نفیسه زمانی نژاد : طبق گزارش‌های موجود ،میزان دی‌اکسید کربن در اتمسفر جهان از کمتر از ۳۸۰ به ۳۸۰ الی ۴۰۰ PPM افزایش‌یافته است.
معضلی که به دلایلی نظیر تغییر سبک زندگی مردم، حمل‌ونقل و توسعه صنایع به‌عنوان یکی از عوامل اصلی تغییرات اقلیمی و گرم شدن کره زمین شناخته می‌شود .
براین اساس است که کشورهای جهان ،روش‌ها و استراتژی‌هایی برای مقابله با تولید کربن اتخاذ کرده‌اند که انعقاد توافق‌نامه پاریس در سال ۲۰۱۵ یکی از این نمونه‌ها است. یک توافق ملی و جهانی که کشورها را متعهد به کاهش انتشار گازهای گلخانه‌ای کرده وتلاش برای کاهش دما تا حدی که از ۱.۵ درجه سانتی‌گراد فراتر نرود.
به علاوه استفاده از انرژی‌های تجدید پذیر ،بهبود کارایی انرژی ،ترویج حمل‌ونقل پایدار، حفظ منابع طبیعی و درنهایت آموزش و آگاهی از دیگر تدابیری است که درراستای کاهش تولید کربن ،پذیرفته شده است.
در این میان با توجه به سهم 8 درصدی فولادسازی های ازتولید دی اکسید کربن که سهم بالایی هم است شرکت‌های فولادی ورود یافته وبا استفاده از تکنولوژی‌های برتر و فناوری‌های نوین، سعی در کاهش میزان مصرف کربن را دارند وبه دنبال این هدف ، مفهومی موسوم به «صنایع فولاد سبز» در صنعت فولاد رواج پیداکرده است.
واضح آنکه صنایع بزرگ دنیا مصمم شده‌اند با اجرایی کردن ایده تولید فولاد سبز ،راه‌حلی عمده را برای پاک نمودن یکی از بزرگ‌ترین صنایع منتشرکننده دی‌اکسیدکربن به اجرا گذارند. این‌چنین که میزان انتشارات صنعت فولاد تا سال ۲۰۵۰ باید به میزان 50 درصد کاهش یابد و پس‌ازآن نیز به کاهش متوالی ادامه داده تا به اهداف آب و هوایی مطابق با آژانس بین‌المللی انرژی (IEA) برسد.
فولادی‌های جهان درمسیر کاهش تولید کربن
طبق پیش‌بینی‌های انجام‌گرفته تقاضای جهانی فولاد تا سال ۲۰۵۰ به ۲.۵ میلیارد تن در سال می‌رسد.
از طرفی هم سوخت غالب در تولید آهن و فولاد در جهان، زغال‌سنگ است که برای محیط‌زیست ،خوشایند نیست.
از اینرو سیاست‌های اقلیمی در سراسر جهان که مقررات مربوط به میزان انتشار دی‌اکسید کربن را تنظیم می‌کند با تشویق سایر تولیدکنندگان فولاد به استفاده از راهکارهای سالم‌تری مانند تولید فولاد سبز، تأکید می‌کند صنعت فولاد لازم است رد پای کربن را به میزان قابل‌توجهی در فرایند تولید، پاک کند.
یک رقابت قابل‌توجه برای پاک‌سازی فولاد جهان که مدت‌هاست آغازشده و تلاشی برای تولید فولاد سبز که همان فولاد بدون کربن است. چه‌بسا کشورهای بسیاری در جستجوی نوآوری‌هایی برای حذف کربن و ایجاد فرصت‌هایی برای ساخت فولاد سبز برآمده‌اند.
آن‌ها در حال آزمایش مجموعه‌ای از فناوری‌ها هستند که می‌تواند انتشار کربن فولاد را مهار کند وعمدتاً استفاده از روش‌های جدید تبدیل اکسید آهن به آهن است. برخی از این رویکردها متکی به هیدروژن حاصل از الکترولیزی‌هایی هستند که از طریق انرژی برق حاصل از منابع تجدید پذیر تأمین می‌شوند. برخی دیگر، هم مستقیماً از آن برق در واکنش‌های الکتروشیمیایی استفاده می‌کنند. اگرچه در حال حاضر هنوز ، روشن نیست که کدام‌یک از این فناوری‌ها برنده خواهد بود.
فقط آنچه اکنون مشخص است آنکه بسیاری از سازندگان فولاد جهان به دنبال فناوری‌هایی برای تولید فولاد با حداقل میزان آلاینده هستند. قطعاً در مسیر تغییر رویه تولید فولاد ، چالش‌های بسیاری هم وجود دارد، اما بر اساس گزارش‌های موجود ،مصرف‌کنندگان صنعتی ،تحت‌فشارسرمایه‌گذارها قرارگرفته‌اند تا میزان کربن را در زنجیره تأمین خود اعلام کرده و نسبت به کاهش انتشار این گاز آلاینده، اقدام کنند.
مضاف برآنکه آن‌ها در کاهش کربن به دنبال نقاط قوت هستند؛ معیارهایی که درفروش و بازاریابی عمومی و افزایش خرید، مؤثرواقع شوند.
نقشه راه فولاد مبارکه برای کاهش انتشار گازهای گلخانه‌ای
اما در ایران نیز باوجود فعالیت صنایع بزرگ فولادی و با توجه به روند فزاینده انتشار دی‌اکسید کربن ،سازمان ایمیدرو پروژه امکان‌سنجی تولید فولاد سبز در کشور را با لحاظ پارامترهای فنی و اقتصادی ،موردنظر قرار داده است.
فولاد مبارکه، یکی از بزرگ‌ترین و مهم‌ترین شرکت‌های فولادسازی در ایران، در سال‌های اخیر، اقداماتی جدی درزمینه تولید فولاد سبز و کاهش انتشار کربن را انجام داده است. هرچند این مجموعه ،با استفاده از فناوری‌هایی مانند احیای مستقیم و خطوط تولید به‌روز، کمترین آلایندگی را در میان صنایع مشابه دارد، ولی بااین‌وجود ،رویکرد همه‌جانبه آن به مباحث زیست‌محیطی ،موجب شده است در شرایطی که عدد شاخص جهانی تولید دی‌اکسید کربن ،حدود ۱.۹ اعلام‌شده، اما در فولاد مبارکه این عدد ۱.۶ باشد .حال‌آنکه برنامه کاهش آلایندگی دی‌اکسیدکربن در این کارخانه همواره دنبال می‌شود. این‌چنین که فولاد مبارکه در دو برنامه ۲۰۳۰ و ۲۰۵۰ کاهش کربن را در دستور کار دارد.
در این زمینه فولادمبارکه با حرکت به سمت انرژی‌های پاک و احداث نیروگاه‌های خورشیدی 600 مگاواتی و200 مگاواتی بادی به همراه نیروگاه سیکل ترکیبی، کاهش ۲.۵ میلیون تن تولید دی‌اکسیدکربن را به ارمغان خواهد آورد.
کاهش 30 درصدی انتشار کربن در فولاد مبارکه تا 1410
بنا به گفته مهدی مولویان، کارشناس فرایند انرژی و سیالات شرکت فولاد مبارکه ، در راستای توسعه پایدار و پیاده‌سازی اقتصاد چرخشی، فولاد مبارکه ،هدف کاهش ۳۰ درصدی انتشار کربنی تا سال ۱۴۱۰ و دستیابی به کربن خنثی تا سال ۲۰۵۰ را تعیین کرده است.
او بیان می‌کند :برای مدیریت بهتر انتشارات، این شرکت برای اولین بار استانداردهای ۱۴۰۶۴ و ۱۴۶۷ را پیاده‌سازی کرده که به محاسبه انتشار گازهای گلخانه‌ای و رد پای کربن محصولات مربوط می‌شود. این ممیزی به‌صورت معتبر جهانی در حال انجام است و انتظار می‌رود تا پایان سال جاری به نتیجه برسد.
این کارشناس اظهار می‌کند :فولاد مبارکه نقشه راهی برای کاهش انتشار گازهای گلخانه‌ای تدوین کرده که شامل راهکارهایی مانند کربن کپچر، استفاده از هیدروژن سبز و افزایش سهم قراضه در فرآیندهای فولادسازی است. برخی از این تکنولوژی‌ها هنوز به بلوغ نرسیده‌اند، اما در حال رصد و تجاری‌سازی هستند. همچنین، استفاده از انرژی‌های تجدید پذیر و بهینه‌سازی مصرف انرژی در دستور کار این شرکت قرار دارد.
و ادامه می‌دهد :از پروژه‌های موفق در این زمینه می‌توان به بویلر HRSG در نیروگاه قدیم اشاره کرد که با استفاده از بخار تولیدی، ۴۰ مگاوات انرژی الکتریکی تولید می‌کند و منجر به کاهش ۲۳۰ هزار تنی دی‌اکسید کربن در سال شده است. همچنین، نیروگاه ۶۰۰ مگاواتی درحال‌توسعه است که با بهره‌برداری کامل، می‌تواند نزدیک به ۹۰۰ هزار تن دی‌اکسید کربن را کاهش دهد.
مولویان تأکید می‌کند :درنهایت، فولاد مبارکه به همکاری با شرکت‌های دانش‌بنیان در این حوزه پرداخته و برآورد شده که با فروش کربن کاهش‌یافته در بازارهای جهانی، درآمد خالص این شرکت می‌تواند به ۱۶ میلیون دلار برسد. این همکاری‌ها به بهبود سیستم‌های مدیریتی و افزایش بهره‌وری در تولید کمک خواهد کرد.
کاهش تولید کربن یک اولویت جهانی است
نگاهی به اهداف تولید فولاد سبز ،مشخص می‌کند به‌جای استفاده هر نوع مواد کربنی می‌بایست هیدروژن جایگزین شود. یک پروژه بزرگ که شرکت‌های مختلف در ایران به‌طور مستقل مطالعاتی را در این زمینه آغاز کرده‌اند و چند شرکت فولادی بزرگ مانند مبارکه نیز در این مسیر گام‌هایی را برداشته‌اند.
قابل‌ذکر است شرکت فولاد مبارکه اصفهان به‌عنوان بزرگ‌ترین واحد فولادی کشور، با توجه به اهمیت بسیار زیاد مقوله تکنولوژی در توسعه صنعتی همواره به‌کارگیری فناوری‌های روز را یکی از اولویت‌های سیاست‌گذاری‌های خود قرار داده و در سال‌های اخیر برنامه‌ریزی‌های گسترده‌ای را درراستای مدیریت این عرصه دنبال کرده است.
ضمن آنکه این شرکت با استفاده از انرژی گاز طبیعی، فولادِ به‌مراتب پاک‌تری را نسبت به روش کوره بلند تولید می‌کند.
در این حال کاهش تولید کربن یک اولویت جهانی است که این روزها کشورهای مختلف با استفاده از استراتژی‌های گوناگون، در تلاش برای مقابله با این چالش بزرگ برآمده‌اند. اگرچه ازناکافی بودن این اقدامات ، سخن گفته می‌شود.اما بدون تردید، همکاری و هم‌افزایی میان کشورها یک تغییروتحول واقعی را در جهت کاهش تولید کربن و ایجاد آینده‌ای بهتر،رقم خوا