همه آنچه باید درباره شبکه جنجالی حقانی بدانیم

خلیل‌الدین طالبانی که روز چهارشنبه در انفجاری کشته شد، متولد سال 1966 بود و بعد از سقوط دولت اشرف غنی به‌عنوان وزیر امور مهاجرت طالبان فعالیت می‌کرد. دولت ایالات متحده یک دهه قبل از اینکه او به چنین سمتی برسد، خلیل‌الدین را تحریم و برای سرش جایزه پنج میلیون دلاری تعیین کرده بود. این عضو مهم از خانواده حقانی در ولایت پکتیا دنیا آمده بود و مانند بقیه اعضا، به قبیله پشتون زدران تعلق داشت.

خلیل در طول جنگ افغانستان به جمع‌آوری کمک‌های مالی بین‌المللی برای طالبان پرداخت و از عملیات‌های آنها در افغانستان حمایت کرد. در واقع او با سفرهای خارجی و ارتباط با برخی از کشورهای عربی موفق شد تا سازوکاری برای انتقال پول به شبکه حقانی پیدا کند.

در سال 2002، خلیل نیروهایی را برای تقویت القاعده در استان پکتیا اعزام کرد. در سال 2009، او در بازداشت اسرای دشمن که توسط شبکه حقانی و طالبان دستگیر شده بودند، کمک کرد. در سال 2010، حقانی به تأمین مالی طالبان در استان لوگر افغانستان پرداخت.

خودش می‌گفت یکبار در کابل تا مرز ترور پیش رفته اما توانسته بود جان سالم به‌در برده و فرار کند. پس از سقوط کابل در آگوست 2021، حقانی مسئول امنیت کابل در دوره انتقال قدرت شد. دیدگاه‌ها در مورد اینکه او در این سمت موفق عمل کرد یا اشکالاتی مرگبار داشت، متفاوت است.

از خانواده حقانی بیشتر بدانیم

خانواده حقانی یکی از گروه‌های قدرتمند و تأثیرگذار در افغانستان است که ارتباط نزدیکی با طالبان دارد. در واقع این گروه در دهه 90 میلادی به کمک طالبان آمد و جلال‌الدین بنیانگذار شبکه حقانی در اواسط دهه 1990 به گروه طالبان پیوست.

او که سال‌ها در سایه قرار داشت، یکی از پرقدرت‌ترین مردان افغانستان محسوب می‌شد و به چشم‌های آبی‌اش مشهور بود. شایعه‌ای وجود دارد که سازوکاری که جلال‌الدین برای گروه حقانی تدارک دیده ، آنقدر قوی است که مرگ هیچ‌کدام از چهره‌های اصلی گروه اثری بر قدرت آن ندارد. ما تنها می‌دانیم که جلال‌الدین حقانی در سال 1939 به‌دنیا آمده بود و در سال 2016 هم رسانه‌ها بالاخره شایعه مرگش را تائید کردند.

کسانی که با انتقاد به نقش گروه‌هایی مانند شبکه حقانی نگاه می‌کنند، معتقدند او در زمانی که جنگ مجاهدین افغان با نیروهای شوروی ادامه داشت، از حمایت فراوان اما غیرمستقیم ایالات متحده برخوردار بود. مردانی که در آن سال‌ها به شبکه حقانی می‌پیوستند

در یک چشم به‌هم زدن چنان آموزش‌های نظامی می‌دیدند که به چریک‌های حاضر بر روی پرده سینما شبیه بودند. آب جلال‌الدین حقانی با دو نیروی مطرح و جنگ‌طلب آن روزهای افغانستان یعنی گلبدین حکمت‌یار و برهان‌الدین ربانی در یک‌جوی نمی‌رفت. طرفدارانش می‌گویند جلال‌الدین از شدت خشونت آنها بیزار بود و به‌همین دلیل در سال 1375 به گروه طالبان پیوست.

عضو دیگر خاندان حقانی که تا سال 2022 عکس دقیقی از او در دسترس نبود، سراج‌الدین حقانی است که پیش از مرگ پدر هم رهبری شبکه حقانی را برعهده داشت. او حالا به‌عنوان وزیرداخله در افغانستان کار می‌کند، اما اخیرا با ملاهبت‌الله رهبر گروه طالبان به مشکل خورده است و فرصت‌ها را برای طعنه و کنایه زدن به هبت‌الله و نحوه اداره کشور از دست نمی‌دهد. برخی معتقدند سراج‌الدین با شبکه قندهار به مشکلات عمیقی برخورده است. در ماه‌های گذشته برخی از رسانه‌های خارجی تلاش کردند تا چهره‌ای نرم‌خو از سراج‌الدین حقانی بسازند. این موضوع باعث شد تا فعالان مدنی افغانستان به شدت خشمگین شده و صدای اعتراض خود را بلند کنند.

شبکه حقانی چیست؟

اولین بار حنا ربانی کهر، وزیرخارجه سابق پاکستان به دوستی نزدیک شبکه حقانی با سی‌آی‌ای اشاره کرد. او مدعی شد که ایالات متحده از طریق پاکستان سلاح‌های زیادی را به دست گروه حقانی می‌رسانده است. این در حالیست که برخی به جد معتقدند شبکه حقانی در طول سال‌ها روابط نزدیکی هم با پاکستان داشته است. جلال‌الدین حقانی در ابتدا و پیش از آنکه بخواهد طالبان را ترجیح دهد، به حکمتیار احساس نزدیکی می‌کرد. اما این اتحاد دوام چندانی نداشت.

بر اساس یک گزارش که به سفارش کنگره آمریکا تهیه شده، شبکه حقانی در دوره‌ای بزرگترین شبکه انتقال سلاح‌های سبک و نیمه سنگین را در منطقه پکتیا و مناطق وسیعی از پاکستان داشت.

تاسیس شبکه حقانی به سال 1989 و برای مقابله با شوروی در افغانستان برمی‌گردد. شبکه حقانی در تمام سال‌های گذشته تلاش کرده تا استقلال خود را حفظ کند و در عین‌حال همکار و هم‌دست طالبان باشد. بخشی از حملات مرگباری که در دهه گذشته در کابل رخ می‌داد، ناشی از فعالیت‌های شبکه حقانی بود. این گروه برای انجام عملیات‌های ترور و آدم‌ربایی به دقت آموزش‌ دیده‌اند.