عکس؛ سفر در زمان؛ کارل مارکس و همسرش

کارل هاینریش مارکس، بنیان‌گذار تفکر کمونیسم علمی، متولد ۵ مه ۱۸۱۸ در شهر تریر آلمان، پسر دوم یک خانواده پرجمعیت و روشنفکر، در فضای فکری متأثر از ولتر، کانت، گوته و روسو پرورش یافت. پدرش، یک وکیل لیبرالِ پروتستان‌شده، امید داشت او نیز راهش را ادامه ده اما مارکس جوان دل در گرو فلسفه داشت. تحصیلات ابتدایی‌اش را در خانه آغاز کرد و سپس در دبیرستانی در تریر ادامه داد. تحصیل در دانشگاه‌های بن و برلین او را با دنیای فلسفه، به‌ویژه افکار هگل، آشنا کرد. پایان‌نامه دکترایش درباره تفاوت دیدگاه‌های دموکریتوس و اپیکور در فلسفه طبیعت بود.

به گزارش فرارو، مارکس مسیر حرفه‌ای خود را با روزنامه‌نگاری آغاز کرد بعد به پاریس تبعید شد، در آنجا با آرنولد روژ نشریه‌ای رادیکال منتشر کرد اما همکاری‌ آن‌ها دوامی نداشت. در همان سال، آشنایی با فردریش انگلس مسیر فکری و سیاسی‌اش را دگرگون کرد و اولین ثمره مشترک‌شان «خانواده مقدس» بود.

او به دلیل فعالیت‌های سیاسی‌اش بارها از کشورهای اروپایی اخراج شد تا سرانجام در لندن اقامت گزید؛ شهری که با وجود نداشتن تابعیت، تا پایان عمرش خانه‌اش ماند. در آنجا، هم به کار روزنامه‌نگاری ادامه داد و هم نظریه‌پردازی اقتصاد سرمایه‌داری را جدی‌تر دنبال کرد. در ۱۸۶۷ نخستین جلد سرمایه را منتشر کرد؛ کتابی که تدوین نهایی‌اش را نتوانست به پایان برساند. جلدهای بعدی پس از مرگش با تلاش انگلس به چاپ رسیدند.

کارل مارکس مردی بود با چهره‌ای پرابهت و ذهنی خستگی‌ناپذیر. هر روز صبح، با گام‌هایی استوار به تالار مطالعاتی موزه بریتانیا می‌رفت و ساعت‌ها در میان جلدهای قطور و دفترچه‌های پرحاشیه غرق می‌شد. چهره‌اش در هنگام کار حالتی جدی، عبوس و مصمم داشت؛ با پیشانی بلند، صورتی فراخ و ریشی انبوه که خرمن موهایی ژولیده قابش می‌کرد.

اما غروب که می‌شد، آن مرد اندیشمند از پله‌های خانه شماره ۲۸ خیابان دین در محله سوهو بالا می‌رفت و پشت در اتاق‌های کوچک خانه‌اش، چهره‌ای دیگر از او نمایان می‌شد؛ مردی گرم، پدری مهربان و همسری عاشق. فضای خانه با شوخی‌های خودمانی، صدای خنده بچه‌ها و صمیمیت بی‌ریای خانواده، حال و هوای دیگری می‌گرفت. مارکس کار را کنار می‌گذاشت و تماماً به خانه تعلق داشت.

با این‌ حال، فقر سایه‌اش را از این خانه دو اتاقه برنمی‌داشت. گاه ناچار بود قاب‌های قدیمی یا بشقاب‌های باقی‌مانده از جهاز همسرش را نزد گروبردارها ببرد و اگر چیزی برای گرو دادن نبود با ناامیدی دست به دامن قرض می‌شد اما شب‌هایی که حالش بهتر بود، با بچه‌ها گپ می‌زد، یادداشت‌های روزش را سر و سامان می‌داد، سیگاری روشن می‌کرد یا با پرستار خانوادگی شطرنج بازی می‌کرد؛ آرام، دقیق و بی‌صدا.

پس از مرگ همسرش در سال ۱۸۸۱، روزگارش تیره‌تر شد. سلامت جسمی‌اش رو به افول گذاشت و بیماری‌های مزمن تنفسی امانش را بریدند. سرانجام در ۱۴ مارس ۱۸۸۳، در اثر برونشیت و پلوریت چشم از جهان فروبست؛ بی‌تاب ولی سرفراز. پیکرش سه روز بعد در گورستان های‌گیت لندن آرام گرفت.

کارل مارکس نه فقط فیلسوف و اقتصاددانی بزرگ که انسانی پرشور و پدری عاشق بود؛ مردی که در لابه‌لای سطرهای تحلیل و انتقاد، عمیق‌ترین احساسات انسانی را زندگی کرد و رد گام‌هایش برای همیشه در مسیر تاریخ باقی ماند.