شکار؛ ‌متهم ردیف اول نابودی خرس‌های قهوه‌ای

نوار غربی و شمالی کشور زیستگاه خرس قهوه‌ای است. در محدوده غربی از استان آذربایجان غربی تا شمال خوزستان این گونه حیات‌وحش وجود دارد. کهگیلویه و بویراحمد و چهارمحال و بختیاری هم از بهترین زیستگاه‌های خرس قهوه‌ای محسوب می‌شوند. مهدی کلانی، کارشناس حیات وحش که مطالعات میدانی‌اش در حوزه خرس قهوه‌ای منجر به تهیه فیلم مستندی در این خصوص نیز شده، به همشهری می‌گوید: جمعیت خرس قهوه‌ای در غرب کشور بیشتر است اما در شمال ایران بیشتر و راحت‌تر می‌توان آن را دید. زیستگاه‌های غرب کشور، ‌پناهگاه‌های بیشتری دارد اما در شمال کشور اینگونه نیست.
گلستانک مازندران، یکی از بهترین مناطق امن برای خرس‌های قهوه‌ای است و تعداد قابل‌توجهی از مجموع خرس‌های نوار شمالی در این محدوده کوچک حضور دارند. کلانی معتقد است حضور این تعداد از خرس‌های قهوه‌ای در این وسعت اندک، نشان‌دهنده نامناسب بودن زیستگاه‌های همجوار است و از این واقعیت خبر می‌دهد که حیات و امنیت خرس‌های قهوه‌ای در دیگر نقاط با تهدید مواجه شده است، از جنس همان تهدیدهایی که دیگر گونه‌های حیات وحش هم گرفتار آن هستند؛ حضور دام‌ها، شکارچیان، جاده‌سازی‌، فعالیت‌های معدنکاوی و... البته بخشی از خرس‌های تلف شده در تصادفات جاده‌ای نیز به همین دلایل از آنچه امنیت‌شان را تهدید کرده و غذایشان را کاهش داده فرار کرده و به کنار جاده می‌آیند و تلف می‌شوند.
 کلانی درباره علل شکار این گونه حیات وحش می‌گوید:‌ « بعضی برای تفریح، خرس قهوه‌ای را شکار می‌کنند، ‌بعضی‌ها برای به‌دست‌آوردن طحال خرس و استفاده از چربی‌اش که معتقدند درد زانو و رماتیسم‌ را کاهش می‌دهد- تصور غلطی که هیچ مبنای علمی ندارد- و بعضی دیگر برای خوردن گوشت به شکار این حیوان حرام گوشت مشغولند روندی که متاسفانه در حال گسترش است. حتی برخی افراد شیوه خاصی برای طبخ گوشت خرس قهوه‌ای دارند.»
اما به جز اینها مسئله دیگری هم خرس‌های قهوه‌ای را تهدید کرده و جان آنها را می‌گیرد. خرس‌ها گاهی اوقات به دام‌های دامداران حمله کرده و یا به باغ‌های آنها وارد می‌شوند و دامداران و کشاورزان برای حفاظت از دارایی‌شان، آنها را نابود می‌کنند. این کارشناس محیط‌زیست اما با اشاره به بررسی‌ها و مطالعه رفتارهای خرس قهوه‌ای در زیستگاه‌های مختلف معتقد است: «می‌توان تعارض میان انسان و خرس قهوه‌ای و تهدیدی که از جانب این گونه حیات وحش، ‌انسان را آزار می‌دهد را به فرصت تبدیل کرد و از آن سود برد. حفاظت از خرس‌ها نیازمند آموزش و ارائه راهکارهایی است که متأسفانه سازمان حفاظت محیط‌زیست به این موضوع ورود نکرده است.»‌
آماری از جمعیت خرس قهوه‌ای وجود ندارد
افراد و کارشناسان معدودی به مطالعه درخصوص خرس قهوه‌ای پرداخته‌اند. به گفته کلانی، مطالعات در حوزه حیات‌وحش در ابتدای راه قرار دارد به‌همین دلیل نمی‌توان آماری از جمعیت خرس قهوه‌ای در زیستگاه‌های مختلف ایران داد.
 «هنوز در مورد پراکنش این گونه جانوری مشکل داریم، اطلاعات کلی درخصوص زیستگاهش داریم اما به‌صورت دقیق و جزئی اطلاعات نداریم.» او معتقد است اطلاعات در مورد خرس سیاه بیشتر است چراکه تنها در 3 استان بلوچستان، هرمزگان و کرمان حضور دارد.»‌
 ضعف اطلاعات و اقدامات مرتبط با حفاظت از خرس قهوه‌ای در برابر افزایش آمار شکار و تصادفات جاده‌ای می‌تواند نسل این گونه حیات وحش را هم در معرض انقراض قرار دهد.
 آنگونه که این کارشناس می‌گوید هم‌اکنون در بعضی از زیستگاه‌هایی که در گذشته خرس قهوه‌ای حضور داشته یا خرسی وجود ندارد تعداد محدودی هستند که در معرض نابودی قرار دارند البته شماری از خرس‌ها به‌دلیل شرایط نامساعد ‌به نقاط دیگر مهاجرت کرده‌اند.
تلف شدن 68 قلاده خرس قهوه‌ای در 14سال
علی قشقایی، کارشناس حیات وحش که از سال 88 مطالعات خود را در مورد خرس قهوه‌ای آغاز کرده، می‌گوید: از سال2002 تا  2016 تعداد 68 قلاده خرس قهوه‌ای در ایران تلف شدند. 51 قلاده به‌دلیل شکار، ‌3 قلاده به‌دلیل خوردن طعمه مسموم، 7 قلاده به‌دلیل تصادف جاده‌ای، 2 قلاده به‌دلیل تصادف با قطار، 2 قلاده به‌دلیل آسیب دیدن با ابزار تیز مانند بیل و تبر و نیزه و 3 قلاده هم به‌دلایل نامعلوم تلف شده‌اند.
این کارشناس می‌گوید: آماری از جمعیت خرس‌های قهوه‌ای در دست نیست چراکه مطالعه این گونه کمی مشکل است، زیستگاه‌های این گونه حیات‌وحش پراکنده است و مهم‌تر اینکه معمولا ‌خرس قهوه‌ای شبگرد است و مطالعات را سخت می‌کند. درعین حال قشقایی یادآور می‌شود: منابع خارجی بنا به بررسی‌هایی که انجام داده‌اند آمار خرس قهوه‌ای در فلات آناتولی یا همان ترکیه را چند صد قلاده حدس زده‌اند و همین تعداد را نیز در مورد فلات ایران حدس می‌زنند. به‌گفته او، اگر اقدامی برای جلوگیری از تلف شدن خرس قهوه‌ای انجام نشود به‌ویژه در حوزه شکار، نابودی این گونه حیات‌وحش طی 50 تا 100سال آینده چندان دور از انتظار نخواهد بود.