آنفلوانزا، غول زمستان

در روزهای اخیر در کشور با موجی از آنفلوانزای فصلی H۱N۱ مواجهیم که بنا بر شواهد و گفته‌های متخصصان، میزان شیوع آن بسیار زیاد است. بهترین راه مقابله با این ویروس کنترل آن از سوی مردم است؛ اما طبیعتا این بار نیز مانند همیشه سالمندان، کودکان و افراد دارای بیماری‌های زمینه‌ای به مراقبت بیشتری نیاز دارند.

شروین شکوهی، متخصص بیماری‌های عفونی و گرمسیری، ‌در‌این‌باره «شرق» می‌گوید: «در حال حاضر ویروس در گردش بیشتر از نوع آنفلوانزاست. پس از آن رینوویروس‌ها و کرونا هم در جایگاه سوم بیماری‌های تنفسی قرار دارد. بر اساس دیده‌بانی ویروس در آزمایشگاه مشهود است که شیوع آنفلوانزا مدام بالاتر می‌رود. به هر حال در فصول سرد سال همیشه گردش ویروس زیاد می‌شود. مردم باید نکات لازم را رعایت کنند، اما متأسفانه اغلب رعایت نمی‌کنند.

در محیط‌های شلوغ و محافل عمومی باید ماسک بزنند که نمی‌زنند. متأسفانه افراد وقتی بیمارند بدون ملاحظه در دورهمی‌ها و میهمانی‌ها حضور می‌یابند. این روزها بیماران زیادی دارم که ویروس را از یکی دو نفر که در جمع به بیماری مبتلا بودند دریافت کرده‌اند. متأسفانه مردم رعایت نمی‌کنند». او درباره شدت تهاجمی‌بودن این ویروس توضیح می‌دهد: «شدت بیمار‌کردن نفر دوم آنفلوانزا از کرونا بیشتر است.

علت آن هم این است که تعداد روزها و فاصله ابتلا میان دو بیمار کمتر شده است. مثلا می‌بینیم که در یک خانه در فاصله یکی دو روز همه مریض می‌شوند. در کرونا فاصله ابتلا میان بیماران کمی بیشتر بود، اما نحوه انتقال دو ویروس مانند همدیگر است». این روزها برخی پزشکان از کمبود دارو در درمان بیماری‌های عفونی گلایه دارند. این متخصص معتقد است: «وضعیت دارو در این بیماری هم مانند داروهای دیگر است. مگر همیشه تمام داروها در دسترس هستند؟

گاهی دارو داریم و گاهی نه؛ مثلا داروی فشار خون، چربی خون و‌... این دارو هم مانند دیگر داروهاست، در ایران ساخته می‌شود و به علل مختلفی هم بستگی دارد. از تخصیص ارز تا اجازه واردات و صادرات و ملزومات دیگری که برای ساخت دارو مورد نیاز است. الان داروهای خیلی‌ خیلی حساس هم برای بیماری‌های عفونی کم داریم و این وضعیت مشابه موضوع دارو در سایر بیماری‌هاست. چنان‌که گفتم گاهی دارو کم است و گاهی نه».

این متخصص به موضوع مرگ‌و‌میر هم اشاره می‌کند: «کرونا همچنان می‌تواند به مرگ منجر شود، اما با توجه به واکسیناسیون و ایمنی ایجاد‌شده و همچنین اینکه ویروسی که اکنون در جریان است به نسبت ویروس وحشی اولیه بیماری‌زایی‌اش کمتر شده، مرگ‌و‌میر آن هم به نسبت قبل کمتر شده است. اما علاوه بر مرگ‌و‌میر مسئله مهم عوارض دیگری است که این بیماری دارد و بارها در مورد آن صحبت شده است. مانند عوارض قلبی، ریوی، عروقی، مغزی، محیطی، پوستی و‌... این عوارض همچنان پابرجاست. ممکن است به واسطه ایمنی افراد و بیماری‌زایی کمتر ویروس کاهش یافته باشد اما همچنان در گردش است».

این پزشک می‌گوید اما عوارض آنفلوانزا مانند سال‌های گذشته است و بیماری‌‌زایی آن فرق چندانی با قبل نمی‌کند و باید کنترل شود. او برای کنترل این بیماری به شهروندان توصیه می‌کند: «مردم باید از حضور در جاهای شلوغ بدون ماسک حذر کنند. الان زمان میهمانی‌های خانوادگی و دورهمی‌ها نیست.

اگر هم لازم بود جایی بروید سؤال کنید که کسی بیمار است یا نه. این اطلاعات به شما تا حدی کمک می‌کند تا میزان ابتلا به عفونت را کمتر کنید». شکوهی تأکید می‌کند که آنفلوانزا هم مانند کرونا در افراد با ریسک زیاد مانند کسانی که سن‌شان زیاد است، افراد دارای بیماری زمینه‌ای قلبی، ریوی و متابولیک بیشتر است. این افراد باید بیشتر مراعات کنند، همچنین کسانی که داروهایی مصرف می‌کنند که ایمنی بدن را کم می‌کند، کسانی که مبتلا به سرطان هستند و‌... . «توصیه می‌کنم شهروندان در این چند هفته که این ویروس به‌شدت شعله‌ور شده و به دلیل سرد‌بودن هوا قابلیت انتقال آن بالا رفته، رفت‌‎وآمد نکنند تا دوباره فروکش کند».

او درباره اینکه میانگین روزهای ابتلا به بیماری و انتقال ویروس چند روز است، می‌گوید: «این مسئله به موضوعات مختلفی بستگی دارد و همچنین اینکه فرد مشکل زمینه‌داری دارد یا نه، درباره علائم تنفسی، بستگی دارد که فرد آسم داشته باشد یا نه، سینوزیت آلرژیک داشته باشد یا نه، ممکن است کسی سرما بخورد و سه روز علامت داشته باشد، اما همین ویروس را به فرد دیگری منتقل کند و او تا 12 روز سرفه کند. در یک فرد بزرگسال سالم از روزی که علائم آنفلوانزا ظاهر می‌شود تا پنج روز بعد قابلیت انتقال آن کم می‌شود. قابلیت انتقال کرونا هم از هفت روز به بعد کم می‌شود، البته نه خیلی کم. بهتر است افراد تا هفت روز با ماسک در محیط عمومی و محل کار حاضر شوند».

احتمال فروکش‌کردن بیماری

قباد مرادی، سرپرست مرکز مدیریت بیماری‌های واگیر وزارت بهداشت، در این زمینه به ایسنا گفته است: «ویروس‌ها و باکتری‌ها از‌جمله عوامل اصلی بیماری‌های تنفسی هستند که در فصل سرد سال به دلیل شرایط مطلوب برای زیست و تکثیر، شیوع بیشتری پیدا می‌کنند. این موضوع محدود به ایران نیست و یک پدیده جهانی است».

پیام طبرسی، متخصص بیماری‌های عفونی هم در‌این‌باره به تسنیم گفته است: «در یک ماه گذشته موارد آنفلوانزا افزایشی بوده و پیش‌بینی می‌شود که موارد بیماری و پیک آنفلوانزا تا دو هفته آینده فروکش کند. آنفلوای A از گروه H1N1 اکنون شایع‌ترین نوع آنفلوانزای در گردش در کشور به شمار می‌رود». به گفته او نیز در فصل زمستان، بیماری‌های تنفسی شایع هستند و به دلیل افزایش برودت و آلودگی هوا و افزایش بیماری‌های تنفسی به هر حال شاهد افزایش موارد ابتلا و در نتیجه افزایش بستری در بخش‌های عادی و ICU هستیم؛ «البته تعداد بستری‌شدگان آنفلوانزا همواره نسبت به میزان ابتلا کم بوده است و 30 نفر در هر صد هزار نفر ممکن است بستری شوند. برخی افراد مبتلا به بیماری‌های زمینه‌ای ممکن است بستری شوند یا حتی در مواردی، بیماری منجر به مرگ تعدادی از آنها شود».

40 درصد موارد بستری

به‌تازگی قباد مرادی، سرپرست مرکز مدیریت بیماری‌های واگیر در وزارت بهداشت به ایسنا گفته است که تقریبا ۴۰ درصد افرادی که در مراکز درمانی به‌دلیل عفونت‌های تنفسی بستری می‌شوند، به دلیل ابتلا به آنفلوانزا است. او همچنین گفته است: «سیستم رصد و پایش بیماری‌های تنفسی در کشور در سال جاری بیانگر این است که میزان بیماری‌های تنفسی از اوایل آذر‌ماه افزایش یافته است. به‌طور مثال، نسبت آنفلوانزا در هفته پایانی آذرماه حدود ۲۲ درصد از کل موارد عفونت‌های تنفسی گزارش شده و سهم این بیماری از بیماری‌های تنفسی در هفته اول دی‌ماه نیز نسبت به هفته پایانی آذر‌ماه افزایش یافته است.

پس از آنفلوانزا، «رینوویروس‌ها» که عامل سرماخوردگی هستند در جایگاه دوم قرار دارند». سرپرست مرکز مدیریت بیماری‌های واگیر وزارت بهداشت درباره روش‌های تشخیص آنفلوانزا از کرونا نیز توضیح داده است: «چند سیستم رصد و پایش بیماری‌های تنفسی در کشور فعالیت می‌کنند؛

در یکی از آنها به‌طور مثال، نمونه‌هایی را به شکل تصادفی از مبتلایان به بیماری‌های تنفسی که به مراکز درمانی مراجعه کرده‌اند، جمع‌آوری می‌کنیم و نمونه‌های جمع‌آوری‌شده را از نظر ۲۱ پاتوژن یا عامل تنفسی مورد ارزیابی قرار می‌دهیم تا از وضعیت شیوع بیماری‌های تنفسی در جامعه مطلع شویم. مرکز مدیریت بیماری‌های واگیر وزارت بهداشت هنگام افزایش بیماری‌های تنفسی نسبت به ارزیابی عامل بیماری‌ها اقدام می‌کند تا بیماری‌های در گردش را شناسایی و علت آن را ریشه‌یابی کند.

البته اکنون بسیاری از آزمایشگاه‌های بخش خصوصی توان تشخیص بیماری‌های تنفسی را دارند و مثلا می‌توانند موارد معرفی‌شده را از نظر کرونا و آنفلوانزا آزمایش کنند». او بهترین زمان تزریق واکسن آنفلوانزا را شهریور و مهر‌ماه دانسته و گفته برخی از متخصصان بیماری‌های عفونی توصیه می‌کنند گروه‌های پرخطر بیماری آنفلوانزا در صورت در دسترس بودن واکسن این بیماری نسبت به تزریق آن اقدام کنند. بر اساس منابع علمی، آخرین فرصت تزریق واکسن آنفلوآنزا اواخر آذر‌ماه است اما تزریق واکسن کرونا برای گروه‌های پرخطر در این روزها که شاهد شیوع این بیماری هستیم نیز به شرط اینکه در زمان تزریق، مبتلا به این بیماری نباشند، توصیه می‌شود.