رهاسازی قزل‌آلای رنگین‌کمان درون نئور از چند دهه گذشته علاوه بر اینکه منبع غذایی مناسبی را در دسترس افراد بومی و علاقه‌مندان ماهی گیری قرار می‌داد، نقش بسزایی در تعدیل زنجیره غذایی دریاچه بخصوص نرخ رشد جمعیت گاماروس ها بازی می‌کرد و در حقیقت دلیل این رهاسازی وجود منابع غذایی مناسب (گاماروس) برای قزل‌آلاها بود.
اما پس از چند دهه بهره‌برداری، به ناگاه رهاسازی قزل‌آلا در نئور متوقف شد و امروز دیگر رنگین‌کمان نئور به یک خاطره تبدیل‌شده است؛ جمعیت گاماروس ها به‌شدت کاهش‌یافته و به‌جای آن کاراس ها به فرمانروایان بلامنازع دریاچه نئور تبدیل‌شده‌اند. در مورد علت نابودی رنگین‌کمان‌ها، کاهش شدید جمعیت گاماروس ها و تغییر زیست‌بوم نئور کماکان روایت‌های مختلفی به گوش می‌رسد، یکی از موارد که در همان آغاز این فاجعه مطرح شد، رهاسازی بدون مطالعه 50 هزار قطعه بچه ماهی کپور درون دریاچه بود؛ موضوعی که محیط‌زیست استان همواره آن را رد می‌کند.
تلاش‌ها برای احیای اکوسیستم نئور
به اعتقاد کارشناسان باید شیوه‌های ترکیبی برای احیای دریاچه نئور به کار گرفته شود و به همین دلیل کارشناسان، متخصصان و صاحب‌نظران باید مطالعات دقیق و جامعی در این خصوص انجام دهند.
به باور آن‌ها تمرکز بر روی یک شیوه برای احیای دریاچه نئور صحیح نبوده و به دلیل آسیب‌های جدی نیازمند تلفیق روش‌های مختلف است و باید از چند جبهه و با عزم همگانی همه دستگاه‌های یاری‌رسان نسبت به احیای آن اقدام کرد.
عضو هیئت‌علمی پژوهشکده آبزی‌پروری آب‌های داخلی ایران در این زمینه گفت: اینکه گفته می‌شود تجربه دیگر دریاچه‌ها، تالاب‌ها و آب‌ها برای احیای ماهی قزل‌آلا در دریاچه نئور بکار گرفته شود منطقی نیست چراکه اکوسیستم این دریاچه و منطقه خاص بوده و با دیگر جاها فرق می‌کند.
سید حجت خداپرست افزود: دریاچه نئور در طول سال چندین ماه در فصل زمستان به علت سرمای شدید حاکم بر منطقه یخ می‌بندد که این یخبندان باعث می‌شود به‌غیراز ماهی کاراس که نوعی ماهی هرز و مهاجم محسوب می‌شود سایر ماهیان رهاسازی شده تلف‌شده و از بین روند. او افزود: بعد از بررسی و مطالعه این نتیجه حاصل شد که روش بیولوژیکی بهترین راهکار برای احیای نئور و پاک‌سازی آن از گونه مهاجم کاراس است. این کارشناس اظهار داشت: با انتخاب روشی که آسیب کمتری به اکوسیستم طبیعی و زیست‌محیطی منطقه و دریاچه وارد کند تلاش شده در حداقل زمان ممکن چرخه زیست‌محیطی این دریاچه به تعادل برسد.
دردسر کاراس برای رنگین‌کمان
مدیرکل حفاظت محیط‌زیست استان اردبیل هم در این زمینه گفت: برای نخستین بار در سال 84 تعداد محدودی ماهیان کاراس از خانواده کپور در دریاچه نئور مشاهده شد اما در سال 88 جمعیت این‌گونه تکثیر فراوانی یافت و چرخه زیست‌محیطی دریاچه نئور با ورود ماهی مهاجم کاراس دچار اختلال شد. محمد خداپرست افزود: چون ماهی مهاجم کاراس در تغذیه میگوی گاماروس موجود در دریاچه نئور با ماهی قزل‌آلا (رنگین‌کمان) رقابت کرده و بر آن غلبه می‌کند جمعیت ماهی قزل‌آلای دریاچه به‌شدت کاهش‌یافته و پرورش ماهی قزل‌آلای رنگین‌کمان را برهم زده است. او اظهار داشت: در سال 93 اداره کل حفاظت محیط‌زیست استان اردبیل طرحی برای احیای ماهی قزل‌آلا در این دریاچه داد تا راهکارهای احیای این دریاچه منحصربه‌فرد را انجام دهد. خداپرست با اشاره به اینکه برای احیای دریاچه نئور روشی انتخاب‌شده که کمترین آسیب و صدمه بر آن، طبیعت و محیط‌زیست منطقه وارد شود، بیان کرد: بعد از بررسی کارشناسی و علمی، این پژوهشکده 2 راهکار برای مبارزه با این میهمان ناخوانده پیشنهاد داد که یکی حذف فیزیکی با استفاده از تور و دیگری مبارزه بیولوژیکی با گونه مهاجم بود. او با بیان اینکه با نظر مشاور و کارشناسان پارسال 2 هزار و 500 قطعه و امسال نیز 15 هزار قطعه اردک‌ماهی برای احیای دریاچه نئور رهاسازی شده است، اضافه کرد: تاکنون برای مبارزه با گونه مهاجم کاراس و احیای اکوسیستم دریاچه نئور 17 هزار و 500 قطعه اردک‌ماهی در این دریاچه رهاسازی شده است. او ادامه داد: از پارسال پاک‌سازی فیزیکی با همکاری افراد بومی و همچنین مبارزه بیولوژیکی با استفاده از اردک‌ماهی در برابر گونه مهاجم انجام‌شده تا با تغذیه از گونه مهاجم کاراس جمعیت این‌گونه کاهش یابد. خداپرست با بیان اینکه با رهاسازی 2 هزار و 500 قطعه اردک‌ماهی در سال گذشته دریاچه رصد و پایش شد، گفت: بعد از مدتی در بررسی اردک‌ماهی‌های رهاسازی شده مشاهده شد که این ماهی‌ها رشد قابل قبولی داشته و حتی از شکم آن‌ها ماهی گونه مهاجم کاراس نیز پیدا شد. مدیرکل حفاظت محیط‌زیست استان اردبیل اظهار داشت: اگر در یخبندان زمستان اردک‌ماهی‌ها دوام آورده و در دریاچه باقی و تکثیر شوند می‌توان با قاطعیت گفت که این طرح موفق بوده و کاراس مهاجم در آستانه کنترل بوده و چرخه زیست‌محیطی دریاچه نئوراصلاح شده است. او ارزش غذایی و قیمت اردک‌ماهی‌های رهاسازی شده در دریاچه نئور را بیشتر از ماهی قزل‌آلای رنگین‌کمان ذکر کرد و گفت: با تعادل سازی اکوسیستم طبیعت و جمعیت ماهی کاراس در دریاچه می‌توان در آینده حتی ماهی قزل‌آلای رنگین‌کمان که زمانی در دریاچه پرورش می‌یافت دوباره رهاسازی کرد اما اولویت در این دریاچه پرورش اردک‌ماهی است.
