آیا ماه صفر منحوس است؟ / اعمالی که انجامشان در دومین ماه قمری توصیه شده است

اتفاقات نامیمونی در ماه صفر رخ داده است. به تاریخ که نگاه کنیم، اتفاقات بدی چون به اسارت بردن اهل بیت رسول اکرم (ص)، شهادت حضرت رقیه (س)، شهادت امام سجاد (ع)، وفات پیامبر اکرم (ص)، شهادت محمد بن ابوبکر از صحابه امیرالمومنین (ع)، شهادت زید بن علی بن حسین (ع) و چند اتفاق دیگر در ماه صفر، باعث شده است که مسلمانان از این ماه، خاطرات خوشی در ذهن نداشته باشند.
این اتفاقات بد باعث شده تصور منفی شکل بگیرد و برخی ماه صفر را ایام منحوس سال بدانند. در روایات آمده است که در این ماه صدقه فراوانی بدهید؛ عده ای توصیه ائمه اطهار (س) مبنی بر صدقه دادن را به دلیل منحوس بودن صفر دانسته اند. طبق گفته علمای دین، در آیات و روایات نشانه‌ای مبنی بر اینکه ماه صفر ماه منحوسی است، بیان نشده است و به نظر می‌رسد که تصورات مبنی بر نحس بودن صفر، در حد یک خرافه است.
به هر حال این ماه هم حاوی روز‌ها و شب‌هایی است که خداوند برای انسان مقدر کرده است و باید اعمالی را در آن انجام داد. در ادامه به برخی از اعمال ماه صفر اشاره می‌کنیم:
*در روز اول ماه صفر، خواندن نماز اول ماه که دو رکعتی است توصیه شده؛ با این کیفیت که در رکعت اول بعد از «حمد» سی مرتبه سوره «توحید» و در رکعت دوم بعد از «حمد» سی مرتبه سوره «قدر» خوانده و بعد از نماز صدقه‌ای در راه خدا داده شود. هر کس چنین کند، سلامت خود را در این ماه از خداوند متعال گرفته است.
شیخ عباس قمی صاحب کتاب مفاتیح الجنان درباره ماه صفر در کتاب خود این گونه می‌نویسد:
*اگر کسی خواهد محفوظ بماند از بلا‌های نازله در این ماه، در هر روز ده مرتبه بخواند دعایی را که «محدث فیض» روح الله روحه، در «خلاصة الاذکار» ذکر فرمود؛ «یا شدید القوی، و یا شدید المحال، یا عزیز، یا عزیز، ذلّت بعظمتک جمیع خلقک، فاکفنی شَرّ خلقک، یا محسن، یا مجمل، یا منعم، یا مفضل، یا لا اِله الّا انت، سبحانک إنّی کنتُ مِن الظّالمین، فاستجبناله و نجّیناهُ من الغمّ، و کذلک ننجیِ المؤ منین، و صلّی اللّه علی محمّد و آله الطّیبین الطّاهرین.»
*یکی از ختم‌هایی که بسیار مورد توجه واقع شده و بر آن تأکید شده و امروز می‌توانید آن را شروع کنید، ختم سوره واقعه است.
روز اول یک سوره واقعه، روز دوم دو سوره واقعه، روز سوم سه سوره واقعه تا روز چهاردهم به همین ترتیب به شماره روز‌ها سوره واقعه خوانده می‌شود. یعنی روز چهادهم ۱۴ سوره واقعه خوانده می‌شود. این سوره‌ها را می‌توان در طول روز و به مرور زمان خواند.
خواندن این سوره دارای فضایل و برکات زیادی است؛ از جمله:
۱. از حضرت رسول اکرم (ص) نقل شده که هر که سوره واقعه را بخواند، در هر شب به او پریشانی نمی‌رسد.
۲. از امام جعفر صادق (ع) نقل شده است که هر که سوره واقعه را بخواند، در هر شب پیش از آنکه بخوابد ملاقات کند خداوند را در حالتی که روی او چون ماه باشد.
۳. از امام جعفر صادق (ع) نقل شده که هرکه مشتاق بهشت است سوره واقعه را بخواند.
۴. خواندن این سوره موجب ازدیاد رزق می‌شود.
*در زمان دیدن هلال ماه صفر خواندن دعای هلال وارد شده است. حداقل آن است که سه مرتبه بگویید: اللّهُ اَکْبَر و سه مرتبه لا إلهَ الَّا الْلّه و سپس بگویید: اَلْحَمْدُ لِلّهِ الَّذی أذْهَبَ شَهْرَ کَذا وَ جاءَ بِشَهْرِ کَذا.
بهترین دعای زمان رؤیت هلال، دعای چهل و سوم صحیفه سجادیه است.
*خواندن هفت مرتبه سوره «حمد»
*از کار‌هایی که بر آن تأکید شده، سه روز روزه گرفتن در هر ماه صفر است. مرحوم علامه مجلسی در زادالمعاد می‌گوید: مطابق مشهور، این سه روز، پنجشنبه اول ماه و پنجشنبه آخر ماه و چهارشنبه اول از دهه وسط ماه صفر است.
*درباره اعمال مستحبی که در ماه صفر ذکر شده، اهم آن‌ها خواندن دعا، تلاوت قرآن، اقامه نماز و روزه داری است.
*دعای ویژه ماه صفر نیز از محدث بزرگ مرحوم «فیض کاشانی» نقل شده که مستحب است، هر روز ۱۰ مرتبه قرائت شود:
یا شَدیدَ الْقُوی وَیا شَدیدَ الْمِحالِ یا عَزیزُ یا عَزیزُ یا عَزیزُ ذَلَّتْ بِعَظَمَتِکَ جَمیعُ خَلْقِکَ فَاکْفِنی شَرَّ خَلْقِکَ یا مُحْسِنُ یا مُجْمِلُ یا مُنْعِمُ یا مُفْضِلُ یا لا اِلهَ اِلاّ اَنْتَ سُبْحانَکَ اِنّی کُنْتُ مِنَ الظّالِمینَ فَاسْتَجَبْنا لَهُ وَنَجَّیْناهُ مِنَ الْغَمِّ وَکَذلِکَ نُنْجِی الْمُؤْمِنینَ وَصَلَّی اللّهُ عَلی مُحَمَّدٍ وَ الِهِ الطَّیِّبینَ الطّاهِرینَ.‌
ای سخت نیرو و‌ ای سخت عقوبت!‌ ای عزیز،‌ای عزیز،‌ای عزیز! در برابر عظمت تو همه آفریدگانت خوار شدند، پس کفایت کن از من شر خلقت را.‌ ای نیکو ده،‌ ای زیبایی بخش،‌ ای نعمت بخش،‌ ای فزون بخش،‌ ای که معبودی جز تو نیست! منزهی تو و من از ستمکاران هستم. پس دعای او (یونس) را اجابت کردیم و از اندوه نجاتش دادیم و این چنین نجات دهیم مؤمنان را و درود خدا بر محمد و آل پاک و پاکیزه اش.
سید بن طاووس در کتاب اقبال الاعمال نیز اعمالی را برای ماه صفر ذکر کرده که به شرح زیر است:
*در روز سوم ماه صفر، دو رکعت نماز بخوان که در رکعت اوّل سوره حمد و سوره فتح و در رکعت دوم سوره حمد و سوره توحید قرائت شود و پس از سلام نماز، صد بار صلوات بفرست و صد بار آل ابی سفیان را لعنت کن و صد مرتبه استغفار نما و آنگاه حاجت خویش را از خداوند بخواه.
*در روز اربعین زیارت امام حسین (ع) مستحب و مورد تأکید قرار گرفته است. در روایتی که شیخ طوسی از امام حسن عسکری (ع) نقل کرده، چنین آمده است:
نشانه‌های مؤمن پنج چیز است: به جای آوردن ۵۱ رکعت نماز (۱۷ رکعت نماز واجب و ۳۴ رکعت نافله)؛ خواندن زیارت اربعین امام حسین علیه السلام؛ انگشتر را بر دستِ راست نهادن؛ پیشانی را به هنگام سجده بر خاک گذاردن و "بسم الله الرّحمن الرّحیم" را در نماز بلند گفتن.