در چه مواردی عدم پرداخت نفقه قابل شکایت کیفری نیست؟

مرد طبق قانون مکلف است هزینه زندگی همسر و فرزندان خود را تأمین نماید. مطابق ماده ۵۳ قانون حمایت خانواده اگر شوهر در عین حال که توانایی مالی دارد، هزینه زندگی همسر و فرزندان خود را نپردازد مرتکب جرم ترک انفاق (پرداخت نفقه) شده است و همسرش می‌تواند از او شکایت کند که در این صورت شوهر به بیش از ۶ ماه تا دو سال حبس محکوم می‌شود، اما باید توجه کرد که در صورت عدم پرداخت نفقه توسط مرد، زن در صورتی می‌تواند این شکایت را در دادسرا مطرح کند که دو شرط وجود داشته‌باشد:
۱. شوهر توانایی مالی برای پرداخت نفقه را داشته باشد.
۲. زن تمکین کرده باشد.
مقصود از تمکین، انجام دادن وظایف زناشویی است؛ بنابراین اگر زن به وظایف زناشویی خود عمل نکرده‌باشد، ناشزه به شمار می‌رود و بر این اساس نمی‌تواند از همسر خود شکایت نماید. یکی از نشانه‌های ناشزه بودن زن آن است که او منزل مشترک خود و همسرش را ترک نماید.
یعنی زنی که بدون دلیل از سکونت‌گاه مشترک خود با همسرش خارج می‌شود و زندگی با او را رها می‌کند، ناشزه به حساب می‌آید. در این حالت زنی که بدون دلیل خانه و زندگی خود را رها می‌کند و از انجام وظایف زندگی زناشویی سر باز می‌زند دیگر نمی‌تواند ادعایی در مورد نفقه داشته باشد.
بر این اساس اگر او بتواند اثبات کند که خروج او از منزل بدون علت نبوده و به این خاطر بوده‌که زندگی در آن خانه برای او خطرات جانی به دنبال داشته‌است، می‌تواند هزینه زندگی خود را از مرد مطالبه کند.
برای مثال در مواردی که شوهر همسر و فرزندان خود را مورد ضرب و شتم قرار می‌دهد، اگر زن برای حفظ جان خود، خانه و کاشانه‌اش را رها می‌کند دیگر ناشزه به شمار نمی‌رود و می‌تواند در صورت عدم پرداخت هزینه‌های زندگی از همسر خود شکایت نماید، زیرا طبق ماده ۱۱۱۵ قانون مدنی تا زمانی که بازگشت به منزل مشترک برای زن امکان‌پذیر نباشد، نفقه بر عهده شوهر خواهد بود.