عید مبعث حضرت محمد (ص)، مبعوث شدن رسول اکرم به پیامبری، سرآغاز راه دین مبین اسلام است.
در این دوران اشرافیت، غارتگری، قساوت، تعصبات نژادی، قبیله‌ای، مادیگری، بت پرستی و دیگر فضایل اخلاقی پایمال و رذایل اخلاقی، اصول زندگی شده بود.
در این هنگام که بشریت در کویر خشک رذایل گرفتار بود؛ مردی در دل کوه‌های مکه، خدا را عبادت می‌کرد، در کنار بت‌ها و ظلم‌ها زندگی کرد، ولی هیچ‌گاه بت را سجده نکرد و دامن مقدسش به ظلم آلوده نشد.
درباره عید مبعث می‌توان گفت روزی است که حضرت محمد، پیامبر گرانقدر اسلام، به درجه پیامبری برگزیده شد. در تقویم هجری قمری، ۲۷ رجب روز مبعث است.
در ۲۷ رجب سال چهلم عام‌الفیل پیامبر (ص) بر فراز کوه حرا و در میان غار مشغول مناجات با خدا بود، ناگاه پیک وحی، جبرئیل امین بر آن حضرت نازل شد و آیات آغازین سوره علق را همراه مژده رسالت، برای آن حضرت خواند: «بخوان به نام پروردگارت که جهان را آفرید، همان کس که انسان را از خون بسته‌ای خلق کرد، بخوان که پروردگارت از همه بزرگوارتر است، همان کسی که به وسیله قلم تعلیم داد، و به انسان آن چه را نمی دانست، آموخت». به این ترتیب آغاز وحی و بعثت، با نام خدا و با خواندن و قلم و علم و آموزش آمیخته با توحید، شروع شد و این واژه های زرین وحی، بیانگر آن است که بعثت یعنی: رستاخیز معنوی، و انقلاب در همه امور، که اساس آن انقلاب‌ها، انقلاب فرهنگی و آگاهی بخشی در همه زمینه‌هاست.
مبعث آغاز رسالت پیام آور رحمت است. محمد برگزیده خدا و خاتم انبیا شد.
مبعث برگزیده‌شدن حضرت محمد(ص) به پیامبری و آغاز رسالت اوست که بنابر مشهور، در ۲۷ رجب سال چهلم عام الفیل روی داده است. از این‌رو در فرهنگ شیعی، ۲۷ رجب به‌عنوان «عید مبعث» گرامی داشته می‌شود. مبعثت پیامبر سرآغاز دین اسلام و مقدمه برچیده‌شدن بت‌پرستی از حجاز بود.
سلام بر مبعث، پیام خیزش انسان، از خاک تا افلاک سلام بر مبعث، و ظهور همه ارزش های انسانی و سلام بر پیامبر مهربانی که دست گرم نوازشش بر سر انسانیت کشیده شد. با وجودش مهربانی سریز شد و تاریکیها رخت بست و ظلمت جای خود را به روشنایی داد تن رنجور انسانیت آرام گرفت
سلام بر کسی که جهان به رخ مهربانیش و آفتاب حسن او روشن شد.
برای شب و روز عید مبعث در روایات اعمالی نقل شده است. شیخ کفعمی در کتاب «المصباح» از حضرت امام جواد (علیه السلام) روایت کرده است که فرمودند: «در ماه رجب، شبی است که از تمام آنچه که خورشید بر آن می‌تابد بهتر است و آن شب، شب «بیست و هفتم» ماه رجب است که در صبح این شب، رسول خدا (ص) به رسالت مبعوث شد و از شیعیان ما هر کس در آن شب عملی را انجام دهد، پاداش آن به اندازه عمل شصت سال خواهد بود.»
برای شب و روز عید مبعث در روایات اعمالی نقل شده است
خواندن نماز، انجام غسل، زیارت حضرت امیرالمؤمنین (ع) از اعمال شب عید مبعث است.
نماز شب مبعث
خواندن دوازده رکعت نماز که در هر رکعت سوره‌های حمد، فلق و ناس را یکبار و نیز اخلاص چهار بار خوانده می‌شود و بعد از اتمام نماز، گفته شود: "لا اله الا الله والله اکبر الحمدلله و سبحان الله ولا حول ولا قوه الا بالله العلی العظیم"
در مورد این عمل آمده: پس از نماز عشاء هر ساعتی از شب را تا پیش از نیمه آن بیدار شو و دوازده رکعت نماز اقامه کن و در هر رکعت حمد و سوره‌ای از سوره‌های کوچک مفصل (مفصل ازسوره محمد است تا آخر قرآن) بخوان.
نمازها دو رکعتی هستند. پس از هر دو رکعت بعد از سلام؛ هفت مرتبه سوره حمد، هفت مرتبه مُعَوَّذَتَیْن، و سوره‌های توحید و قُلْ یا اَیُّها الْکافِرُونَ هر کدام هفت مرتبه، و سوره قدر و آیة الکرسی هر کدام را هفت مرتبه بخوان.
غسل شب مبعث
انجام غسل در این شب مستحب است.
زیارت شب مبعث
زیارت حضرت امیرالمؤمنین (ع) که افضل اعمال شب عید مبعث است.
روزه گرفتن در روز عید مبعث بسیار پر فضلیت است و یکی از چهار روزی است که روزه گرفتن در آن برابر است با روزه هفتاد سال.
فرستادن صلوات در این روز بسیار پرفضیلت است؛ و از پرفضیلت‌ترین اعمال در روز مبعث زیارت حضرت رسول و امیرالمؤمنین است.
