ترس‌های دانش‌آموزان از چالش مومو: دائم نگرانیم کسی ما را زیر نظر داشته باشد

 بچه که بودیم، هرازگاهی دور هم جمع می‌شدیم و برای هم از قصه‌های ترسناک جن و پری تعریف می‌کردیم. یکی قسم می‌خورد که با چشمان خودش دیده و دیگری روایت را به عمو، خاله، پدر بزرگ و مادر و ... نسبت می‌داد؛ راست و دروغش را هیچوقت نفهمیدیم، اما نتیجه همیشه یکسان بود: تا چند روز از سایه خودمان هم می‌ترسیدیم و حتی برای دقایقی هم حاضر نبودیم تنها بمانیم. هر از چندگاهی هم شایعه‌ای در مدرسه پخش می‌شد و دهان به دهان می‌گشت و هرچقدر مسئولین مدرسه درباره آن توضیح می‌دادند، باورمان نمی‌شد.
حالا هم داستان همان است. تنها تفاوتش دخیل شدن تکنولوژی در ماجراست و بچه‌های عصر تکنولوژی روش‌های دیگری برای ترسیدن دارند؛ اینترنت هم به گسترش آن بیشتر از قبل کمک می‌کند تا جایی‌که اگر تا سال‌ها قبل روایت‌های این‌چنینی بین گروه‌های دوستی و مدارس می‌ماند، حالا به لطف اینترنت به سرعت در سراسر کشور منتقل می‌شود؛ چالش مومو که این روز‌ها حسابی دانش‌آموزان را ترسانده و اضطراب و نگرانی برای آن‌ها و والدین‌شان به همراه داشته است، مثالی دقیق برای این ماجراست.
سلام؛ میای بازی کنیم؟
چندین سال قبل بود که بازی نهنگ آبی حسابی سروصدا کرد و داستان‌های زیادی به همراه داشت. گفته می‌شد که نهنگ آبی با درخواست‌های خود از فرد، او را به سمت افسردگی و خودکشی سوق می‌دهد. بعد از مدتی هم که تب و تاب بازارش افتاد، همانطور که آمده بود، رفت. مدتی بعد یعنی در سال ۲۰۱۸ چالش دیگری به نام چالش مومو در غرب باب شد که نماد آن تصویر زنی با چشم‌ها و دهانی بزرگ بود. این تصویر درواقع عروسکی ساخته شده به دست هنرمندی ژاپنی است که در افسانه‌های شرقی پرنده‌ای بود که بچه‌ها را می‌دزدید. هرچند که این عروسک بدقواره و خالقش هیچ ارتباطی به شکل گیری این چالش نداشتند.

این چالش با پیام‌هایی شروع می‌شد که می‌پرسید: سلام، میای بازی کنیم؟ و سپس فرد را با ارسال ویدیوها، عکس و پیام‌های صوتی ترسناک و تهدیدآمیز مجبور به رفتار‌های خشونت آمیز علیه خود یا دیگران می‌کرد یا به گفته برخی کاربر را هک و اطلاعات تلفن همراه آن‌ها را سرقت می‌کرد.
اگر در اینترنت جستجو کنیم، به اخباری جهانی مبنی بر خودکشی نوجوانان تحت تاثیر این چالش بر می‌خوریم و هرچند که این اخبار به طور رسمی تایید نشدند، اما نیرو‌های پلیس و مسئولان مدارس دائما به کودکان و نوجوانان در این باره هشدار داده و از آن‌ها خواستند که در تنظیمات شبکه‌های اجتماعی دسترسی کاربران غریبه را به اکانت خود محدود کنند. شبکه‌هایی مانند یوتیوب هم اعلام کردند که هرگونه محتوایی راجع‌به این چالش را از صفحات خود حذف می‌کنند.
حالا بعد از دوسال چالشی شبیه به اتفاقی که دو سال قبل در جهان افتاد در ایران در حال تکرار است. سارا دانش آموز کلاس هفتم در این باره می‌گوید: «تمام گروه‌های مدرسه من پر شده اند از ویدیو‌ها و پیام‌های صوتی مومو و دوستانم به طور مرتب در حال صحبت کردن از این چالش‌اند و هر از چندگاهی یک شماره را به عنوان شماره مومو در گروه می‌گذارند و به بقیه می‌گویند که سریع قبل از اینکه به شما پیام بدهد، شماره را بلاک کنید.»
او ادامه می‌دهد: «جدای از اینکه همان ویدیو‌هایی هم که می‌فرستند خیلی ترسناک است، این است که می‌گویند اگر مومو به شما پیام بدهد و پیامش را حتی باز کنید در عرض چند ثانیه به تمام تلفن شما، عکس‌ها، مخاطبین و موقعیت مکانی شما دسترسی خواهد داشت.»
سارا درباره محتوای ویدیو‌هایی که در گروه‌های دوستانش به اشتراک گذاشته می‌شود، می‌گوید: «ویدیو‌ها چیزی مانند فیلم ترسناک است و ما با وجود اینکه می‌ترسیم، نمی‌توانیم جلوی خودمان را بگیریم که بازشان نکنیم! به طور مثال در یکی از این ویدیو‌ها مومو با یک نفر تماس تصویری می‌گیرد و به جای تصویر خودش، تصویر آن فرد را از زاویه دیگری به او نشان می‌دهد یا مثلا چاقویی در دست دارد و اطلاعاتی از زندگی فرد به او می‌دهد و می‌گوید در صورتی که کاری که می‌گوید را انجام ندهد، او را یا یکی از اعضای خانواده‌اش را می‌کشد. این‌ها ویدیو‌ها باعث شده که من و دوستانم حتی در خانه هم حس کنیم دائما تحت نظریم و از دوربین‌های گوشی‌مان دوری کنیم و حتی برای دقایقی تنها نباشیم.»
تینا هم دانش‌آموز دیگری است که کم و بیش همین حرف‌ها را تکرار می‌کند و می‌گوید: «گاهی برای ما پیام‌هایی فرستاده می‌شود که اشخاص بزرگسالی این بازی را بسیار خطرناک توصیف کرده اند و گفته اند که تحت هیچ شرایطی پیام‌هایی که از افراد ناشناس برایتان می‌آید باز نکنید وگرنه در عرض چند ثانیه هک می‌شوید. همین‌ها باعث می‌شود بیشتر بترسیم و موضوع برایمان جدی‌تر شود. از طرفی به نظر من این موضوع شوخی نیست، چون در تمام دنیا پخش شده و همه کشور‌ها نسبت به آن هشدار داده اند و همین‌ها باعث شده که فکر کنیم بزرگتر‌ها برای اینکه ما نترسیم، می‌گویند که این بازی دروغ است.»
تینا و سارا هردو در پاسخ به این سوال که آیا خودشان یا فردی از دوستانشان از مومو پیامی دریافت کرده، پاسخ منفی داده و می‌گویند: «در مدرسه ما کسی نبوده، اما برخی از بچه‌ها داستان‌هایی را از بقیه دوستانشان تعریف می‌کنند که راستش فکر نمی‌کنیم چندان واقعی باشند!»
پلیس فتا: چند نفر در استان هرمزگان دستگیر شده‌اند
روز گذشته، خبری در رسانه‌ها منتشر شد که به نگرانی بیشتر خانواده‌ها دامن زد: پسر ۱۱ ساله خوزستانی به دلیل این چالش جانش را از دست داد. برخی خبرگزاری‌ها گفته بودند این دانش‌آموز تحت تاثیر این بازی اقدام به خودکشی کرده و برخی دیگر حمله قلبی از شدت اضطراب را دلیل فوت این کودک عنوان کرده بودند.
سرهنگ کیومرث کشوری، جانشین فرماندهی نیروی انتظامی اهواز در این باره به خبرگزاری مهر گفته بود: «تاکنون هیچ شکایتی به فرماندهی انتظامی اهواز و یا پلیس فتا مبنی بر قربانی گرفتن چالش مومو در سطح شهرستان اهواز واصل نشده است و هیچ تماسی هم با مرکز فوریت‌های پلیسی ۱۱۰ برای اعلام گزارش در این زمینه نداشته‌ایم. اطلاع و پیگیری بعد از وقوع جرم در صورتی امکان پذیر است که خبر آن از سوی مردم به مرکز فوریت‌های پلیسی اطلاع داده شود و یا شکایتی ثبت شود که مأموران برای پیگیری به این دو مورد استناد می‌کنند، ولی برای این خبر تاکنون نه شکایتی واصل شده و نه تماسی داشته‌ایم.»
سرهنگ رامین پاشایی، معاون اجتماعی و ارتباطات پلیس فتا نیز در این باره به خبرآنلاین می‌گوید: «خبر فوت دانش آموز ۱۱ ساله اهوازی به دلیل چالش مومو به هیچ عنوان تایید نشده است.»
او ادامه می‌دهد: «تا این لحظه که با شما صحبت می‌کنم، هیچگونه شواهدی دال بر اینکه این چالش در کشور ما در حال انجام است، وجود ندارد و هیچ مدرکی هم مبنی بر اینکه از طریق تماس یا پیام در شبکه‌های اجتماعی بتوان کسی را هک کرد، وجود ندارد؛ هک یا دسترسی غیر مجاز به داده‌های افراد، پروتکل و پروسه خاص خودش را دارد.»
سرهنگ پاشایی با بیان اینکه چالش مومو در سال ۲۰۱۸ در سایر کشور‌ها انجام می‌شد و در حال حاضر دیگر انجام نمی‌شود، اضافه می‌کند: «اما در کشور ما متاسفانه برخی با اهداف مشخصی به این رفتار‌ها اقدام می‌کنند و به صورت اتفاقی با اکانتی که ممکن است از داخل یا خارج کشور باشد و عکس و آیدی مومو دارد، به شما پیام می‌دهند یا تماس می‌گیرند.»
معاون اجتماعی و ارتباطات پلیس فتا بیشتر این افراد را ساکن جنوب وجنوب غربی کشور معرفی می‌کند و تاکید می‌کند: «با پیگیری‌های انجام شده، در حال حاضر چند نفر در استان هرمزگان دستگیر شده اند؛ و هدفشان از این رفتار‌ها را بازی و سرگرمی و تشویش اذهان عمومی اعلام کردند.»
او در ادامه با اشاره به اینکه جای نگرانی در خصوص هک شدن برای خانواده‌ها وجود ندارد و اگر با مشکلی مواجه شدند، می‌توانند مراتب را از طریق سایت رسمی پلیس فتا اعلام کنند، اضافه می‌کند: «امن‌ترین بستر آموزش، استفاده از اپلیکیشن شاد است و اگر عده‌ای از واتس‌اپ استفاده می‌کنند حتما تنظیمات امنیتی‌شان را به گونه‌ای تنظیم کنند که هرکسی نتواند با آن‌ها تماس بگیرد و تنها مخاطبین اجازه تماس داشته باشند و اگر دسترسی افراد غریبه را به حساب کاربری خودتان بندید، جای هیچ نگرانی نیست.»
خانواده‌ها با ترس فرزندان چطور برخورد کنند؟
با شیوع کرونا، بسته شدن مدارس و آموزش مجازی عملا دور نگه داشتن بچه‌ها از فضایی که پر از شایعاتی مربوط به این چالش و سایر محتوا‌هایی است که شاید برای این سنین مناسب نباشد، غیر ممکن به نظر می‌رسد؛ هرچند که دور نگه داشتن هرگز چاره کار نیست و اطلاعات و آگاهی درست بهتر از هرچیزی می‌تواند جلوی آسیب‌ها را بگیرد.
۱. در وهله اول خانواده به عنوان اولین نهاد جامعه پذیر کردن کودک، باید به خطراتی که فرزندشان را تهدید می‌کند، آگاه باشند و حقیقت موضوع را برای فرزند خود توضیح داده و آگاهی لازم را در اختیارش قرار دهند.
۲. ارتباط خود را با فرزندانشان نزدیک‌تر کنند و نسبت به رفتار‌های غیر نرمالی مانند گوشه‌گیر شدن، اضطراب، ترس و... واکنش نشان داده و با ایجاد ارتباطی موثر ریشه تغییر رفتار را جویا شوند.
۳. با توضیح اینکه این موجود وجود خارجی ندارد و توسط انسان‌هایی بیمار که قصد آزار رساندن و ترساندن دیگران را دارند، فرزندشان را از واقعیت موجود آگاه کنند.
۴. در مورد استفاده بیش از حد از وسایل الکترونیک قوانین مشخصی را دنبال کرده و با تعیین قوانینی ساعات استفاده را محدود کرده و محتوایی که فرزندشان در فضای مجازی می‌بیند را کنترل کنند.