تالاب کجی نمکزار در 75 کیلومتری نهبندان و در حاشیه محور این شهرستان به بیرجند قرارگرفته است. مساحت آن 22 هزار هکتار و 765 مترمربع است. این تالاب شوره زاری وسیع بوده که به خاطر پایین بودن از سطح ارتفاع آن نسبت به مناطق اطراف و با توجه به شوری زیاد خاک آن به دریاچه‌ای پوشیده از نمک و به رنگ سفید تبدیل‌شده است. آب ناشی از باران‌های فصل پاییز و زمستان معمولا در این تالاب جمع و به محل امنی برای پرندگان آبزی تبدیل می‌شود.
در چند سال گذشته، زیبایی‌های این تالاب هنرمندان را به فکر برگزاری جشنواره مجسمه‌های نمکی انداخت. این ایده سال 91 با برگزاری جشنواره استانی اجرا و پس‌ازآن سال 93 جشنواره منطقه‌ای با رقابت‌های جدی بین هنرمندان کرمان، خراسان رضوی و خراسان شمالی و سیستان و بلوچستان برگزار شد.
فرودین ماه سال گذشته نیز تالاب میزبان هنرمندانی از سراسر کشور برای جشنواره ملی مجسمه‌های نمکی بود اما امسال علی‌رغم تبلیغات وسیع برای دومین جشنواره ملی بخل آسمان و خشکی تالاب، اجازه برگزاری این جشنواره را نداد.
کاهش چشمگیر بازدیدکنندگان تالاب
رئیس اداره حفاظت محیط‌زیست نهبندان در همین خصوص گفت: معمولا با بارش‌های پاییزی تا اوایل فروردین تالاب کجی این شهرستان شروع به آبدهی می‌کند اما امسال به دلیل بارندگی اندک، آبگیری در این تالاب انجام نشد.
محمدکاظم شکرگزار با اشاره به لغو دومین جشنواره ملی مجسمه‌های نمکی به دلیل نبود آب در تالاب افزود: پرندگان مهاجر نیز تعدادشان امسال بسیار کم شده است.
او بابیان اینکه حدود 200 میلیون تومان برای نهال‌کاری اطراف تالاب هزینه شده است، اظهار داشت: لایه روبی رودهای منتهی به تالاب نیز در دستور کار قرار دارد و امید است که در جمع شدن بیشتر آب تالاب مؤثر باشد.
رئیس اداره محیط‌زیست نهبندان مهم‌ترین عامل زنده شدن تالاب را بارندگی عنوان کرد و افزود: این مکان گونه‌های گیاهی متنوعی دارد و زیستگاه پناهگاه حیات‌وحش نیز در این منطقه جاذبه‌ای زیبا برای گردشگران محسوب می‌شود.
او ادامه داد: سال گذشته در ایام عید 10 هزار نفر از این تالاب دیدن کردند اما امسال آمار گردشگران به 2 هزار نفر کاهش یافت.
شکرگزار با تأکید بر اجرای برنامه‌های مؤثر در مقابله با ریز گردها افزود: دشت شیر شتر واقع در شمال تالاب وضع نامناسبی ازلحاظ شن‌های روان دارد که اگر از گسترش آن جلوگیری نشود این شن‌ها وارد کانال‌های آبی مسیر تالاب خواهد شد.
رئیس اداره محیط‌زیست نهبندان گفت: نظارت بر چرای دام نیز از سوی منابع طبیعی این شهرستان باید جدی‌تر دنبال شود.
او با اشاره به آمادگی اجرای طرح گردشگری برای تالاب کجی توسط بخش خصوصی افزود: در این زمینه نیز انتظار می‌رود میراث فرهنگی با جذب اعتبارات زمینه مناسب را فراهم کند.
حقابه تالاب پیگیری می‌شود
مدیرکل حفاظت محیط‌زیست خراسان جنوبی نیز تعیین حقابه تالاب کجی نمکزار نهبندان و کنترل چرای دام در حوزه‌های بالادستی را از الزامات مدیریت زیست بومی تالاب عنوان کرد و گفت: با توجه به خشک شدن این تالاب فصلی و تبدیل‌شدن بستر آن به کانون گردوغبار، رعایت حقابه محیط‌زیستی، راهی برای کاهش بحران و گردوغبار است.
حسن اکبری با اشاره به ماده 25 قانون هوای پاک در مجلس شورای اسلامی افزود: این قانون سازمان حفاظت محیط‌زیست را مکلف کرده تا حقابه محیط‌زیستی تالاب‌ها را در سال‌های تر و خشک با همکاری وزارت نیرو تعیین کند.
او اظهار داشت: متأسفانه وجود چاه‌های کشاورزی اطراف و خشکسالی و کاهش نزولات جوی مشکلاتی را برای این تالاب ارزشمند پدید آورده و بر همین اساس در اولین فرصت پیگیری حقابه تالاب در دستور کار قرار می‌گیرد.
اکبری بابیان اینکه این تالاب یکی از مهم‌ترین چشم‌اندازها و جاذبه‌های طبیعی استان در فصل زمستان محسوب می‌شود گفت: اگر کارکرد اکوسیستمی این تالاب به‌عنوان زیستگاه زمستان گذرانی پرندگان مهاجر حفظ نشود به یکی از کانون‌های تولید ریزگرد شرق کشور تبدیل‌شده و نواحی سکونتگاهی اطراف را تحت تأثیر قرار می‌دهد.
او چرای بی‌رویه شتر و دام در اراضی بالادستی را نیز یکی از مهم‌ترین معضلات این تالاب دانست و بیان کرد: اگرچه در بخشی از اراضی اطراف تالاب «تاغ کاری» توسط اداره کل منابع طبیعی و اداره کل حفاظت محیط‌زیست استان انجام‌شده ولی در صورت مدیریت نشدن چرای دام در حوزه‌های بالادستی تالاب، پوشش گیاهی طبیعی منطقه آسیب‌دیده و هزینه‌های انجام‌شده توسط دولت برای احیای تالاب و پیشگیری از تبدیل‌شدن آن به کانون گردوغبار نیز هدر می‌رود.
