نامعادله طرح‌های نیمه‌تمام

بنا بر اقوال مختلف 60تا 76هزار طرح عمرانی نیمه‌تمام در کشور وجود دارد که اعتبار مورد نیاز برای تکمیل آنها بین 450تا 650هزار میلیارد تومان برآورد می‌شود. اعتباری که به اعتقاد معاون اول رئیس‌جمهور، اگر قرار باشد از محل بودجه عمرانی دولت تکمیل شود حداقل باید 20سال دیگر صبر کرد چراکه در سال‌های اخیر، کل بودجه عمرانی سالانه دولت فقط 30هزار میلیارد تومان بوده است. اسحاق جهانگیری یکی از موانع پیش روی اقتصاد را محدودیت بودجه و بزرگ شدن دولت می‌داند که باعث شده دولت به‌جای اینکه موتور توسعه کشور باشد، کل درآمدها را صرف هزینه‌های جاری کند و در توسعه اجرایی و فیزیکی کشور روزبه‌روز ضعیف‌تر شود؛ پس در این شرایط باید برای کاهش تصدیگری دولت و افزایش بهره‌وری، موضوع واگذاری طرح‌ها به بخش خصوصی با جدیت بیشتری دنبال شود. در این میان اما، نامعادله واگذاری طرح‌های نیمه‌تمام به‌قدری پیچیده و پر ابهام شده که شورای‌عالی هماهنگی سران قوا تصمیم گرفته‌اند به مدیران تصمیم‌گیر در فرایند واگذاری‌ها مصونیت بدهند و در قبال تصمیمات اتخاذ شده با آنها برخوردی نشود.

واگذاری‌ها تکلیف شد
3سال است که پروژه واگذاری طرح‌های عمرانی نیمه‌تمام به بخش خصوصی آغاز شده و اتاق ایران نیز به‌عنوان نماینده این بخش در تدوین مقررات و آیین‌نامه مشارکت عمومی و خصوصی مشارکت داده شده است اما به دلایل متعدد سرعت واگذاری‌ها رضایت‌بخش نبوده است. طبق گزارش پایگاه اطلاع‌رسانی دولت، اسحاق جهانگیری از شکل‌گیری عزم جدی در سال 97برای واگذاری طرح‌های سودده به بخش خصوصی خبر می‌دهد و می‌افزاید: نهادها و دستگاه‌های اجرایی نیز براساس مصوبه جلسه شورای‌عالی هماهنگی اقتصادی قوای سه‌گانه مکلف شده‌اند که شرکت‌ها و طرح‌های سودده خود را در بازار سرمایه عرضه کنند. به عقیده‌ او فعلاً بازار سرمایه یکی از بهترین دوران فعالیت خود را سپری می‌کند و مردم هم می‌خواهند سهام بخرند، پس اگر دستگاه‌ها از عرضه شرکت‌ها خودداری کنند عذر موجهی ندارند. جهانگیری با اشاره به اینکه گفته می‌شود مدیران دولتی از واگذاری طرح‌ها به بخش خصوصی واهمه دارند، گفت: مدیری که ریسک‌پذیر نباشد باید در خانه بنشیند و وقت و سرمایه ملت را تلف نکند. طبق اظهارات معاون اول رئیس‌جمهور، یکی از تصمیمات شورای‌عالی هماهنگی اقتصادی سران قوا این بوده که مدیرانی تصمیم‌گیر در چارچوب کارگروه واگذاری، حتی اگر تصمیمات آنها خلاف باشند، مورد بازخواست قرار نگیرند.

   چرا واگذاری طرح‌ها شکست خورد؟
بخش خصوصی مدعی است واگذاری طرح‌های عمرانی نیمه‌تمام، شکست خورده و در این میان معاون اول رئیس‌جمهور نیز به این موضوع اذعان دارد. اما چه عامل یا عواملی باعث این شکست شده است؟ به تازگی مرکز پژوهش‌های مجلس موانع و راهکارهای واگذاری طرح‌های عمرانی و موانع اصلی در مسیر واگذاری طرح‌های عمرانی نیمه‌تمام را بررسی و برشمرده است که می‌توان آنها را در 8ردیف دسته‌بندی کرد. براساس این پژوهش، نقص جدی مطالعات توجیهی طرح‌ها، دسترسی نداشتن سرمایه‌گذاران به اطلاعات مربوط به روندها و روش‌های واگذاری و همچنین فقدان مرکز مستقل متولی امر واگذاری از عوامل تأثیرگذار در کاهش استقبال از واگذاری‌ها بوده است. از سوی دیگر جذاب نبودن ذاتی برخی طرح‌ها برای سرمایه‌گذار بخش خصوصی و قیمت‌گذاری نامناسب و بی‌ثبات در محصولات طرح‌ها نیز ازجمله دلایل شکست واگذاری‌هاست. بازوی پژوهشی مجلس، نبود قوانین و مقررات جامع و کافی برای واگذاری و مشارکت در طرح‌ها را نیز از دلایل شکست واگذاری دانسته اما مهم‌تر از آن، تعارض منافع مدیران دستگاه‌ها را نیز از مسائلی اعلام کرده که انگیزه آنها برای تن دادن به واگذاری را از بین برده است. البته مداخلات نهادهای نظارتی در جزئیات اجرای طرح‌ها نیز از مواردی است که به‌نظر مرکز پژوهش‌های مجلس، شکست واگذاری طرح‌های نیمه‌تمام را رقم زده است.