تهران تا اواخر دوره قاجار در محاصره انبوه باغ‌هایی قرار داشت که سند قریب به اتفاق آنها به نام شاهزادگان و رجال سرشناس و متمول خورده بود. تعدادی از این باغ‌ها در شرق تهران واقع شده بود که برخی از آنها با گذشت دهه‌های طولانی هنوز پابرجا مانده‌اند و به بخشی ار هویت محله‌های شرقی پایتخت بدل شده‌اند.
باغ و عمارت عین‌الدوله چنین ویژگی منحصربه‌فردی دارد و امروز به‌عنوان یکی از مقاصد گردشگری پایتخت شناخته می‌شود. این باغ و عمارت قاجاری به عبدالمجید میرزا ملقب به عین‌الدوله، نوه فتحعلی شاه، تعلق داشت که از شاگردان تنبل دارالفنون بود و با دستور ناصرالدین شاه او را به تبریز و نزد مظفرالدین میرزا فرستادند. عین‌الدوله بعد از بازگشت از تبریز و در دوران مظفرالدین شاه، محمدعلی شاه و احمد شاه قاجار به نخست وزیری رسید و این باغ و عمارت را در همان سال‌ها تصاحب کرد.
«داریوش شهبازی»، تهران‌پژوه، درباره قدمت و تاریخچه باغ عین‌الدوله می‌گوید: «عین‌الدوله مالک همه اراضی مجیدیه تا جنوب لویزان بود که در آن سال‌ها خارج از حصار ناصری قرار داشت که به آن مبارک‌آباد می‌گفتند و امروز حوالی خیابان پاسداران، میدان هروی و خیابان وفامنش است. اراضی حد فاصل مجیدیه تا جنوب لویزان با گذشت زمان به چند بخش تقسیم می‌شود و بخشی از آن به ساخت خانه برای مردم اختصاص پیدا می‌کند. بخش دیگری به بوستان مجیدیه تبدیل شد و بخش اصلی تحت عنوان باغ و عمارت عین‌الدوله باقی ماند.»
عین‌الدوله، صدراعظم مستبد مظفرالدین شاه که مدام آزادیخواهان را به‌بند می‌کشید تا سال ۱۳۰۶ در قید حیات بود و در سال‌های پایانی عمرش ورشکسته شده بود. او در همان سال‌ها اموالش را از دست داد و باغ عین‌الدوله هم از مالکیتش در آمد و مالک جدیدی به نام بصیرالدوله پیدا کرد.
شهبازی در ادامه درباره ویژگی باغ عین‌الدوله توضیح می‌دهد: «اراضی مجیدیه در آن سال‌ها مثل اراضی زرگنده به دلیل سیلابی بودن خاک مناسبی نداشت و به همین دلیل محصول و میوه خاصی در آن به عمل نمی‌آمد. بعد از جنگ جهانی دوم که ساخت‌وسازها در محله نارمک شروع شد اراضی مجیدیه هم تحت تأثیراین ساخت‌وسازها قرار گرفت و این‌گونه بود که باغ عین‌الدوله از اواخر دهه ۳۰ شمسی در محاصره خانه‌های مسکونی قرار گرفت و باغ سلطنت‌آباد ناصرالدین شاه، باغ امین الضرب، باغ مهران و چند باغ دیگر که مالکان مشهوری نداشتنند به‌طور کامل بین خانه‌های مسکونی محصور شد. بصیرالدوله در چنین شرایطی باغ عین‌الدوله را خرید و آن را به سکونتگاه خانواده‌اش تبدیل کرد.»
سرنوشت باغ عین‌الدوله بعد از مرگ مالک جدیدش به کلی تغییر کرد و وارثان بصیرالدوله در سال ۱۳۷۶ آن را به شهرداری تهران فروختند تا کاربری عمومی پیدا کند. بنایی که در اختیار شهرداری قرار گرفت به کلی ویران بود، اما بازسازی شد و نگارخانه برگ که یکی از معتبرترین نگارخانه‌های پایتخت به شمار می‌رود در داخل عمارت عین‌الدوله گشایش یافت و در دسترس مردم قرار گرفت.»
منبع: همشهری
منبع: faradeed-232905
