آنفلوانزای پرندگان؛ پاندمی جدید دنیا؟

زینب رحیمی: آنفلوانزای فوق‌حاد پرندگان در تالاب میقان اراک باعث مرگ چند‌صد پرنده مهاجر شده است، اما سازمان دام‌پزشکی می‌‎گوید‌ هیچ‌یک از مرغ‌داری‌‎های صنعتی به ویروس آلوده نشده‌‎اند و تاکنون هیچ گزارشی دال بر انتقال آنفلوانزای پرندگان به انسان هم در ایران ثبت نشده است.

سازمان دام‌پزشکی تلفات پرندگان مهاجر در تالاب میقان اراک را تأیید و اعلام می‌‎کند که ویروس آنفلوانزای شایع‌شده در تالاب میقان، از تیپ H5N1 است که در‌حال‌حاضر در اروپا و آمریکا، ترکیه، مصر و تعدادی از کشورهای آسیایی مثل چین و اندونزی هم در گردش است.

در برخی از کشورهای دنیا گزارش‎‌هایی دال بر انتقال ویروس آنفلوانزای پرندگان به انسان گزارش شده است اما بنا‌ به گفته سعید کرمی، مدیر‌ کل دفتر بهداشت و مبارزه با بیماری‌های طیور در سازمان دام‌پزشکی، هنوز هیچ گزارشی مبنی‌بر انتقال ویروس آنفلونزای پرندگان به انسان در ایران گزارش نشده است.

کدام تیپ از آنفلوانزای پرندگان وارد ایران شده است؟

این مقام مسئول در سازمان دام‌پزشکی در پاسخ به این پرسش که آنفلوانزای پرندگان تالاب میقان از کدام تیپ ویروس است و آیا امکان انتقال به انسان دارد، می‎‌گوید: «همان تیپ در گردش بین‌المللی در تالاب میقان هم گزارش شده است، یعنی تیپ H5N1. پتانسیل انتقال این ویروس به انسان هم وجود دارد و حتی گزارش‌‎هایی هم وجود دارد مبنی‌بر اینکه در ایالات متحده آمریکا، اروپا، کشورهای جنوب شرق آسیا مثل اندونزی، مصر و در هنگ‌کنگ چین ویروس آنفلوانزای پرندگان به انسان منتقل شده است».

ویروس آنفلوانزای پرندگان در کمین انسان

کرمی تأکید دارد: «تاکنون در ایران هیچ موردی از ابتلای انسان به ویروس آنفلوانزای فوق‌حاد پرندگان نداشته‌ایم؛ چون ما در سازمان دام‌پزشکی همه موارد مشکوک را به وزارت بهداشت اعلام می‌کنیم و از افرادی که در معرض پرندگان بودند، نمونه‌برداری می‌شود. تا این لحظه وزارت بهداشت مورد انسانی گزارش نکرده است اما احتمال و پتانسیل این وجود دارد که انتقال ویروس به انسان صورت گیرد. در‌حال‌حاضر هیچ وضعیت نگران‌کننده‌ای در ایران نداریم».

آنفلوانزای پرندگان؛ پاندمی دیگر  جهان؟

کرمی می‌‎گوید: «این ویروس به این دلیل نگران‎‌کننده است که سازمان بهداشت جهانی اعلام کرده که خطر انتقال ویروس آنفلوانزا از تیپ H5N1 به انسان زمانی خیلی خاص و مسئله‎‌دار می‌شود که انتقال از انسان به انسان صورت بگیرد. در این صورت مشابه همان اتفاقی که در جریان ویروس کرونا رخ داد‌ می‌افتد. همه اقدامات جهانی برای این است که به آن مرحله نکشد. البته هنوز در دنیا گزارشی دال بر انتقال ویروس آنفلوانزای پرندگان از انسان به انسان ثبت نشده است».

پرندگان مهاجر  عامل انتقال آنفلوانزای پرندگان به ایران

این مقام مسئول در سازمان دام پزشکی با اشاره به اینکه ویروس آنفلوانزای پرندگان محدود به ایران نیست، در مصاحبه با «شرق» می‌‎گوید: «ایران در مسیر دالان پروازی پرندگان وحشی مهاجر و محل فرود آنهاست. تعداد قابل توجهی از پرندگان هر‌ساله برای زمستان‌گذرانی، در برخی تالاب‌های ایران حضور دارند. بنابراین احتمال اینکه این پرندگان ناقل ویروس باشند قوی است. البته انتقال ویروس آنفلوانزای پرندگان موضوع جدیدی نیست. حداقل از سال 2003 به بعد این الگو در دنیا وجود دارد که کشورهایی که محل ورود پرندگان مهاجر هستند با آنفلوانزا مواجه می‎‌شوند».

نتیجه پایش تابستانه طیور  روستایی و صنعتی

کرمی با بیان اینکه در سازمان دام پزشکی برای پایش و کنترل آنفلوانزای پرندگان، دو سیستم مراقبتی فعال و غیر‌فعال تعریف شده است، می‌گوید: «در سیستم فعال مراقبتی، مجموعه دام پزشکی کل کشور پایش‌‎هایی را در قالب برنامه سالانه در دو بخش طیور روستایی و مرغداری‌های صنعتی انجام می‌دهد. پایش طیور روستایی مردادماه امسال (1403)، در 3605 روستای کشور انجام و 280 هزار نمونه برداشت شده است. از این تعداد نمونه، در هیچ موردی نشانی دال بر گردش ویروس آنفلوانزای پرندگان مشاهده نشد».

مدیر دفتر مبارزه با بیماری‎‌های طیور در سازمان دام پزشکی اشاره می‎‌کند: «درحال‌حاضر در مرغ داری‌های صنعتی در‌ حال پایش هستیم. قرار است نزدیک به 120 هزار نمونه از واحدهای تخم‌گذار و مولد برداشته و بررسی شود. تا این لحظه گزارشی مبنی‌بر ابتلا به آنفلوانزا در طیور صنعتی نداشته‌ایم و هیچ ردپایی را از این ویروس ندیده‌ایم. افزون بر این، در سیستم مراقبت غیرفعال که منابع اطلاع‌رسانی ما اهالی روستاها، شوراهای روستاها و خانه‌های بهداشت هستند و تغییر وضعیت پرندگان را به دام‌پزشکی گزارش می‌کنند، تاکنون گزارشی دال بر تلفات پرندگان در اثر آنفلوانزا نداشته‌ایم».

تالاب میقان اراک آلوده به آنفلوانزاست/ مرغ‌داری‎‌ها در امان هستند؟

کرمی با اشاره به اینکه تلفات ناشی از آنفلوانزا در بخش حیات وحش، توسط سازمان حفاظت محیط زیست به سازمان دام‌پزشکی گزارش می‎‌شود، توضیح می‌‎دهد: «در صورت اعلام وقوع تلفات و بیماری از سوی محیط زیست، سازمان دام‌پزشکی نسبت به بررسی وجود بیماری در تالاب‎‌ها اقدام می‎‌کند. امسال در تالاب میقان اراک، وقوع تلفات چند‌صد قطعه از پرندگان مهاجر وحشی را داشتیم که توسط محیط زیست به سازمان دام‌پزشکی اطلاع‌‎رسانی شد. البته در اطراف تالاب میقان، مرغ‌داری صنعتی و طیور بومی نداریم و مراغ‌داری‎‌ها حداقل پنج کلیومتر با تالاب فاصله دارند؛ بنابراین احتمال انتقال ویروس آنفلوانزا از پرندگان مهاجر به مرغ‌داری‌‎ها در این محدوده ضعیف است. تاکنون هیچ گزارشی دال بر تلفات طیور بومی یا مرغ‌داری‎‌های صنعتی اراک نداشتیم».

از مازندران و گیلان چه خبر؟

کرمی، مدیر دفتر مبارزه با بیماری‎‌های طیور، در پاسخ به این پرسش که آیا تالاب بوجاق گیلان و تالاب فریدونکار مازندران تلفات ناشی از آنفلوانزا داشته‎‌اند، می‎‌گوید: «تا به این لحظه از تالاب بوجاق و تالاب انزلی در استان گیلان هیچ گزارشی از سازمان محیط زیست برای سازمان دام‌پزشکی ارسال نشده و مورد مشکوک به آنفلوانزا در این تالاب‌‎ها مشاهده نشده است».

از  شکار  پرندگان مهاجر خودداری  کنید

این مقام مسئول در سازمان دام‌پزشکی می‎‌افزاید: «در مورد فریدونکنار هم تاکنون گزارشی دال بر تلفات پرندگان ناشی از آنفلوانزا نداشتیم. ممکن است مرگ پرندگان در اثر عوامل دیگر باشد اما در اثر آنفلوانزا نبوده است. مشکلی که در تالاب فریدونکنار در سال‌‎های گذشته داشتیم، شکار غیرمجاز پرندگان مهاجر است. بارها از مسئولان استانی مازندران و سازمان حفاظت محیط زیست خواستیم که از شکار پرندگان مهاجر در این محدوده جلوگیری کنند؛ چون ارتباط کمتر با پرندگان مهاجر فرصت انتقال ویروس را کاهش می‌دهد و به این ترتیب می‌توان از شیوع بیماری جلوگیری کرد».

اگر  مرغ‌داری‎‌های  صنعتی و  سنتی درگیر  آنفلوانزا  شوند؟

کرمی تأکید دارد: «سازمان دام‌پزشکی برای ادارت کل دام‌پزشکی استان‎‌ها، اتحادیه‌ها و سندیکاهای مرغ گوشتی و مرغ تخم‌‎گذار اطلاعیه و اخطاریه صادر کرده است تا در صورت مشاهده موارد مشکوک حساس باشند. ضمن اینکه طبق پروتکل‎‌ها طیور روستایی و مرغ‌داری‌‎های صنعتی در صورت درگیری با ویروس آنفلوانزا باید جمعیت واحدها را حذف و نسبت به جمع‌آوری و دفن بهداشتی پرندگان اقدام کنند. در صورت ابتلای مرغ‌داری‎‌های صنعتی در محل همان واحد، گودال‎‌هایی با عمق مناسب حفر و پرندگان در پلاستیک‌‎های دو‌جداره بسته‌‎بندی و دفن بهداشتی می‎‌شوند. مرغ‌داری‎‌های اطرافِ مراغداریِ آلوده به ویروس هم باید پایش شوند».

اگر آنفلوانزای پرندگان اپیدمی شود، خبر می‎‌دهیم

مدیر کل دفتر مبارزه با بیماری‎‌های طیور در سازمان دام‌پزشکی با بیان اینکه بیماری‎‌های ویروسی درمان ندارند، می‌گوید: «نمی‎‌توانیم برای درمان ویروس سراغ دارو و آنتی‌بیوتیک برویم؛ در نتیجه باید از ابتلا پیشگیری کنیم. البته آنفلوانزای پرندگان ویروس جدیدی نیست، بلکه از سال 84، مواجهه با آنفلوانزای فوق‌حاد پرندگان در ایران گزارش شده و در چند سال گذشته تقریبا هر سال مواردی از ابتلا مشاهده شده است. از چند سال قبل تلفات پرندگان مهاجر در اثر آنفلوانزا را داشتیم اما تاکنون هیچ‌یک منجر به اپیدمی بیماری نشده است. در‌حال‌حاضر هم در ایران با اپیدمی مواجه نیستیم. در صورت بروز اپیدمی، اطلاع‌رسانی عمومی می‎‌کنیم».

به گزارش «شرق»، سازمان بهداشت جهانی از ابتدای سال جاری نسبت به احتمال بروز پاندمی جدید در دنیا هشدار داد و حتی مدیر‌ کل سازمان بهداشت جهانی گفت: «تاریخ به ما می‌آموزد که همه‌گیری بعدی در راه است، اما فقط زمان دقیق آن مشخص نیست. به همین دلیل بسیار حیاتی است که دولت‌های جهان کار خود را برای مذاکره در مورد یک توافق درمورد پیشگیری، آمادگی و واکنش همه‌گیر با موفقیت به پایان برسانند». در ماه‌های گذشته، تعدادی از منابع پزشکی و درمانی دنیا هم نسبت به وقوع پاندمی جدید و لزوم آمادگی همگانی در مواجهه با آن هشدار داده‌اند؛ بنابراین باید پرسید آیا ویروس آنفلوانزای پرندگان از تیپ H5N1 می‌تواند پاندمی جدید دنیا را رقم بزند؟ جهان برای مقابله با یک ویروس کشنده دیگر آماده است؟