توضیحات رئیس سازمان پژوهش درباره حذف تصویر قرآن و دختران از کتاب‌های درسی دبستان

حسن ملکی رئیس سازمان پژوهش و برنامه ریزی آموزشی در نشست با رسانه‌ها، اظهار کرد: بسته‌های تحولی برنامه درسی تا بهمن ماه تولید می‌شود همچنین ساختار سازمان را برای تحول تغییر دادیم و دفتر توانمندسازی منابع انسانی، مطالعات راهبردی و امور بین الملل، توسعه فناوری اطلاعات و ارتباطات و نظارت و ارزشیابی ایجاد شده است که در گذشته وجود نداشت.
وی افزود: شناسایی و جذب نیروهای مومن، انقلابی، مبتکر و خلاق در سازمان پژوهش مدنظر است و برای دگردیسی باید نیروهای جدید وارد شوند نه اینکه نیروهای فعلی مناسب نیستند اما عده‌ای بازنشسته شده‌اند و عده‌ای ابتکارات خود را عرضه کردند. برای تحول نیازمند ورود نیروهای انقلابی و خلاق هستیم که تعدادی شناسایی و وارد شده‌اند.
ورود معارف انقلاب اسلامی به 30 عنوان کتاب درسی در بخش نظری و فنی‌‌وحرفه‌ای
رئیس سازمان پژوهش و برنامه‌ریزی آموزشی ادامه داد: آموزش کارشناسان از سایر برنامه‌هاست که تاکنون 6 کارگاه آموزشی را با رویکرد فطرت‌گرایی توحیدی که رویکرد برنامه درسی ملی است برگزار کرده‌ایم. معارف انقلاب اسلامی را به کتاب‌های درسی وارد می کنیم و برای امسال که کتاب‌های درسی توزیع شده معارف انقلاب اسلامی وارد شده است ما اعتقاد داریم این کشور در آینده به دانش‌آموزانی متفکر، مومن و با روحیه انقلابی دارد.
ملکی اضافه کرد: معرفی پیشرفت کشور در امور دفاعی، معرفی قهرمانان دینی و ملی از جمله سردار سلیمانی، صیاد شیرازی، تهرانی مقدم، ابومهدی المهندس به عنوان الگو، معرفی خیانت و جنایات آمریکا علیه ایران و... البته ظرافتی مطرح بود تا بدانیم این مطالب را در پایه‌های مختلف چگونه بیان کنیم و از کارشناسان و روانشناسان کمک گرفتیم.
وی عنوان کرد: به طور طبیعی یکی از کارهای اصلی و سنگین سازمان پژوهش در هر سال آماده سازی و چاپ کتاب‌های درسی است. امسال در دوره ابتدایی 51 عنوان، متوسطه اول 56عنوان ، دوم متوسطه 137 عنوان، فنی و حرفه ای 363 عنوان، کاردانش 139 عنوان و آموزش و پرورش استثنایی 246 عنوان و در مجموع 992 عنوان کتاب درسی در تیراژ 14 میلیون دانش آموز چاپ و توزیع شده است.
رئیس سازمان پژوهش و برنامه ریزی آموزشی همچنین گفت: در چنین حجمی از کارها که فرآیند طراحی، تدوین و توزیع هر کدام ده‌ها سختی، مسئله و ضرورت را به دنبال دارد، کار پرحجم و حساسی است که اگر دقت لازم به کار برده نشود و کارشناسان هشیار این فرآیندها را دنبال نکنند این کار بزرگ به سامان نمی رسد البته ممکن است اشتباهاتی هم رخ دهد.
تعداد اندکی از دانش‌آموزان هنوز کتاب‌های درسی را دریافت نکرده‌اند
ملکی در پاسخ به پرسشی درباره توزیع کتاب‌های درسی، گفت: امسال به شیوه اینترنتی ثبت نام انجام شد و کتاب به استان‌ها ارسال و توسط مدارس به دست دانش آموزان رسید امسال برای نخستین بار ثبت نام تمام کتاب‌های درسی دانش آموزان به شیوه اینترنتی انجام شد و آثار مثبتی داشت، خانواده‌ها خیلی آسان ثبت سفارش می کردند و به طور طبیعی با توجه به شرایطی که در کشور ناشی از وضعیت کرونا وجود دارد طبیعی است که برخی خانواده‌ها و دانش آموزان شاید نتوانند به راحتی ثبت سفارش و به موقع  کتاب‌های درسی را دریافت کنند. آخرین وضعیت این است که 500 هزار نفری که دو هفته قبل هنوز ثبت‌نام نکرده‌اند بسیار کاهش یافته و تعداد اندکی باقی مانده است که هنوز ثبت‌نام نکرده‌اند.
وی افزود: آموزش حضوری در مدارس انجام می شود و برای آموزش های غیر حضوری تولیدات جدید برای دوره تحصیلی مختلف داریم و مجموعه راهنمای آموزشی تهیه و به آموزش و پرورش ارائه شد که الان در اختیار مدارس قرار گرفته است و از آنها استفاده می‌کنند. علاوه بر مواد مکتوب که در قالب راهنمای آموزشی تهیه شد مجموعه ای محتوای الکترونیک و الگوهای تدریس موفق که به معلم و دانش آموز کمک می کند تا مطالب را به صورت موثر یاد بگیرند در اختیار مدارس قرار گرفته است.
محتوای کتاب های درسی کاربردی شد
رئیس سازمان پژوهش و برنامه ریزی آموزشی ادامه داد: تولید محتوای الکترونیک ابعاد مختلف علمی، آموزشی و هنری دارد و هر قدر عالمانه‌تر کار کنیم جای کار دارد و کارگروه هایی تشکیل دادیم برای سال آینده با کسب تجارب بهتر و یافته های بین المللی کار را دقیق تر انجام دهیم. در برخی کتاب‌های درسی از جمله مطالعات اجتماعی، فارسی، آمادگی دفاعی و علوم تجربی تغییرات قابل توجهی در راستای کاربردی کردن محتوای دروس انجام شده است.
ملکی در پاسخ به پرسشی درباره چرایی حذف قرآن از کتاب فارسی اول دبستان، بیان کرد: دو کتاب درسی ما در یک هفته اخیر باعث ایجاد فضا در شبکه‌های اجتماعی شد و مواجه بودیم با انتقادات بسیار زیاد از سوی منتقدان دلسوز جامعه از اقشار مختلف. لازم می‌دانم درباره هر دو توضیح شفافی بدهم، فرآیند چاپ کتاب‌های درسی هفت یا هشت ماه قبل از زمان چاپ کتاب انجام می‌شود یعنی برای سال 1400 از هم اکنون ارسال کتاب‌های درسی را برای قرار گرفتن در فرآیند چاپ آغاز کرده‌ایم.
حذف تصویر قرآن و دختران در دوره ریاست قبلی سازمان پژوهش انجام شد
وی ادامه داد: مسئولیت بنده در سازمان پژوهش از 27 اردیبهشت امسال بوده یعنی 44 ماه است مسئولیت را عهده‌دار شدم و هر اتفاقی بوده قبل از بنده به وجود آمده و در این دو کتاب موجب مباحثی در جامعه ما شده است.
رئیس سازمان پژوهش و برنامه ریزی آموزشی همچنین گفت: در کتاب فارسی اول دبستان به نوعی قرآن در موقعیت‌های مختلف به دانش آموزان معرفی شده است در یکی از نگاره‌ها تصویر قرآن زیر تلویزیون نمایش داده می‌شد برخی کارشناسان بین خودشان گفت‌وگوهایی را داشتند که جای قرآن در زیر تلویزیون مناسب نیست و به این جمع‌بندی می‌رسند در این کتاب که به روش‌های مختلف به قرآن توجه شده است و تصمیم می‌گیرند قرآن را از این جا بردارند تا تصور نشود قرآن وسیله زینتی است.
تصویر حذف قرآن در کتاب اول دبستان سال آینده اصلاح می شود
ملکی اضافه کرد: برای صیانت از قداست قرآن این تصمیم را گرفتند البته نمی‌خواهم این نتیجه را بگیرم که باید این کار انجام می شد، می‌توانستند طور دیگری با قضیه برخورد کنند و نگاره دیگری طراحی کنند و می‌توان این را پای اشتباهات و سهل انگاری‌هایی گذاشت که در تراکم کار کتاب‌های درسی رخ می‌دهد.تصمیم داریم سال آینده اصلاح لازم را انجام دهیم و با طراحی بهتر و نگاره مطلوب تر این کاستی را جبران کنیم.
در کتاب‌های تصویری متعدد تصاویر دختران مشاهده می‌شود
وی درباره حذف تصویر دختران از جلد کتاب ریاضی، گفت: ما به هیچ عنوان تصمیم نداریم نقش دختران را کم اهمیت جلوه بدهیم و در نگاه دینی ما چنین چیزی وجود ندارد و زن و مرد هر دو انسان هستند و اعتقاد داریم اگر‌ زنان جامعه متعال تربیت شوند و حقوق آنها رعایت شود به طور طبیعی روی مردان هم اثر می‌گذارند. آموزهای امام خمینی و رهبر انقلاب را درباره زنان فراموش نمی‌کنیم و زنان برای ما بسیار اهمیت دارند. این مسئله قبل از مسئولیت بنده اتفاق افتاده است، اما باید بگویم همراه با ریاضی سوم ابتدایی کتاب‌های دیگر هم چاپ شده از جمله علوم و قرآن پایه سوم وقتی به روی جلد کتاب علوم سوم دبستان نگاه می‌کنیم همه دختر هستند چرا اینجا مردان نیامدند بگویند چرا دختر و پسر وجود ندارد.
رئیس سازمان پژوهش و برنامه ریزی آموزشی عنوان کرد: این رویدادی که اتفاق افتاد خوب نبود اما حالا شده است و باید آن را در کنار سایر تصاویر و طرح‌های موازی این کتاب داوری کنیم و به تمام انتقادات احترام می‌گذاریم و باید مجموع کتاب‌ها را بررسی کنند. به هیچ عنوان حذف این دو دختر را تایید نمی کنم و نباید انجام می‌شد ولی به هر حال به وقوع پیوسته است اما منتقدان همه جانبه نگر باشند و به تمام ابعاد توجه کنند آنوقت شاید انتقادات منصفانه تر باشد.
جلد کتاب ریاضی سوم دبستان سال آینده اصلاح می شود
 ملکی تصریح کرد: بنده به عنوان رئیس سازمان پژوهش بسیار متأثر هستم که این کار باعث ناراحتی بخشی از جامعه شده است و با اصلاح این روند برای سال آینده این روند اصلاح شود.
وی درباره تغییرات کتاب‌های درسی عنوان کرد : نتایج ارزشیابی‌ها می‌گوید که چه تغییراتی اتفاق بیفتد و اگر بخواهم درصد بگویم که بیان درصد قدری دشوار است اما برای سال تحصیلی جدید حدود 40 درصد محتوای کتاب‌های درسی در دروس مختلف تغییر کرده است. تغییرات کتاب‌های درسی غیرطبیعی نیست و براساس تحولات تغییراتی در کتاب‌ها ایجاد می‌شود اما به این معنا نیست که هر سال تغییرات زیادی پیدا کنند و نوعی سرگردانی را به جامعه القا کند اما هر تغییری که انجام می‌شود براساس ارزشیابی‌ها مطلوب است. در سطح بین الملل هم تغییرات جزیی را دارند اما تغییرات اساسی و بنیادی هر 5 سال است ما هم می‌خواهیم برای سال‌های آینده به پایداری کتاب‌های درسی اضافه کنیم.
نظارت ها باید دقیق شود/ کارشناسان تالیف کتاب درسی باید چه خصوصیاتی داشته باشند؟
رییس سازمان پژوهش و برنامه ریزی آموزشی همچنین گفت: اجبار پنهان که کارشناسان ما را وادار کند برای حذف مطالب و تصاویر وجود ندارد البته تصدیق می کنم کارشناسانی که وجود دارند ممکن است سبک و سلیقه ای داشته باشند و نظر شخصی خود را اعمال کند. کارشناسانی که تولید کتاب درسی می کنند یا تصاویر را انتخاب می کنند باید چند بینش داشته باشند. بینش اعتقادی و ارزشی یعنی تشخیص دهند از جهت ارزشی و فرهنگی کدام مطلب مناسب و کدام نامناسب است.
ملکی ادامه داد: کارشناسان باید بینش اجتماعی و سیاسی داشته باشند و من هم تایید می‌کنم فقط کارشناس کتاب درسی نباید متخصص موضوعی و علمی باشد باید بداند این تصمیم در جامعه چه آثاری را خواهد داشت. بینش هنری و زیبایی شناختی داشته باشد و در عین اینکه نظارت ها است و تلاش می‌شود کارشناسان مناسبی انتخاب شود اما در هر کاری که مربوط به انسان‌هاست احتمال کاستی وجود دارد و اتفاقات اخیر این پیام را به ما داد که نظارت‌های ما باید دقیق و با شاخص های معین باشد تا بتوانیم کنترل کنیم. مسائلی که درباره کتاب فارسی و ریاضی به وجود آمد ما را هوشیارتر و حساستر کرد تا نظارت دقیق تر داشته باشیم.
وی درباره تولید محتوای مهدکودک گفت: قانون تدوین محتوای پیش دبستانی را به وزارت آموزش و پرورش سپرده است و به تازگی رهبر انقلاب به درستی به این مطلب اشاره و آموزش و پرورش را موظف کردند در این خصوص اقدامات موثری را انجام دهند در آموزش و پرورش گروه برنامه ریزی پیش از دبستان داریم که این گروه را فعال کردیم و برنامه ریزی می‌کند اما از مؤسسات، افراد و کارشناسان متعدد که در جامعه وجود دارند و توانایی تولید محتوای پیش دبستان را دارند دعوت کنیم تا در تولید محتوا به ما کمک کنند و برای سال 1400 برای مهدکودک و پیش دبستان محتوای لازم را تولید می‌کنیم.
 رئیس سازمان پژوهش و برنامه ریزی آموزشی درباره آموزش در شرایط کرونا، مطرح کرد: بخشی از کتاب درسی را به عنوان خودخوان انتخاب کردیم و این کار مطلوب ما نیست و برای سال 1400 برنامه ریزی می کنیم و آماده خواهیم شد.
مولفان به کتاب های درسی مالکیت معنوی ندارند
ملکی ادامه داد: وقتی مولف کتاب درسی، کتابی را تألیف می کند مالکیت حقوقی و معنوی ندارد و این در قرارداد ذکر شده است سازمان پژوهش این حق را دارد متناسب با شرایط فرهنگی، اجتماعی و مصالح کشور در محتوای کتاب ها تغییراتی انجام دهد و بهتر است که این کار با همفکری و تبادل نظر با مولفان انجام شود تا انتخاب بهتری انجام شود و گلایه و نارضایتی صورت نگیرد اما اگر به هر دلیلی مولف در دسترس نبود سازمان این حق را دارد که تغییر را انجام دهد.
وی درباره بازگشایی مدارس بیان کرد: هنوز خانواده‌ها نگران هستند اما در هر مدرسه‌ای که مدیر با والدین وارد گفت و گو شده و به آنها اطمینان خاطر داده است و پروتکل‌های بهداشتی به دقت اجرا شده، رعایت خانواده‌ها افزایش یافته است. همچنین پروتکل‌های بهداشتی در مدارس با وضعیت مطلوبی و رضایت بخشی در حال اجراست. هفته آینده ارزشیابی می‌کنیم که محتواها چگونه در مدارس مورد استفاده قرار می‌گیرد و با چه مسائل و مشکلاتی مواجه است.
رییس سازمان پژوهش و برنامه ریزی آموزشی تصریح کرد: کتاب درسی یک رسانه است که در تعلیم و تربیت رسمی مورد استفاده قرار می‌گیرد و برای تربیت اجتماعی، علمی و سیاسی انجام دهد و به سمت بسته های تربیت و یادگیری حرکت می‌کنیم یعنی کتاب درسی نباید به تنها ماده آموزشی تبدیل شود و این مطلوب نیست.
ملکی تاکید کرد: کتاب درسی حذف نمی‌شود اما نباید سیطره هم یابد الان مهارت حل مسئله، تفکر خلاق و نقاد در کتاب‌های درسی وجود دارد و برخی کتاب‌ها مثل مهارت زندگی و تفکر و پژوهش در اقدامات تحولی چند ساله اضافه شده‌اند.
 تعارض منافع شامل حال سازمان پژوهش و برنامه ریزی آموزشی نمی‌شود
وی درباره تعارض منافع گفت: شامل حال مناسبات سازمان پژوهش و برنامه ریزی آموزشی نمی‌شود و بنابراین چندان به آن وارد نشدیم.

رییس سازمان پژوهش و برنامه ریزی آموزشی درباره حذف انتگرال بیان کرد: گروه ریاضی ما بر اساس نیاز سنجی که انجام داده بود تغییراتی در کتاب های درسی را اعمال کرده بود اما توصیه شد به گروه ریاضی تغییرات اساسی خود را با اسناد تحولی تطبیق دهند و تیمی که برای برنامه ریزی درسی پیش بینی شده است برنامه درسی ریاضی را منطبق با نیازهای جدید طراحی می‌کند.