آزمون دستیاری پزشکی زیر ذره‌بین

به گزارش گروه رسانه‌ای شرق ،

در پی برگزاری پنجاه‌ودومین آزمون دستیاری پزشکی در ۱۸ اردیبهشت ۱۴۰۴، گزارش‌هایی مبنی بر احتمال تقلب و فروش سؤالات پیش از آزمون منتشر شده است.

خبرگزاری فارس در گزارشی نوشته است که برخی داوطلبان اعلام کرده‌اند اشخاصی پیش از آزمون با آن‌ها تماس گرفته و پیشنهاد فروش سؤالات را داده اند. همچنین، تبلیغاتی در فضای مجازی در این خصوص مشاهده شده است.

اما ماجرای اصلی پس از انتشار کلید نهایی سؤالات در ۳۱ اردیبهشت آغاز شد. با انتشار کلید سؤالات آزمون، برخی داوطلبان با تطبیق پاسخ‌نامه‌های خود، نمرات بسیار بالایی را نسبت به سال‌های گذشته محاسبه کردند. به مرور، تعداد افرادی که نمرات بالا، به‌ویژه نمرات بالای ۵۰۰ از ۶۰۰ را گزارش می‌کردند، افزایش یافت؛ موضوعی که موجب شد شائبه بروز اختلال یا تخلف در برگزاری آزمون در افکار عمومی تقویت شود.

یک اتفاق نادر در کسب نمره

برای نخستین بار، این موضوع در برنامه تلویزیونی «کشیک سلامت» مطرح شد و با استقبال و پیام‌های متعدد مخاطبان همراه بود. بعد از بازتابی که این خبر داشت، یکی از مسئولان مرکز سنجش آموزش پزشکی وزارت بهداشت با حضور در برنامه، آمار رسمی نمرات را اعلام کرد؛ آماری که نشان می‌داد شمار داوطلبانی که نمره بالای ۵۰۰ کسب کرده‌اند، نسبت به دوره‌های قبل بیش از ۱۰ برابر افزایش یافته است. این در حالی‌ست که کسب نمره بالای ۵۰۰ در آزمون دستیاری، همواره به‌عنوان موفقیتی دشوار شناخته می‌شد. همین اختلاف فاحش در آمار، گمانه‌زنی‌ها درباره احتمال وقوع تقلب، از جمله فروش سؤالات یا سایر روش‌های غیرقانونی را افزایش داد. برای مثال مشخص شد که ۴۱۳ نفر (معادل ۳.۳۷٪ از شرکت‌کنندگان) نمره بالای ۵۰۰ کسب کرده‌اند. این در حالی است که در دوره‌های گذشته، کسب چنین نمراتی بسیار نادر بوده است. برای مقایسه، در دوره ۵۰ تنها ۱.۳۴٪ و در دوره ۵۱ تنها ۰.۳۸٪ از داوطلبان نمره بالای ۵۰۰ کسب کرده بودند.

داوطلبان خواستار بررسی دقیق‌تر

در واکنش به این موضوع، وزارت بهداشت اعلام کرده است که سطح دشواری آزمون دوره ۵۲ مشابه دوره ۴۹ و ساده‌تر از دوره ۵۱ بوده است. همچنین، توزیع گسترده نمرات بالا را بیانگر عملکرد قابل قبول داوطلبان دانسته و تأکید کرده است که تمامی مراحل اجرایی آزمون تحت نظارت و طبق پروتکل‌های حفاظت آزمون مرکز حراست وزارت بهداشت انجام شده است. بر این اساس، صحت کامل آزمون دوره ۵۲ مورد تأیید قرار گرفته است.

با این اوصاف، برخی از داوطلبان و کارشناسان خواستار بررسی دقیق‌تر موضوع و شفاف‌سازی در خصوص نحوه طراحی و حفاظت از سؤالات آزمون شده‌اند. در حال حاضر، وزارت بهداشت اعلام کرده است که هرگونه خبر رسمی در خصوص آزمون دستیاری پزشکی صرفاً از طریق مراجع رسمی معاونت آموزش وزارت بهداشت اطلاع‌رسانی خواهد شد.

نتایج آزمون باید بررسی و تحلیل شود

در این میان اما بسیاری بر این باورند که این آزمون باید ابطال شود. با این حال باطل شدن آزمون هم عواقب زیادی دارد. هزاران داوطلبی که صادقانه در آزمون شرکت کرده‌اند، مجبور به تکرار مسیر طاقت‌فرسا خواهند شد و اجرای مجدد آزمون نیازمند منابع مالی، لجستیکی و زمانی گسترده‌ای است. از سوی دیگر شاید مهمترین ضربه‌ای که ابطال این آزمون به پیکره نظام آموزشی می‌زند از بین رفتن اعتماد عمومی است.

در سمت دیگر این ماجرا افرادی ایستاده‌اند که باور دارند هیچ تقلبی در کار نبوده و مستنداتی در خصوص تقلب وجود ندارد یا شکایتی ثبت نشده است.

در چنین وضعیتی، شاید بهترین راه‌حل، نه ابطال کامل، بلکه بررسی علمی و دقیق داده‌های آزمون، تحلیل پاسخ‌نامه‌ها، و برخورد قانونی با متخلفان احتمالی باشد. همچنین، ایجاد یک سازوکار شفاف اطلاع‌رسانی برای داوطلبان می‌تواند بخشی از اعتماد از دست‌رفته را بازگرداند.

چه کسانی به بانک سوال دسترسی دارند؟

در همین رابطه دکتر توماج خسروی، پزشک عمومی و فعال صنفی در یادداشتی اختصاصی برای «شرق» نوشت: آزمون دستیاری پزشکی، یکی از حساس‌ترین رقابت‌های علمی کشور است که سرنوشت هزاران پزشک جوان و آینده سلامت میلیون ها ایرانی  را رقم می‌زند. اما آزمون دستیاری پنجاه‌ودوم، با وجود اهمیت بسیار بالا، متأسفانه همچون سال‌های گذشته با ابهامات و پرسش‌های جدی مواجه شده است؛ موضوعاتی که سلامت فرآیند آزمون و اعتماد عمومی را به‌شدت تهدید می‌کند.

در این دوره، آمار غیرعادی ۴۱۳ نفر با نمرات بسیار بالا(رشد غیر عادی ۱۰ برابری در نمرات عالی)و همچنین ابهامات درباره شیوه طراحی و برگزاری سوالات، سوالات مهمی را ایجاد کرده است. وزارت بهداشت مدعی‌ است آزمون امسال آسان‌تر بوده است، اما هیچ عددی برای مقایسه ضریب سختی آزمون با دوره‌های پیشین ارائه نشده است. این شفاف‌سازی، برای جلب اعتماد عمومی و تحلیل منصفانه نتایج ضروری است.

موضوع دیگری که نگرانی‌ها را افزایش داده، الگوی پاسخ‌دهی داوطلبان است. اگر گروهی از شرکت‌کنندگان به سوالات غلط یا مبهم پاسخ‌های یکسان داده‌اند، این موضوع باید با دقت و بی‌طرفی بررسی شود، چون می‌تواند نشان‌دهنده دسترسی غیرقانونی به سوالات باشد.

یکی از نکات کلیدی، مسئله «حلقه صفر» طراحی سوالات است؛ کسانی که نخستین دسترسی را به سوالات دارند. عدم شفافیت درباره این افراد و نحوه کنترل دسترسی‌شان، بی‌اعتمادی را عمیق‌تر کرده است. جالب اینکه رئیس مرکز سنجش پزشکی در رسانه ملی گفته طراحان سوال می‌توانند پس از طراحی به مطب خود بازگردند؛ آیا در این شرایط می‌توان امنیت آزمون را تضمین کرد؟

همچنین، مشخص نیست چه کسانی به بانک کامل سوالات دسترسی داشته‌اند و چرا نظارت دیجیتال یا تصویری بر این فرآیند وجود ندارد؟ آیا دوربین‌های نظارتی بررسی شده‌اند؟ چرا بعد از چند هفته هنوز پاسخ روشنی در این زمینه داده نشده است؟

باید به یاد داشت که این آزمون، زندگی بسیاری از پزشکان جوان را تحت تأثیر قرار می‌دهد؛ کسانی که با وجود مشکلات اقتصادی و فشارهای اجتماعی، سال‌ها تلاش کرده‌اند تا به این نقطه برسند. این آزمون باید عادلانه، شفاف و بدون شائبه برگزار شود.

متأسفانه، علی رغم مطالبات بسیار در آزمون دستیاری۵۱ هم شبهات بسیاری وجود داشت که انتشار پاسخ‌های تشریحی و منابع علمی سوالات بدیهی ترین خواسته داوطلبان بود و هرگزهم انجام نشده است. بی اعتمادی به برگزاری آزمون‌ها در وزارت بهداشت ریشه در اتفاقاتی همچون ابطال آزمون، سوالات غیر استانداد، دوگزینه ای در سال‌های قبل دارد و باورپذیری حرف مسولان با توجه به تکرار مکرر این اتفاقات کمی دشوار است.

آزمون دستیاری فقط یک رقابت علمی ساده نیست؛ بلکه مستقیماً به سلامت میلیون‌ها ایرانی مربوط است. نظام آموزش پزشکی ما با سهمیه‌ها و ناعدالتی‌هایی روبه‌روست که فرصت‌ها را از شایستگان می‌گیرد .

بسیاری از مسولین چون در این فضای ناجوانمردانه رقابت نکرده‌اند، دغدغه داوطلبان را درک نمی‌کنند و اعتراض به  شبهات آزمون را شغل  قلمداد می کنند!

نباید اجازه دهیم این آزمون حساس به محلی برای طنز و تمسخر تبدیل شود و هیچ تلاش جدی برای شفافیت، با بهانه‌هایی مثل «شرایط کشور» یا «امنیت» بی‌پاسخ بماند. عدالت و شفافیت پایه امنیت است، نه سانسور و سرکوب.

پیش از این هشدار داده شده بود که افرادی با سابقه ضعیف در برگزاری آزمون‌ها نباید مسئولیت این آزمون‌ها را بر عهده گیرند، اما این هشدارها نادیده گرفته شده است. اکنون در وضعیتی هستیم که هر تصمیم، چه ابطال و چه تأیید آزمون، بخشی از حق داوطلبان را پایمال خواهد کرد.

 بخش عظیمی از جامعه پزشکی ، خواهان شفاف‌سازی کامل، دقیق و فوری درباره همه مراحل آزمون دستیاری ۵۲ هستند. این خواسته نه سیاسی است و نه احساسی، بلکه حق مسلم داوطلبانی است که با امید عدالت و شایسته‌سالاری وارد این رقابت شده‌اند چون نتیجه این ازمون کیفیت روان و زندگی خود و اطرافیانشان را تا سالها تحت تاثیر قرار خواهد داد. کشور ما ظرفیت برگزاری آزمونی سالم، عادلانه و علمی را دارد؛ تنها کافی است اراده اصلاح وجود داشته باشد.

زمان ابطال آزمون نیست

دکتر علیرضا لطیفی، پزشک و فعال صنفی در گفت‌وگو با «شرق» گفت: به نظر می‌رسد که در شرایط فعلی، دیگر در موقعیتی نیستیم که بخواهیم صحبت از ابطال آزمون یا تکرار آن داشته باشیم. وزارت بهداشت و حتی نهادهای امنیتی موضوع را بررسی کرده‌اند و در نهایت، آزمون را تأیید کرده‌اند. اگر دوباره به‌سمت ابطال آزمون و برگزاری مجدد آن برویم، با روحیه و آرامش روانی بسیاری از داوطلبان بازی خواهد شد.

به گفته او در صورتی که در آینده، به‌صورت مستند و مستدل ثابت شود که تخلفی در فرآیند آزمون رخ داده است، طبیعتاً باید با افرادی که اقدام به خرید سوالات کرده‌اند، برخورد قانونی صورت گیرد. همچنین با افرادی که سوالات را به بیرون منتقل کرده‌اند نیز باید برخورد شود. البته، وزارت بهداشت تاکنون اعلام کرده که مستندات کافی در این زمینه وجود ندارد و به همین دلیل، آزمون را تأیید کرده است.

آنطور که لطیفی گفته نکته‌ای که جای تأمل دارد، این است که برخی مسئولان وزارت بهداشت در اظهارات خود گفته‌اند «اعتراض به آزمون به یک شغل تبدیل شده»؛ این نوع بیان، قابل قبول و شایسته نیست. انتظار می‌رود وزارت بهداشت حداقل یک‌بار آزمونی برگزار کند که در آن، نه سوالی اشتباه باشد، نه سوال چند گزینه‌ای مبهمی طرح شود. اگر چنین ایراداتی وجود دارد، باید بپذیریم که اعتراضات هم قابل انتظار هستند. افزون بر این، آمار و تغییرات نمرات در آزمون امسال نسبت به سال‌های گذشته سوال‌برانگیز بوده و افکار عمومی حق دارد که در این باره پرسش کند و مسئولان نیز وظیفه دارند شفاف پاسخ دهند.

او با اشاره به این نکته که انتشار نمرات می‌توانست شفاف‌تر انجام شود، گفت: به‌جای تأخیر، بهتر بود نمرات در همان روز شنبه یا حتی زودتر منتشر می‌شد. با توجه به شبهات موجود، وزارت بهداشت می‌توانست با شفاف‌سازی بیشتر، پاسخ‌های دقیق‌تری ارائه دهد.

طراحی سوالات قرنطینه کافی ندارند

لطیفی اعلام کرد: مسئله دیگر، فرآیند طراحی و انتخاب سوالات است. طبق اظهارات خود مسئولان، طراحی سوالات از قرنطینه‌ی کافی برخوردار نیست. اگرچه گفته می‌شود انتخاب سوالات در شرایط قرنطینه انجام می‌شود، اما ظاهراً طراح تا روز آزمون در قرنطینه باقی نمی‌ماند. نمی‌توان تنها با خوش‌بینی و اعتماد به نیت افراد، این فرآیند را پیش برد؛ بلکه لازم است طراحی سوالات با نظارت دقیق و به‌صورت کاملاً نظام‌مند انجام شود تا دیگر شبهه‌ای ایجاد نشود.

اگر سوالات با دقت و کیفیت بیشتری طراحی شوند، دیگر شاهد وجود سوالات چند گزینه‌ای، حذف سوال یا حذف گزینه نخواهیم بود و داوطلبان می‌توانند با آرامش خاطر بیشتری در آزمون شرکت کنند و مطمئن باشند که حقی از آن‌ها ضایع نخواهد شد. در شرایطی که تعداد زیادی از شرکت‌کنندگان با سهمیه یا تعهدات مختلف در آزمون‌ها حضور دارند، انتظار می‌رود حداقل حقوق داوطلبانی که از نظر درسی تلاش بسیاری کرده‌اند و شایستگی بالایی دارند، به‌درستی رعایت شود. در نهایت، مهم‌ترین راهکار، افزایش شفافیت در برگزاری آزمون‌ها و ارتقای کیفیت و دقت در تمام مراحل اجرایی آن‌هاست.

در آخر اینکه اعتماد، مهم‌ترین سرمایه هر آزمون ملی است. اگر امروز در برابر نشانه‌های تقلب سکوت شود، فردا دیگر هیچ رقابتی سالم نخواهد ماند. تصمیم درباره آزمون دستیاری ۱۴۰۴، فقط درباره یک رویداد آموزشی نیست؛ بلکه درباره مرز میان عدالت و بی‌عدالتی است.