انتخاب نشد؟
مدیران شبکه سلامت به ما اعلام کردند که یک طرح مسابقه می‌خواهند با یک سری اهداف و ما این مسابقه را به شبکه ارائه دادیم. طبیعتا وقتی یک برنامه در یک شبکه شروع شود در همان شبکه ادامه پیدا می‌کند نکته دیگر اینکه شبکه سلامت در حوزه سلامت روان هم مشغول به فعالیت است و آورده و دستاورد این بازی در حوزه روان‌شناسی بسیار زیاد است که چندین موردش را در مصاحبه‌های مختلف گفته‌ایم بحث تشخیص، اعتمادبه‌نفس، فن بیان، آموزش صبر و رعایت قوانین و تمام نکاتی که یک فرد باید در زندگی‌اش پیاده کند در این مسابقه قرار دارد. شما در همه روابطتان نیاز به تشخیص دارید در انتخاب همسرتان نیاز دارید که طرف مقابلتان آدم درستی باشد در انتخاب دوست یا مراودات کاری یعنی لحظه‌لحظه زندگی باید این قوه تشخیصتان مشغول به فعالیت باشد و تنها راه برای تقویت مهارت تشخیص همین بازی و آگاه شدن است.
به نظر من محل پخش مسابقه و ساعت مناسب آن باعث شده مخاطب خود را پیدا کنیم و شبکه سلامت این بستر را برای ما مهیا کرد که مخاطبمان را افزایش دهیم. در حال حاضر 8 میلیون خانوار بیننده ما هستند و این آمار خیلی خوبی است باتوجه‌به اینکه مسابقه «شهروند و مافیا» در شبکه سراسری پخش نمی‌شود و در شبکه سلامت روی آنتن می‌رود. شبکه سلامت قبلا خیلی تخصصی درباره مسائل پزشکی صحبت می‌کرد که مدیریت محترم آقای دکتر قاسمی این مسابقه را نیز باتوجه‌به اینکه مربوط به‌سلامت روان بود به حوزه‌هایی که قبلا کار می‌کردند اضافه کردند. اضافه‌شدن شهروند و مافیا خیلی اتفاق مناسبی بود و به نظرم جای این مسابقه در شبکه سلامت بود چون برنامه ما سرگرمی صرف نیست که مثلا بگوییم باید در شبکه نسیم و یا شبکه سه پخش می‌شد. سعی کرده‌ایم «شهروند و مافیا» یک بار آموزشی داشته باشد.
- «شهروند و مافیا» تا چند فصل ادامه خواهد داشت؟
ما سری اول یک‌فصل از شبکه سفارش گرفته بویم که باتوجه‌به بازخوردهای خوب مخاطبان سری دوم شامل سه فصل 2 و 3 و 4 را به ما سفارش دادند. این سری باتوجه‌به بازخورد مخاطبان به ما شش فصل سفارش داده شد یعنی ما از فصل 5 تا 10 را سفارش گرفته‌ایم و در حال ضبط هستیم. برای این اتفاق ما سه ماه مسابقه انتخابی گذاشتیم و فراخوانی دادیم که 13 هزار نفر در مرحله اول ثبت‌نام کردند و 4 هزار نفر ثبت‌نام خود را تکمیل کردند و در دو دوره مسابقه انتخابی ما شرکت کردند. این مسابقات توسط چهار داور قضاوت شد و تقریبا 640 نفر برای چهارفصل 5 و 6 و 7 و 8 انتخاب شدند. فصل 9 به‌صورت نیم‌فصل خانم‌ها حضور دارند که 80 شرکت‌کننده خانم از همان فراخوان برای این قسمت انتخاب شده‌اند. در فصل نهم سطح بازی‌های خانم‌ها نسبت به فصل سوم بالاتر است. نیم‌فصل دوم 9 که آقایان هستند و فصل 10 از بهترین‌های فصول گذشته ما هستند و بهترین بازیکنان فصل‌های گذشته را در فصل 10 خواهیم داشت. ما هم‌اکنون در حال تصویربرداری فصل 9 هستیم و میزبان خانم‌ها.
- در فصل‌های آینده تغییراتی را شاهد خواهیم بود و نقش جدیدی به جریان مسابقه اضافه می‌شود؟
ما یک تغییر از فصل یک به دو داشتیم و نقش اضافه کردیم، آن سناریو سناریوی کاملی بود و مخاطب با آن ارتباط برقرار کرده بود و خیلی از مخاطبان با برنامه ما و سناریویی فعلی با بازی مافیا آشنا شدند و آن‌قدر خوب یاد گرفته‌اند که پدیده‌هایی در فصل‌های آینده داریم که برای خودمان جالب بود. ما تا فصل نهم با همین نقش‌ها و سناریو پیش می‌رویم ولی برای فصل 10 یک سری نقش اضافه و حذف می‌شود که باتوجه‌به اینکه بهترین بازیکن‌های فصول گذشته در این فصل حضور دارند از بابت اینکه بازیکن‌ها بتوانند با این نقش‌ها بازی کنند خیالمان راحت است و ان‌شاءالله اگر به فصل‌های بعدی کشیده شود و شبکه مجدد به ما سفارش بدهد برای فصل‌های یازده به بعد با همان سناریوی فصل 10 (نقش‌های جدید) ادامه خواهیم داد. فصل نهم شهروند و مافیا نوروز 1400 و فصل دهم ماه رمضان 1400 پخش خواهد شد.
- تولید مسابقه «شهروند و مافیا» از فصل سوم با همه‌گیری ویروس کرونا در کشورمان همزمان شده از چالش‌ها و شرایط ویژه‌کار در دوران کرونا برایمان بگویید.
کار در دوران کرونا بسیار دشوار است. ما اینجا باتوجه‌به تعداد شرکت کنندگانی که رفت و امد می‌کنند قطعا در معرض خطر هستیم اما تمام پروتکل‌ها از تب‌سنج گرفته تا ضدعفونی و ماسک را کاملا رعایت می‌کنیم یعنی اگر کسی کمی مشکوک به کرونا هم باشد جایش را از یک‌فصل به فصل دیگر جابه‌جا کرده‌ایم که هم حقش ضایع نشود وهم خطری برای دیگران نداشته باشد. پشت‌صحنه، تمامی عوامل ماسک می‌زنند. من خودم مرحله دکور که بودیم کرونا گرفتم و َآنتی‌بادی در بدنم تشکیل شد. در انتخاب دکور سعی کردیم فضایی را بگیریم که هم هوا در جریان باشد و هم پارتیشن‌بندی کردیم و اینکه دکور ما سقف ندارد و هوا در جریان بوده و تهویه و هواکش مخصوص و بحث ضدعفونی‌کردن را سعی می‌کنیم رعایت کنیم تا مشکلی پیش نیاید.
- راوی فصل یک مسابقه بهنام تشکر بود چه شد که راوی را تغییر دادید و چرا علیرام نورایی را انتخاب کردید و آیا قرار است راوی در آینده مجددا تغییر کند؟
آقای نورایی تا مادامی‌که این برنامه تولید شود راوی مسابقه خواهند بود. ما بعد از اینکه فصل یک تمام شد نتوانستیم با آقای تشکر هماهنگ شویم چون ایشان درگیر یک سریال بودند بنابراین یک سری از دوستان را کاندید کردیم و اولین نفری که در نظر داشتیم آقای علیرام نورایی بودند که طی جلسه‌ای که گذاشتیم ابتدا ایشان هم خیلی تمایل به اجرا نداشتند و وقتی متوجه شدند که این اتفاق عملا روایت یک قصه و داستان است و گردانندگی مسابقه با ایشان است با رفت‌وبرگشت‌هایی که داشتیم راضی شدند که افتخار دهند در خدمتشان باشیم و خیلی از این تغییر خوشحالیم چون کاملا در ذهن مخاطب نشسته است و جایشان کاملا جای درستی است. این موضوع را از بازخورد مثبت مخاطبان گرفته‌ایم و تکیه‌کلام‌های ایشان هم در میان مخاطبان چرخیده است. تسلط ایشان در بازی و کاراکتر جذابی که دارند یکی از عوامل موفقیت شهروند و مافیاست. ما در پشت‌صحنه باهم رفیق هستیم و ایشان همراه و پابه‌پای ما حرکت می‌کنند. 
- یکی از بخش‌هایی که مخاطبان به آن انتقادهایی دارند حضور روان شناسان پس از پایان مسابقه و لحن گفتار آنهاست. دلیل حضور روان‌شناس در مسابقه چیست و َآیا تغییری در این بخش شاهد خواهیم بود؟
در وهله اول این گاردی که نسبت به حضور روان‌شناس وجود دارد طبیعی است چون ما مخاطبانی از همه سنین داریم ولی قشر جوان آمار بیشتری از مخاطبان را تشکیل می‌دهند و طبیعتا قشر جوان آماده شنیدن نکات آموزشی نیستند، مخصوصا پس از بازی که هیجان هم دارد و دوست دارند بیشتر شرکت‌کنندگان را ببیند. بحث دیگر رسالت برنامه است و ما اگر ده درصد مخاطبانمان هم حرفهای روان‌شناس را گوش دهند برای ما جذاب است. قبول دارم که روان شناسانمان باید با مخاطبان صمیمی‌تر باشند ولی به جهت اینکه ما قسمت‌ها را ضبط می‌کنیم و بعد برای روان شناسان نمایش می‌دهیم و روان شناسان باتوجه‌به مشغله‌شان در حین بازی در این فضا نیستند طبیعتا یک اختلافی پیش می‌آید ما این اشکالمان را می‌پذیریم و سعی می‌کنیم در مراحل بعدی تا آنجایی که امکانش هست حلش کنیم.
- درباره اصلاح کلمات انگلیسی در جریان بازی بحث‌های بسیاری وجود دارد این موضوع ایده سازندگان برنامه بوده یا باتوجه‌به ضوابط صداوسیما ایجاد شده؟ درباره این موضوع بازخورد مخاطبان بیشتر مثبت بوده یا منفی؟
چون این بازی بیشتر در کافه‌ها و دورهمی‌های خانوادگی بازی می‌شود یک سری اصطلاحات انگلیسی در آن جا افتاده بود. یک زمانی شما یک برنامه گفت‌وگومحور می‌سازید ناخودآگاه یکی دوکلمه انگلیسی در آن قرار دارد و زیاد به چشم نمی‌آید اما در این بازی اگر این نکته به آن توجه نمی‌شد یک برنامه‌ای می‌شد که اکثر کلمات انگلیسی بودند. هم مدیر شبکه و مدیرگروهمان خیلی به این اتفاق مصر بودند و هم من و علیرضا سلطانی به‌عنوان تهیه‌کننده کار خیلی علاقه داشتیم که کاری برای زبان فارسی انجام دهیم. زبان فارسی باتوجه‌به اتفاقاتی که این مدت افتاده و غلط‌های املایی به شدت زیادی که می‌بینیم و کلا چه در حوزه نوشتاری و چه در حوزه گفتاری در حال نابودی است این برای ما مسئولیتی بود که در این مسابقه تا جایی که می‌توانیم از زبان فارسی صیانت کنیم. خود من بارها در اینستاگرام شخصیم و برنامه درباره این موضوع توضیح داده‌ام چون خیلی انتقاد می‌کنند که با اصلاح کلمات ذهن مخاطب بهم می‌ریزد اما بارها از این اقدام دفاع کرده‌ام و گفته‌ام که شبکه هم این را به ما نمی‌گفت خودمان علاقه داشتیم که این اتفاق برای شهروند و مافیا بیافتد.
بازخورد این موضوع را در زمان بازی در کافه‌ها دیده‌ام که بازیکنی که در کافه هم بازی می‌کند بلند می‌شود و می‌گوید چالش به‌جای چلنج این یعنی پنجاه‌درصد بازیکن‌ها این موضوع برایشان جاافتاده. اولین‌بار که این را دیدم انگار که خستگی از تنم در رفت و مصمم‌تر شدم که این موضوع را ادامه دهم.
- در روند بازی قبلا می‌دیدیم که بازیکنان مقابل دوربین کارت و نقش خود را برمی‌داشتند اما این روند تغییر کرد و انتقادهایی نیز در این زمینه وجود داشت در این باره توضیح می‌دهید.
اپلیکیشنی برای بازی طراحی شده که مخصوص نقش دادن است که قرار هم نیست بیرون پخش شود. سری گذشته که بازیکنان کارت‌ها را برمی‌داشتند و به بینندگان نشان می‌دادند دکوپاژ برنامه این‌طور بود. الان در سری جدید، دکوپاژ را تغییر داده‌ایم و حتی روز معارفه نقش‌ها را هم نمی‌نویسیم و اجازه می‌دهیم خود مخاطب درگیر بازی شود و بازخورد خوبی هم گرفته‌ایم به این صورت مخاطب ما هم روز معارفه می‌تواند نقش‌ها را حدس بزند.
- بازخوردهایی که تا الان از شهروند و مافیا گرفته‌اید چگونه بوده است؟
من در هر جمعی می‌نشینم صحبت از مافیا است و مردم من را هم که جلوی دوربین نیستم در کوچه و خیابان می‌شناسند و این نشان می‌دهد که مسابقه در بین مخاطبان فراگیر شده است. ما مسابقه‌ای را به تلویزیون آوردیم و به آن رسمیت دادیم و به سمت این رفتیم که بگوییم این مسابقه آورده دارد. بازی مافیا در بخش بازی‌های فکری نیز در ایران ثبت شده است که می‌توانیم بگوییم یک قدمش را ما برداشتیم. در حال حاضر جوان‌های ما تفریحی ندارند و ایجاد تفریح برای جوان‌ها از خیلی از مشکلات جلوگیری می‌کند. اینکه شما فضایی داشته باشید که انرژی خودتان را تخلیه کنید و حتی آورده‌ای داشته باشید بسیار ارزشمند و مفید است.
- و سخن پایانی
از دوستانی که با «شهروند و مافیا» آشنا نشده‌اند درخواست می‌کنم یکی دو قسمت آن را تماشا کنند قطعا خوششان خواهد آمد و طرفدار برنامه خواهند شد. طبق بازخوردی که ما از دوستانی که طرفدار برنامه هستند می‌گیریم حتی تکرارهایمان را هم دنبال می‌کنند. ما قدر مخاطبان را می‌دانیم و قطعا نواقصی داریم که سعی می‌کنیم برطرف کنیم.
