سرطان ریه چیست؟
سرطان ریه نوعی بیماری است که مشخصه آن رشد کنترل نشده سلول در بافت‌های ریه است. گفتنی است که اگر این بیماری درمان نشود، رشد سلولی می‌تواند در یک فرایند به نام متاستاز به بیرون از ریه گسترش پیدا کند و به بافت‌های اطراف یا سایر اعضای بدن برسد. انواع اصلی سرطان ریه سرطان‌های ریه سلول کوچک (SCLC)، که سرطان سلولی جو شکل نیز نامیده می‌شود، و سرطان ریه سلول غیر کوچک (NSCLC) هستند. شایع‌ترین علائم عبارتند از سرفه (همراه با خلط خونی)، کاهش وزن و تنگی نفس.
علت ابتلا به سرطان ریه
دلیل ۹۰ درصد از سرطان‌های ریه قرار گرفتن در معرض دود دخانیات برای یک مدت طولانی است. درصد ابتلا به سرطان ریه در افرادی که سیگار نمی‌کشند ۱۵ ٪ است.
آلاینده‌های موجود در هوای محیط زیست و محل کار: موادی، چون آزبست (پنبه نسوز)، گاز رادون (گازی بی رنگ و بی بو که از تجزیه طبیعی اورانیم در آب، خاک و مصالح ساختمانی قدیمی تولید می‌شود)، اورانیوم و نیکل عامل مستعد کننده و پیشتاز در ابتلاء به سرطان ریه هستند.
دود سیگار: استنشاق دود سیگار در محیط برای افراد غیر سیگاری، یکی دیگر از عوامل ابتلا به این بیماری است.
عوامل ژنتیکی: وجود سابقه سرطان ریه بین اعضای نزدیک خانواده احتمال ابتلا به این سرطان را افزایش می‌دهد.
عوامل ایمنولوژیک (ایمنی): نارسایی مکانیسم ایمنی طبیعی بدن عاملی مستعد کننده در ایجاد سرطان ریه شناخته شده است.
علائم و نشانه‌های سرطان ریه
متاسفانه، نشانه‌های سرطان ریه سال‌های متعددی طول می‌کشد تا خود را بروز دهد، اما در کل نشانه‌های و علائم سرطان ریه شامل:
- سرفه افرادی که سیگار نمی‌کشند بیش از دو هفته طول می‌کشد.
- تغییر رنگ خلط سینه
- مشاهده خون در خلط سینه
- دوره‌های مکرر حالت ذات الریه یا برونشیت
- سرفه افرادی که سیگار می‌کشند زیاد می‌شود و از شدت بیشتری برخوردار است.
- افزایش میزان خلط سینه
- خس خس کردن سینه
- خستگی مفرط
- از دست دادن اشتها
- سر درد، درد استخوان و درد مفاصل
- شکستگی‌های استخوان که مربوط به جراحت‌های تصادفی نباشد
- اثرات وابسته به اعصاب، عدم تعادل در راه رفتن و یا از دست دادن حافظه به سورت دوره‌ای
- ورم گردن یا صورت
- از دست دادن وزن بی دلیل
راه‌های تشخیص سرطان ریه
با توجه به وضیعت عمومی سلامت فرد، بررسی‌های تشخیص سرطان ریه ممکن است شامل:
عکس برداری از ریه‌ها با تابش اشعه X
آزمایش خلط
سی تی اسکن: در این روش دستگاه سی تی اسکن با گرفتن تعدادی عکس توسط اشعه ایکس، تصویری سه بعدی از بدن را نشان می‌دهد و از این طریق محل و اندازه دقیق ضایعه و پراکندگی تومور ریه به بخش‌های دیگر قفسه سینه یا اندام‌های دورتر مانند کبد مشخص می‌شود.
پرتونگاری با استفاده از تشدید میدان مغناطیسی: این آزمایش مشابه سی تی اسکن است با این تفاوت که به جای تابش اشعه X از مغناطیس جهت عکسبرداری از اعضای بدن استفاده می‌شود. در این آزمایش بیمار به مدت ۳۰ دقیقه به طور ساکن درون اتاقک این دستگاه می‌ماند و تصاویر مقطعی از بدن او تهیه می‌شود.
نمونه‌برداری یا بیوپسی: بررسی میکروسکوپی از نمونه بافت تومور. این آزمایش بسیار مهم است، زیرا مطمئن‌ترین روش برای تشخیص سرطان ریه و نوع آن به حساب می‌آید.
توموگرافی با نشر پوزیترون یا پت اسکن: در این روش دستگاه اسکنر در اطراف بیمار می‌چرخد و تصویر از طریق نشر پوزیترون بوسیله یک ماده رادیواکتیو که به بیمار تزریق شده و یا توسط او استنشاق می‌شود، شکل می‌گیرد، با این روش مشاهده بصری ریه در سه بعد امکان‌پذیر می‌شود.
سونوگرافی: در این شیوه از امواج صوتی جهت بررسی ساختار توده در ریه استفاده می‌شود.
آزمایش تنفس: در این شیوه بیمار قبل از جراحی تحت آزمایشات تنفسی متفاوت قرار می‌گیرد.
آزمایش خون: تومور‌های سرطانی آنتی ژن و آنزیم‌های مشخصی را تولید می‌کنند که ممکن است از طریق آزمایش خون کشف شوند. اندازه گیری آنتی ژن کارسینو امبریونیک و آنزیم NSE از آزمایش‌های غربالگر این بیماری است. افزایش میزان سطح این پروتئین‌ها مبین نشانه‌های سرطان و کاهش میزان آن‌ها در حین درمان نشانه مهار کردن رشد سرطانی سلول‌های بیمار است.
اسکن استخوان: تصویربرداری از استخوان به وسیله یک ماده رادیواکتیو روشی بسیار ارزشمند است که در تشخیص انتشار سرطان به استخوان، مؤثر بودن درمان سرطان و روند التیامی نواحی درگیر در استخوان به کار می‌رود.
راه‌های درمان سرطان ریه
جراحی: معمولا اگر ضایعه بدخیم منحصر به ریه باشد ممکن است بخش کوچک یا تکه کاملی از ریه
سوزاندن ضایعه بدخیم با اشعه لیزر: در بعضی موارد ضایعه بدخیم سرطان ریه منجر به مسدود شدن حنجره می‌شود. در چنین موردی پزشک با سوزاندن ضایعه بدخیم با اشعه لیزر راه عبور هوا را برای بیمار باز می‌کند. این روش به طور کامل نمی‌تواند منجر به ازبین بردن ضایعه بدخیم شود، اما کمکی است جهت سهولت تنفس در بیمار.
شیمی درمانی: جهت از بین بردن یاخته‌های سرطانی پراکنده مورد استفاده قرار می‌گیرد. شیمی درمانی جهت پیشگیری از عود بیماری و مواردی که سرطان در بدن پخش شده تجویز می‌شود. استفاده از دارو‌های شیمیایی منجر به انهدام سلول‌های سرطانی می‌شود.
رادیوتراپی یا اشعه درمانی: جهت از بین بردن مستقیم ضایعه بدخیم ریه بکار گرفته می‌شود. در این روش از اشعه با انرژی زیاد استفاده می‌شود و این اشعه با آسیب رساندن به سلول‌های زنده منجر به مرگ آن‌ها می‌شود. خستگی شدید، افسردگی، تهوع، استفراغ، بی اشتهایی و آسیب‌های عروقی و تنفسی از عوارض جانبی رادیوتراپی است. همچنین رادیوتراپی ممکن است باعث سرکوب سیستم خونساز بدن و کاهش گلبول‌های سفید و ضعف سیستم ایمنی بدن و نهایتا بروز عفونت شود.
درمان فوتودینامیک: استفاده از رنگ و نور است. در این شیوه رنگ به داخل یک ورید تزریق و سپس در تمام بدن منتشر می‌شود. بعد از چند روز، این رنگ فقط در سلول‌های بدخیم باقی می‌ماند. سپس نور قرمز رنگ لیزری به سلول تابانده می‌شود و رنگ درون سلول سرطانی این نور را جذب می‌کند. این امر منجر به عکس العمل فوتوشیمیایی که مخرب سلول هاست می‌شود.
درمان بیولوژیکی یا ایمونولوژیک که مشتمل بر بازسازی، تحریک، هدایت و تقویت سیستم طبیعی دفاعی بدن بیمار است و با استفاده از آنتی بادی و هدایت سیستم دفاعی خود بیمار جهت مبارزه با سرطان صورت می‌گیرد. استفاده از عواملی مانند اینترفرون:سلول‌هایی که فعالیت ضدتوموری مستقیم دارند، و آنتی بادی‌های مونوکلونال که اثرات تداخل بقاء سلول را دارند، رشد سرطان را کاهش می‌دهد.
