تلویزیون به‌جای حذف رقیب به فکر رقابت سالم باشد

مدتی است که اختلاف بر سر مدیریت و نظارت بر شبکه نمایش خانگی موضوع مناقشه بین سینما و تلویزیون شده و وضعیت ساخت سریالهای شبکه نمایش خانگی را معلق گذاشته است. تا مدتی پیش مجوز ساخت سریال‌های شبکه خانگی را وزارت ارشاد صادر می‌کرد تا اینکه با بالا گرفتن تب سریال‌های شبکه خانگی و افزایش کاربران وی‌اودی‌ها، زمزمه‌هایی مبنی بر ادعای مالکیت صداوسیما بر شبکه خانگی به گوش رسید. این ادعا از همان ابتدا با واکنش‌هایی مواجه شد و باعث شد تا برخی از کارگردانان و بازیگرانی که اتفاقا اغلب برای تلویزیون هم سریال ساخته اند، لب به اعتراض بگشایند.
در آخرین واکنش ها خانه سینما طی نامه ای از وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی  درخواست همراهی با صنوف سینمایی را مطرح کرده است.
بابک کایدان ـ نویسنده سینما و تلویزیون ـ که به تازگی پخش سریال «دل» به قلم او در شبکه خانگی به پایان رسیده است، درباره رقابت تلویزیون با سریالها و مجموعه های شبکه خانگی به ایسنا توضیح داد: «طبیعتا با استقبال بیشتر از سریال های شبکه نمایش خانگی، مخاطب اندک تلویزیون ریزش بیشتری می‌کند. اما با حذف رقیب، اتفاقی نمی‌افتد چون در نهایت آسیبش به مخاطب می‌رسد.»
او ادامه داد: کاش تلویزیون هم در درون خودش حس رقابت ایجاد می‌کرد و به رقابت سالم روی می‌آورد. تلویزیون می‌توانست با جذب هنرمندان و با رفتن به سمت قصه‌های جسورانه تر و شرایط بهتر، رقابتی با نمایش خانگی شکل دهد که نفعش برای مخاطب بود. مخاطب انتخاب می کرد کدام کار را ببیند. البته هیچکس منکر این نیست که آثار موفق تلویزیونی بیننده‌  ۳۰ تا ۴۰ میلیونی دارد اما شبکه خانگی به خاطر مدل پلتفرم و بحث اینترنت گستردگی اش نهایتا با دو ـ سه میلیون مخاطب است.
این فیلنامه نویس تاکید کرد: «بارها گفته ام دلم می‌خواست تمام آثار شبکه خانگی از طریق تلویزیون به دست مردم می‌رسید؛ زیرا هم رایگان بود و هم مخاطبش را پیدا می‌کرد و هم گستردگی‌اش بسیار بیشتر بود. اما متاسفانه سیاست‌های سازمان صداوسیما خیلی به این سمت نرفته است.
کایدان تصریح کرد، «امیدوار بودم که تلویزیون به خودش بیاید و رقابتی ایجاد شود اما حذف رقیب نه تنها رقابتی ایجاد نمی‌کند بلکه آسیب بیشتری هم به خودش و هم به شبکه خانگی و از همه مهمتر به مخاطب می‌زند.»
کایدان که خود در گذشته سریال‌هایی همچون «دلدادگان» را برای تلویزیون نوشته است، با اشاره به ضعف سریال‌های تلویزیونی در چند سال اخیر، عنوان کرد: به نظرم چند سال است که دافعه صداوسیما نسبت به جاذبه‌اش خیلی بیشتر شده است. چند سال است که خیلی از هنرمندانی که هم برای تلویزیون و هم برای خودشان آورده‌ای داشتند، متاسفانه دیگر در تلویزیون فعالیت نمی‌کنند. شبکه خانگی هم دارد خودش را پیدا می‌کند و در همین زمان محدود فارغ از کارهای متوسط، ضعیف و قوی‌اش توانسته با مخاطب ارتباط برقرار کند.

نویسنده سریال «دل» در عین‌ حال گفت که اگر محدودیت‌ها کمتر باشد ترجیحش نوشتن سریال برای تلویزیون است، زیرا تلویزیون مخاطبان گسترده‌تری دارد و وی‌اودی‌ها هنوز به تلویزیون نرسیده‌اند.
او در این زمینه افزود: من چند سریال برای تلویزیون نوشته‌ام. ارتباط مخاطب با سریال‌ها در تلویزیون خیلی گسترده تر است. طبیعی هم است. تلویزیون رسانه ملی است و جمعیت زیادی برنامه هایش را تماشا می کنند. وی او دی ‌ها فعلا به تلویزیون نمی رسند شاید تا چند سال دیگر همه چیز اینترنتی شود اما تلویزیون در صورت داشتن کار موفق می‌تواند راحت از شبکه خانگی عبور کند. اما وقتی کارها به مخاطب نزدیک نشوند و دارای جسارت لازم نباشند، طبیعتا این اتفاق نمی‌افتد و مردم شبکه خانگی را دنبال می‌کنند.
کایدان درباره آسیب مالی و شغلی که در راستای توقف صدور پروانه ساخت سریال‌های شبکه خانگی برای فعالان این حوزه به وجود می‌آید، تاکید کرد: طبیعتا آسیب زیادی به کسانی‌که در این حوزه مشغول به کار بودند وارد می شود. با توجه به اوضاع موجود و توقف تقریبی سینماها و اینکه تولیدات تلویزیون هم مثل‌های قبل گسترده نیست،  شبکه خانگی که بخش خصوصی هم در آن چرخش مالی داشت، می‌توانست خیلی‌ها را مشغول به کار کند. اگر هفت ـ هشت ‌پروژه راه می‌افتاد حدود دو هزار نفر مشغول به کار می‌شدند و برای مخاطب از لحاظ تنوع کار و برای دست‌اندرکاران سینما از لحاظ هدایت خوب چرخه مالی مفیدی بود. متاسفانه این بلاتکلیفی آسیب جدی می‌زند آن هم زمانی که تنور شبکه خانگی حسابی داغ شده بود و می‌توانست خودش را پیدا کرده و خیلی بالغ‌تر شود.

این نویسنده با بیان اینکه اگر قرار باشد نمایش خانگی با فیلترها و چهارچوب‌های تلویزیون هدایت شود، صد در صد در کاهش مخاطب و روی آوری مخاطب به شبکه‌های ماهواره‌ای تاثیرگذار است و لطمه‌اش را دوباره مخاطب می‌خورد،‌ عنوان کرد: با اینکه شبکه خانگی از جهت مرزها و چهارچوب‌ها فقط یک گام از تلویزیون جلوتر است و خیلی کار عجیب و غریبی چه از نظر محتوا و چه از نظر فرم انجام نمی‌دهد اما همین یک گام توانسته رقابت خیلی جدی را با شبکه‌های ماهواره‌ای‌ داشته باشد.
او با بیان اینکه شبکه خانگی یک جریان نوپاست که سه چهار سال است که به شکل حرفه‌ای تنورش گرم شده است، عنوان کرد: طبیعی است که یک جریان نوپا ممکن است آسیب‌هایی داشته باشد تا به بلوغ برسد. ممکن است از بین کارها یک کار هم نیمه تمام بماند و یک کار دچار حواشی شود اما به نظرم برآیند کلی نمایش خانگی کارنامه خیلی موفقی را ارائه می‌دهد.
کایدان افزود: در این سال‌ها شبکه خانگی حدود ۱۵ سریال تولید کرده که حداقل پنج‌تا از آن‌ها در حافظه مخاطب مانده و رضایت مخاطب را جلب کرده است. در صورتی که اگر بخواهیم با کارهای خارجی مقایسه کنیم،‌ آن‌ها انبوهی از سریال‌ها را فارغ از محدودیت‌ها کار می‌کنند و تنوع ژانر دارند و پول گسترده‌ای در صنعت هنریشان در چرخش است و با این حال شاید ۱۰ سریال موفق شود. ما با این تعداد سریال در شبکه نمایش خانگی و فقر مالی گسترده و همه محدودیت‌های فرهنگی، عرفی، سیاسی و اقتصادی که بر کارها حاکم است، توانستیم مثلا از ۱۵ اثر پنج اثر ماندگار و  با رضایت مندی بالا انجام دهیم. بقیه کارها هم کارهایی بوده که به سرانجام رسیده  حالا ممکن است از این تعداد دو سریال هم دچار حواشی شده باشد. این به این معنی نیست که کل بشکه خانگی باید تعطیل شود. به نظرم آورده‌های شبکه خانگی بسیار بیشتر از آسیب‌هایش بوده است.
او اختلاف بر سر نظارت بر شبکه خانگی را دعوایی بی دلیل دانست که چوبش را مخاطب می‌خورد و امکان ورود دوباره شبکه‌های ماهواره‌ای و آسیب‌های فرهنگی تقویت می‌شود. علاوه بر این به اعتقاد این نویسنده این اختلاف فعالان سینما را نسبت به قبل بیکارتر می‌کند و هیچ آورده‌ی دیگری ندارد.

این فیلمنامه نویس در ادامه درباره مطرح شدن پیشنهادی مبنی بر تشکیل شورای نظارت بر نمایش خانگی متشکل از نمایندگانی از نهادهای مختلف، اظهار کرد: این پیشنهاد شدنی است به شرط اینکه هدف همدلی و رسیدن به یک جمع بندی نهایی باشد نه اینکه در همان شورا هم یارکشی سازمانی شود. هدف باید همدلی باشد و نه خنثی سازی شبکه خانگی. به نظرم پیشنهاد خوبی است زیرا هجمه آرا است و می‌توان به یک نتیجه‌ای رسید. باید اجازه دهند که شبکه خانگی حداقل در مورد محتوا با جسارت جلو بیاید. بحث حجاب و پوشش بحث جدایی است ولی حداقل از لحاظ محتوایی امیدوارم چهارچوب‌ها به گونه‌ای نباشد که کارها به آثاری خنثی تبدیل شود و مردم  اعتمادشان را به شبکه خانگی از دست بدهند. به ویژه اینکه بابتش پول می‌دهند و انتظار دارند چیزی را ببینند که ارزش دارد. چه در بخش سرگرمی، چه در بخش رویاسازی و چه در بخش نقدهای اجتماعی و در همه حوزه‌ها  مخاطب باید احساس کند که این سریال ارزش پول دادن برای تماشا را دارد وگرنه اگر قرار باشد در شبکه خانگی باز کارهایی مثل تلویزیون ساخته شود، آسیبش خیلی خیلی بیشتر است زیرا مردم فکر می‌کنند سرشان کلاه رفته و  اعتمادشان را نسبت به شبکه خانگی از دست می‌دهند. امیدوارم برآیند این پیشنهاد به این برسد که جلوی جسارت کارها را نگیرند. کار شبکه خانگی خارج از عرف و فرهنگ نیست فقط یک گام جلوتر است. قطعا در مرحله اول لازمه جذب مخاطب و سرگرم کردنش همین جسارت است.
او در عین‌حال افزود: البته واقعیت این است که راهکار نظارت خیلی کار راحتی بود و نیازی به این همه جنجال نبود. نهایتا می‌شد یک مقدار قوانین منظم‌تر و مدون‌تری را در پروانه ساخت اعمال می‌کردند. کار آنقدر پیچیده نبود که جلوی سریال‌ها به این شکل گرفته شود. الان دو ـ سه سریال دیگر که بیاید دیگر کاری برای نمایش خانگی وجود ندارد و نیمه دوم سال تقریبا خالی است. سه یا چهار روز در هفته مردم می‌توانستند از این سریال‌ها استفاده کنند و این یک آسیب جدی است.

کایدان در پایان درباره سریال جدیدش برای شبکه نمایش خانگی گفت: کاری را قرار است برای شبکه خانگی انجام دهیم که فعلا در حد گفت‌و گو و ایده است. احتمالا کمدی خواهد بود. پیگیر کارگردان و تکمیل تیم هستیم. ان شاءالله تا هفته آینده به نتیجه برسیم و کارگردان هم مشخص می شود.
بابک کایدان پیش از سریال «دل» در سریال‌هایی همچون «دلدادگان» و «خوب بد زشت» به کارگردانی منوچهر هادی، «معراجی‌ها» و «دارا و ندار» به کارگردانی مسعود ده‌نمکی و «سقوط یک فرشته» به کارگردانی بهرام بهرامیان، به عنوان نویسنده حضور داشته است.